Hotel de grote L
Sjoerd Kuyper
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Lemniscaat, 2015 |
MAGAZIJN : SCHOOLCOLLECTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : KUYP |
31/12/2005
Sjoerd Kuyper, auteur van o.a. de succesvolle Robin boeken, Het Zakmes en Eiber, sprak tijdens een lezing in 1999 op de Katholieke Universiteit van Brabant over zijn indertijd positief ontvangen en verfilmde jeugdroman De rode zwaan (1996) de volgende woorden: "Het boek staat bol van avonturen, verhalen, sprookjes, ik prop er zelfs een achtervolging in, maar in wezen gaat het over volwassen worden. De moraal is: word toch niet zo akelig snel volwassen! [...]
De grootvader in De rode zwaan vertelt zijn kleinzoon dat hij zo graag nog eens door zijn jeugd zou willen rondwandelen om eens goed om zich heen te kijken. Om te zien wat hij vergat te zien toen zijn hart vol was van de toekomst [...] om de zoete geur van de jeugd op te snuiven".
"O, als ik één dag terug zou mogen, wat zou ik goed kijken, wat zou ik goed luisteren, wat zou ik de geuren diep in mij opsnuiven! [...] Ik keek niet om mij heen, ik keek alleen maar terug... Niemand kijkt ooit om zich heen -- dát is het!", spreekt grootvader uit De rode Zwaan zijn kleinzoon en hoofdpersoon Jakob romantisch en dichterlijk toe.
Kuyper wil net als deze grootvader dat zijn lezers om zich heen kijken. Hij wil dat kinderen "tover in de werkelijkheid zien", vertellen hoe mooi de wereld is en haar liefst een beetje mooier maken. Om dit te bewerkstelligen schept hij in De rode zwaan en in het onlangs verschenen vervolg Het hart en het mes een niet bestaande, magische wereld, bewoond door het aardse, vredige, bij de dag levende Houtvolk: het sprookjesvolk van de Kleine Lieden. In beide romans treedt Jakob vanuit zijn werkelijke wereld de wondere wereld van het Houtvolk binnen om een queeste te vervullen zodat hij tover in zijn eigen werkelijkheid leert zien.
In De rode zwaan moet Jakob de rode, houten zwaan terugvinden die vroeger grootvaders lievelingsspeelgoed was en die grootvader op de drempel van zijn puberteit heeft weggegooid. Grootvader, die tijdens het restaureren van zijn huisje in de bossen bij Bakkum gevallen is en wondkoorts heeft gekregen denkt "dat hij zonder de zwaan nooit helemaal kan terugkeren naar zijn jeugd. En omdat hij dat denkt, is het waar. De rode zwaan is de sleutel". Een sleutel die Kuyper vanuit zijn liefde voor het leven Jakob en zijn jonge lezers biedt, om de deur van de toekomst te openen en de deur van het verleden open te kunnen houden.
In Het hart en het mes is Jakob 15, twee jaar ouder dan in De rode Zwaan. Ondanks dat Het hart en het mes een vervolg is, gaat het in de meetbare tijd eraan vooraf. "Maar dat is onbelangrijk", schrijft Kuyper in een brief aan zijn uitgever, "tijd is onmeetbaar in die boeken". Zowel het heden (1995) in De rode zwaan, als de Franse tijd (1794-1814) en specifiek de Engels-Russische inval in 1799 (waarvan de bloedige slag bij Bergen deel uitmaakte) in Het hart en het mes, zijn puur functioneel. Het heden en verleden dienen Kuyper slechts om zijn gefingeerde, sprookjesachtige, poëtische jeugdromans te vertellen. "Ruimte en tijd bestaan wel in verhalen, maar ze dwarrelen, ze zwalken", zegt grootvader in De rode zwaan. Jakobs leeftijd bepaalt de volgorde van de boeken.
In Het hart en het mes is Jakob dus gegroeid. Vanuit het mistige niemandsland dat volgt na de kindertijd stapt hij nu bijna de wereld der volwassenen binnen. Om deze wereld te kunnen betreden vervult Jakob een opdracht, waarbij de geloofwaardige historische werkelijkheid van doodslag, plundering en overvolle Bergense kroegen waar Russische soldaten met jenever besprenkelde meiden onbeschaamd aflikken, er eigenlijk niet wezenlijk toedoet, geheel vervaagt en uiteindelijk vervangen wordt door een universele sprookjeswerkelijkheid wanneer Jakob de gewonde Engelse soldaat Tobias vindt.
Tobias behoort tot het Houtvolk en zoekt een kloppend hart om de ziel van zijn overleden moeder te bevrijden. Jakob helpt Tobias zijn queeste te vervullen. Tijdens deze zoektocht ontdekt Jakob wat leven, dood en vriendschap betekenen, maar vooral wat liefde inhoudt. Bij het volk van de Kleine Lieden aanschouwt Jakob hoe Tobias en andere jongens van het Houtvolk hun grote liefde kiezen. Voor eens en altijd. Is de keus gemaakt volgt bij volle maan een romantisch vrijfeest, een ritueel, waarna de jongens in een boom veranderen. Als Tobias na zijn liefdesritueel als eik verrijst, geeft hij zijn hart aan Jakob met daarbij de opdracht zijn moeders ziel te bevrijden. "Er is maar een hart goed genoeg voor een moeder", schrijft Kuyper. De symboliek is duidelijk. Het hart van de zoon is voor de moeder, de liefde van de zoon voor het meisje van zijn keuze. "De navelstreng wordt doorgeknipt, de hartstreng moet heel blijven", aldus Kuyper in Hoofden uit de mist (2004), essays over de moderne jeugdliteratuur.
Kuyper gebruikt zijn fantastische, dichterlijke sprookjeswereld om de schone waarheid over universele thema's als leven, dood, vriendschap, overgang van kindertijd naar volwassenheid, liefde van een zoon voor zijn moeder en eerste liefde tussen een jongeman en een vrouw te tonen. Te tonen aan kinderen. Want Kuyper schrijft voor en vanuit kinderen. Zijn vertellingen lopen daarom goed af en bieden uiteindelijk troost. "Ik maak mijn boeken op maat" aldus Kuyper.
In De rode zwaan slaagt hij daarin beter dan in Het hart en het mes, dat wellicht té veel op maat is geschreven. "Op Het hart en het mes zou ik het liefst met grote letters zetten: 13+ en geen dag jonger", schrijft Kuyper zijn uitgever. "Vanwege al het gewriemel en geneuk". Inderdaad, aan seks geen gebrek.
Kuyper toont beeldend en beschrijft tot in detail het verschil tussen seksuele lust en romantische liefde en de twijfel van jongens over of het liefde is wat ze voelen of alleen maar lust. "Jakob slikte, haalde diep adem en trok Simone naar zich toe. Hij kuste haar met alle liefde die in hem was. Nee, geen liefde was het, pure geilheid, nee, toch liefde, geilheid, liefde -- woorden, sodemieter op! Hij greep haar billen vast en drukte zijn onderlijf tegen haar buik. Nu moest zij toch voelen hoe geil hij haar vond".
Kuyper vertelt op zijn website dat hij bewust wilde schrijven over het aloude 'hoer-madonnaprobleem'. "Met meisjes van wie je niet houdt mag je niet vrijen omdat je niet van ze houdt, met meisjes op wie je verliefd bent mag je niet vrijen omdat ze daarvoor te mooi en zuiver zijn". Kuyper werkt dit thema eerlijk uit, zonder te overdrijven. Enerzijds biedt Kuyper de poëtische beelden die samengaan met romantische liefde ("'Mag ik in jouw hemel komen?', vroeg Jakob. Simone gaf geen antwoord. Ze keek hem aan en Jakob schrok. Er stonden tranen in haar ogen. [...] 'In mijn hemel,' zei Simone, 'zien we eruit als toen we het allermeest van elkaar hielden'. 'En wanneer...' vroeg Jakob. 'Nu,' zei Simone"), anderzijds gedetailleerde beschrijvingen van de seksuele daad. Het resultaat is literaire erotiek voor lezers vanaf 13 jaar. Jammer is dat de literaire erotiek de universele thematiek over leven, liefde en dood te veel verdrukt. Een thematiek die juist een beroep doet op de dichter die in de lezer schuilt. Een thematiek die je verbeelding, je fantasie in werking stelt, zodat je 'tover' kan zien in de alledaagse werkelijkheid en werkelijkheid in de 'tover' van het verhaal. Kuypers uiteindelijke doel.
In Het hart en het mes beschrijft Kuyper het 'hoer-madonnaprobleem' realistisch en eigentijds, maar de fysiek beschreven vrijages harmoniëren niet met het romantische sprookje van het Houtvolk en Jakobs wat moderne hersenspinsels betreffende het 'hoer-madonnaprobleem' passen niet in het tijdsbeeld van 'de Franse tijd' in 1799. Daardoor verdwijnt 'de tover' uit het overigens vlot en krachtig vertelde, dichterlijke verhaal. Kuyper had tijd en ruimte beter niet kunnen benoemen. 'Er was eens', toont immers al eeuwenlang de 'tover' die achter de werkelijkheid schuilgaat en geeft ons al eeuwenlang de ruimte onze verbeelding te scherpen. De waarheid van verhalen schuilt in de beelden die de dichter gebruikt. Maar té nauwkeurig uitgewerkte beelden vertellen maar één waarheid en dat is niet in overeenstemming met de werkelijkheid.
In De rode zwaan en Het hart en het mes zijn het respectievelijk de grootvader en grootmoeder van Jakob die vertellen dat je 'de goede ogen' moet hebben om de magie van het leven te ervaren. Slechts enkele auteurs kunnen middels hun verhalen de lezer van goede ogen voorzien. Kuyper is één van hen. Maar in Het hart en het mes krijg je vervolgens wel erg weinig ruimte om te kiezen waarnaar je wilt kijken en waarover je wilt dromen. Dat is jammer. Precies op maat zit niet altijd even prettig. Zolang de kindervoet groeit, mag de schoen best wat ruim vallen, zodat de tenen kunnen wiebelen en de verbeelding kan werken opdat de eigen waarheid die de dichterlijke beelden vertellen achterhaald wordt. [Mirjam Noorduijn]
Ton Jansen
De 13-jarige Jakob logeert bij zijn opa in Bakkum, die na het overlijden van grand-mère terugkeert van een jarenlang verblijf in Zuid-Frankrijk. Opa vertelt Jakob verhalen over vroeger. Als opa ziek wordt, gaat Jakob op zoek naar de rode zwaan, een waardevol voorwerp uit opa’s jeugd. De eerste helft van het boek beschrijft op intense wijze de verbondenheid tussen beiden. Het verhaal heeft de juiste traagheid om de lezer hierin mee te slepen. De queeste naar de zwaan ontvouwt zich in een sprookjesachtige, fantasievolle en bij tijd en wijle spannende setting. Knap gecomponeerd verhaal waarin ogenschijnlijk losse elementen zijn samengesmeed tot een coherent geheel. Een rijk verhaal over leven en dood, liefde, geborgenheid, maar bovenal over groei naar volwassenheid en een pleidooi voor het in ere houden van de jeugd(igheid). Oorspronkelijk verschenen in 1996. Het omslag is vernieuwd, in zachtrode tinten. Het boek is in 1999 verfilmd. Voor geoefende lezers vanaf ca. 11 jaar heeft dit boek veel te bieden.
Annie Beullens
ua/an/22 j
Dit boek werd alom geprezen als “het meest romantische en sprookjesachtige Nederlandse jeugdboek van de afgelopen jaren.” Ik noemde het in mijn recensie ook een boek over opgroeien en over een innige relatie tussen een grootvader en zijn kleinzoon. Jakob helpt zijn grootvader met het inrichten van diens ouderlijk huis, waarnaar grootvader na jarenlang verblijf in Frankrijk terugkeert, nu hij weduwnaar is geworden. Jakob raakt verzeild in de oude verhalen over het Houtvolk, een sprookjesachtige wereld. Dit boek gebruikte ik op school herhaaldelijk als we het over opgroeien en grootouders hadden. Voor het vervolgboek zie ‘Het hart en het mes’.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.