De ontdekking van de Middeleeuwen : geschiedenis van een illusie
Peter Raedts
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Wereldbibliotheek, 2014 |
VERDIEPING 4 : BLAUWE TOREN : GODSDIENST : 248 RAED |
31/05/2014
Peter Raedts wijst er vooraf op dat geschiedschrijving het heden soms graag afschildert als een logisch resultaat van een lange, noodzakelijke ontwikkeling, met een rechte lijn van oorzaken en gevolgen. Omdat die tendens ook in de geschiedenissen van pausen aanwezig is, wil hij aantonen dat de ontwikkeling van het pausschap zeker niet logisch of rechtlijnig verlopen is, maar afhankelijk was van veel toevalligheden die een andere uitkomst hadden kunnen opleveren. De ‘uitvinding’ of de geboorte van de rooms-katholieke kerk dateert volgens hem van 1099, toen de kruisvaarders Jeruzalem heroverden. Omdat de paus toen een succes boekte dat andere vorsten niet hadden kunnen realiseren, werd hij door alle christenen van het Westen als opperste bestuurder erkend. Tot in de elfde eeuw werden de kerken bestuurd door de vorsten in overleg met de bisschoppen. Toen paus Gregorius VII zijn macht tegenover de wereldse leiders wou bevestigen, kwam hij hevig in botsing met de Duitse koning Hendrik IV, waarbij de paus afgezet werd en de koning geëxcommuniceerd.
Raedts laat zijn bondige en kritische geschiedenis van het pausdom dus lopen tot 1099, hoewel daarna natuurlijk nog immense moeilijkheden volgden onder meer die van de katharen en die van de hervorming. Achtereenvolgens behandelt hij ‘de stadskerk’ (Rome, met de rol van Petrus, de vormgeving van het geloof en de vervolgingen), ‘de rijkskerk in het oosten’ (vanaf 313, met de godsdienstvrijheid van Constantijn de Grote), ‘de rijkskerk in het westen’ (vanaf de achtste eeuw, toen de oosterse keizer Leo III vernieuwingen zoals het beeldenverbod doordrukte en de paus in het westen steun moest zoeken), en ‘de pauskerk’ (toen de pausen voor algemene erkenning gingen). De auteur heeft een massa feiten verzameld met af en toe gegevens over bekende personen zoals Petrus en Paulus, Constantijn en Theodosius, Clovis en Karel de Grote. Hij is duidelijk in zijn uiteenzetting en geeft heel wat interessante en verbazingwekkende feiten, zoals de excommunicatie van een paus door bisschoppen, de ontvoering van een paus naar Constantinopel om er onder druk een verklaring over de twee naturen van Christus te ondertekenen, en de hervorming van de liturgie door Karel de Grote, die later door Rome werd overgenomen. Soms weerlegt hij een algemeen verspreide opvatting. Zijn stellingen zijn goed onderbouwd door feiten, die zelf door de bronvermeldingen in noten gestaafd zijn. Die noten vormen een interessante bibliografie, die het verloop van de tekst volgt, en ook wel eens bruikbare appreciaties en tips geeft, zoals ‘onvergetelijk beschreven’, ‘prachtige verhandeling’, ‘voortreffelijk overzicht’, ‘briljante interpretaties’ en ‘vernietigende recensie’. Zoals in de titel het woord ‘uitvinding’ wat vreemd is, valt het op het einde (na de opvoering van zoveel vorsten, bisschoppen en pausen) wat tegen dat er geen personenregister opgenomen is.
[Jef Ector]
Prof. dr. P.J.A. Nissen
In een helder, toegankelijk en soms meeslepend betoog verdedigt de auteur de stelling dat de rooms-katholieke kerk pas bestaat op het moment dat er een paus is die onafhankelijk gekozen wordt, zelf actief bestuurlijke initiatieven neemt en algemeen erkend wordt. Dat is pas het geval, zo laat hij zien, in de elfde eeuw. Daarvóór kan dus niet van de rooms-katholieke kerk gesproken worden. Het boekje is een uitwerking van het afscheidscollege van Raedts als hoogleraar middeleeuwse geschiedenis aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Hij verzet zich tegen onhoudbare constructies van continuïteit in de geschiedenis van kerk en pausschap. Dat de apostel Petrus, de zogenaamde eerste paus, echt in Rome is geweest, acht Raedts bijvoorbeeld hoogst onwaarschijnlijk. Eeuwenlang speelden vorsten in de kerk de rol die de pausen vanaf de elfde eeuw zijn gaan spelen. Met de inname in 1099 van Jeruzalem tijdens de Eerste Kruistocht, de grootste overwinning die een christelijke leider ooit behaalde, werd de paus keizer en werd de rooms-katholieke kerk geboren. Geschiedschrijving van de beste soort!
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.