Vrouw zijn, hoe doe je dat?
Caitlin Moran
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Nijgh en Van Ditmar, 2014 |
Kinderhoek : MORA |
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Nijgh en Van Ditmar, 2014 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : MAG F 10211 |
Kathy Mathys
te/ep/19 s
Kathy Mathys
'Kom toch binnen! Ik heb een kater, te veel gin gedronken.' Met deze woorden loodst Caitlin Moran me mee naar de keuken van haar Noord-Londense huis. De schrijfster bleef de vorige nacht hangen na Kate Bush' eerste concert in 35 jaar. Briljant was het.
We nemen plaats aan haar keukentafel - meteen ook haar werktafel -, zwarte thee en chocolade binnen handbereik. Kater of geen kater, ze heeft geschreven want er zit druk op de ketel.
'Na de verschijning van mijn eerste boek kreeg ik van velen de vraag: wat wil je nu doen? Ik had een idee voor een sitcom, voor twee films, voor enkele boeken. Iedereen hapte toe en dat betekent dat ik nu twee jaar lang keihard zal moeten werken om al mijn verplichtingen na te komen. Heel pittig, want ik doe ook een stand-upcomedy-tour die bij mijn eerste roman hoort, ik schrijf twee columns per week en ik probeer tijd te maken voor mijn kinderen.'
Het schrijven van een roman stond hoog op haar verlanglijstje. Hoe druk ze het nu ook heeft, Moran houdt het meest van de ouderwetse leeservaring, waarbij schrijver en lezer met elkaar communiceren.
'Lezen is een creatieve daad. De schrijver benoemt de draak, de lezer verbeeldt hem zich. Toen ik klein was, ging ik soms twee keer per dag naar de bibliotheek. Wanneer je een boek opent, treed je een andere wereld binnen. Ik heb het gevoel dat ik precies kan lokaliseren waar in mijn brein zichJane Eyre ofAlice in Wonderland bevindt.'
Bouwpakket van een meisje is het verhaal van de dertienjarige Johanna die in het begin van de jaren 90 opgroeit in een gezin dat van de bijstand leeft. Ze kan schrijven en krijgt als zestienjarige een baantje bij een muziektijdschrift. Moran schrijft in het voorwoord dat het boek fictie is, maar wie haar non-fictie heeft gelezen, merkt veel overeenkomsten tussen het leven van de schrijfster en dat van haar personage.
'Natuurlijk is het gebaseerd op mijn eigen leven. Ik wilde schrijven over hoe het is om op te groeien in armoede. Ik heb mijn zus veranderd in een broer omdat mijn zus het beu was dat ik altijd over haar schreef. Het is geen strikte autobiografie, ik heb veel verhalen gebruikt die anderen me vertelden. Zo heb ik nooit seks gehad met iemand met een gigantische penis, dat overkwam iemand die ik ken. Mijn hoofdpersonage is gebaseerd op een andere popjournaliste. Die werkte als zestienjarige voor deNME, had een grote mond en sabelde iedereen neer. Als tienermeisje vond ik haar geweldig, het is door haar dat ik ben gaan schrijven. Maar ik was allerminst een populaire journaliste, ik was te lief, vond alles geweldig. Hoera voor Crowded House!'
Is het moeilijker om een tienermeisje te zijn dan een vrouw?
'Voor mij wel. Ik ontmoette mijn man toen ik zeventien was en daarna ging alles een stuk makkelijker. Ik was een wilde, boze tiener en hij was erg rustig. Hij leerde me dat je maar beter vriendelijk kunt zijn in plaats van je gemene bek open te trekken.'
'Ik heb heel levendige herinneringen aan mijn tienerjaren omdat ik toen voor het eerst het huis uitging, ik bleef hele nachten weg, drinkend en rokend. Jarenlang had ik me eenzaam gevoeld en daarom was die korte, wilde tienerepisode zo intens voor mij. Voordien zat ik alleen op mijn slaapkamer of ik zorgde voor mijn broertjes en zusjes.'
'In de roman is Johanna bang dat het gezin het bijstandsgeld zal verliezen wanneer ze haar mond voorbijpraat. Dat gebeurde ook in mijn leven. Angst was mijn drijfveer. Net als Johanna begon ik op mijn veertiende een boek te schrijven omdat ik vreesde we geen geld meer zouden krijgen.'
Er zijn weinig romans over jonge tieners die zo expliciet zijn over seks. Is dat een leemte die u wilde opvullen?
'InBouwpakket heeft Johanna een heleboel slechte seks; het is het eerste boek van een trilogie en in de volgende delen heeft ze geweldige seks. Ik wil heel graag goede seksscènes schrijven, want je vindt zoveel afgrijselijke erotische passages in boeken. Daar wil ik iets aan doen, het liefst wil ik het beschrijven als een synesthetische ervaring, met geluiden en kleuren.'
'Het is niet toevallig dat er een SM-scène in mijn roman zit, een heel pijnlijke en vervelende. ToenVijftig tinten grijs zo'n gigantische bestseller werd, was ik razend omdat dit voor veel tienermeisjes de eerste kennismaking vormt met wat seks kan betekenen. Vreselijk toch? Het hoofdpersonage is een maagd die helemaal niet het psychologische profiel heeft van een SM'er. Het slaat gewoon nergens op. Het enige goede dat dit boek heeft opgeleverd, is dat meer vrouwen nu over seks durven te schrijven. Alleen is het jammer datVijftig tinten grijs de conversatie over seks zo lang heeft beheerst.'
Het klinkt alsof u boeken schrijft met een boodschap. Is dat zo?
'Absoluut, en ik vind het helemaal niet erg dat je het zo omschrijft, integendeel. Alles wat ik weet, komt uit boeken. Wanneer een schrijver goed is, stopt hij alles wat hij weet over het leven in zijn boek. Wanneer je honderden boeken hebt gelezen, weet je een heleboel over het leven. Ik hoop heel erg dat mijn lezers ook iets bijleren. Vreemd genoeg slaat mijn roman enorm aan bij jonge tienermeisjes, ik had dit niet verwacht. Ze komen naar de signeersessies en ik herken iets in hun blik. Fantastisch toch dat ze een rolmodel hebben met schaamhaar, een marxist die wat last heeft van overgewicht.'
'In de roman is er een moment waarop Johanna uitgenodigd wordt om deel te nemen aan een triootje. Ze aarzelt, eigenlijk ziet ze het niet helemaal zitten, en uiteindelijk wandelt ze weg. Hoe vaak zie je dat nu gebeuren in boeken of films? Meestal zou een personage meedoen of doen alsof. Ik wil aan jonge meisjes vertellen dat het helemaal niet erg is om neen te zeggen, wanneer ze het niet zien zitten.'
Dan dwarrelen een dochter in pyjamabroek en manlief de keuken binnen, ze maken toast en verdwijnen de tuin in om samen te spelen. Het licht in de keuken is groen door alle planten op het doorzichtige dak en langs de ramen. Messen, pannen en kruiden langs de muur. Het is een organische plek waar geleefd wordt.
'Toast is mijn brandstof', vertelt Moran. 'Daarom zit ik hier, dicht bij de toaster. Wanneer ik mijn volgende boek af heb, hoop ik wel een kamer voor mezelf te kunnen inrichten, een echte werkkamer.' Ze neemt zichzelf niet erg serieus, toont me haar vetrolletjes en lacht om de dwaze fouten die ze naar eigen zeggen maakt: 'Vrouwen zijn geobsedeerd door zichzelf, dat wordt hun geleerd. Ik ben niet anders, alleen kan ik wel goed lachen om mijn dwaze obsessies. Wanneer je om jezelf kunt lachen, word je sterker, je bent niet zo snel overstuur. Ik hoop dat vrouwen dat inzien, nadat ze mijn boeken hebben gelezen.'
Wanneer haar man de kamer uit is, vertelt Moran dat hij haar nooit behandeld heeft als een prinses en dat dit de reden is waarom ze na ruim twintig jaar nog zo gelukkig zijn samen. 'Hij heeft het nooit onder stoelen of banken gestoken dat ik een zwetend, soms naar uiensoep ruikend mens ben. In het begin van onze relatie stoorde mij dat soms. Nu besef ik dat het goed was, want wanneer een geliefde je na verloop van tijd niet meer als een prinses behandelt, sla je in paniek, denk je dat er iets fout zit.'
Moran vertelt dat ze niet het soort schrijver is dat zichzelf heruitvindt met elk nieuw boek. Ze vergelijkt zichzelf met Woody Allen, wiens hoofdpersonages in wezen weinig van elkaar verschillen. 'Ik zal altijd schrijven over dikke meisjes uit de arbeidersklasse.'
Heeft u ook mannelijke lezers?
Ja, we hebben dat via een sluipweg ontdekt. Ik heb namelijk enorm veel digitale exemplaren verkocht vanHow to be a woman, dat blijken de mannen te zijn. Die willen niet verraden wat ze aan het lezen zijn. De meeste mannelijke lezers van wie ik hoorde, vertelden me dat ze aanvankelijk dachten dat ik even gek was als hun vrouw. Aan het eind van de rit was er bij mannen vooral het besef dat vrouwen een hoop shit moeten doorstaan. Een hoop shit waar ze niet of nauwelijks kunnen over praten in het openbaar: abortus, schaamhaar, menstruatie. Tot op de dag van vandaag ken ik slechts één film waarin menstruatiebloed te zien is,Carrie. Dat is toch niet normaal? Ik wil schrijven over dat soort dingen. In de stand-upcomedy vertel ik over alle menstruatiebloedvlekken die ik heb achtergelaten, onder andere op de sofa van Benedict Cumberbatch (Sherlock in de gelijknamige BBC-serie). Daarom schrijf ik in de roman ook over blaasontstekingen, het hoort bij het leven, dus waarom moeten we het zo angstvallig verstoppen? Als tiener zat ik vol schaamte om mezelf, mijn lichaam. Nu heb ik alle schaamte opgebruikt, achter me gelaten. Toen ikBouwpakket begon te schrijven, dacht ik dat ik het voor mijn dochter deed. Nu besef ik dat ik het voor mezelf was, ik heb een brief geschreven aan mijn oude zelf.'
Zijn er landen waar uw werk verboden is?
'Helaas wel, in veel Midden-Oosterse landen. Ik krijg wel geregeld tweets van vrouwen daar die mijn boeken toch naar binnen hebben weten te smokkelen.'
'Ik moedig mijn lezeressen aan om eigen versies vanHow to be a woman te schrijven, hun eigen verhaal met groeipijnen. Het is een heel makkelijk format, je kunt het kopiëren en zelf invullen. In India, bijvoorbeeld, gebeuren er gruwelijke dingen, het is heel moeilijk om er een vrouw te zijn. Ik zou heel graag een Indiase versie van mijn boek lezen. Het laatste wat ik wil, is mijn wijsheden opleggen aan andere vrouwen die vervolgens braaf knikken. Er is nood aan een veelheid aan verhalen, iedereen mag meedoen.'
'Mijn volgende roman gaat over politiek, over hoe je de wereld kunt veranderen, en niet noodzakelijk door de politiek in te gaan. Ik hoop het gevoel over te brengen dat, waar je ook bent opgegroeid, je niet minder bent dan de rest.'
CAITLIN MORAN
Bouwpakket van een meisje.
Nijgh en van Ditmar, 344 blz., 19,99 ?. Oorspronkelijke titel: 'How to build a girl'.
Lees de recensie op www.standaard.be/caitlinmoran
Kathy Mathys ■
Kathy Mathys
us/ug/22 a
Het leven van een vrouw is geen lachertje, vindt Caitlin Moran, die het in haar autobiografische, hilarische debuutHow to be a woman onder meer had over beha's, schaamhaar en bevallingen. InBouwpakket van een meisje neemt ze net zomin een blad voor de mond. Haar dikke veertienjarige hoofdpersonage, Johanna Morrigan, masturbeert met een deo, heeft het over de hechtingen van haar moeder na een bevalling en over de gruwelen van een blaasontsteking.
De Morrigans - vader, moeder en vijf kinderen - wonen in Wolverhampton. Het is 1990 en de stad oogt als het slachtoffer van een ramp: gesloten fabrieken, een kanaal vol ronddobberende wasmachines. Volgens Johanna's vader was Thatcher de ramp die de stad teisterde. Alle mannelijke Morrigans zijn werkloos. Ooit had Johanna's vader een band en hij popelt om zijn muziekcarrière nieuw leven in te blazen.
Voor Johanna zijn er urgentere zaken in het leven dan het Engelse industriële verval. Ze wil ontmaagd worden en mooi zijn. De trage, lome kussen die ze maar wat graag wil uitdelen, voelen 'als buskruit op mijn lippen'.
De ontsnapping
In het genre van de coming of age vind je zowel afgezaagde verhalen, bonkend van de clichés, als ruwe parels, zoals Eimear McBridesA girl is a half-formed thing, winnaar van de Women's Prize for Fiction 2014. Gedachten aan dat boek flitsten door mijn hoofd tijdens de lectuur van Moran. De titels zijn gelijkend, het basisidee ook: als jonge tiener ben je grotendeels ongevormd; door vallen en opstaan bouw je, in het gunstigste geval, een aanvaardbare versie van jezelf tegen je twintigste.
Qua stijl en toon zijn de boeken evenwel verschillend, al hebben ze beide een bruisende energie die opborrelt uit het hoofdpersonage. 'Want als tiener ben je een kleine, zilveren, lege raket', schrijft Moran. Je ontploft haast van de gretigheid. Johanna, opgesloten in een huis waar de gordijnen naar friet ruiken en waar de kinderen gaten in de schoenen hebben, wil niets liever dan haar kamer ontvluchten. Ze wint een poëziewedstrijd, gaat tijdens de voordracht af op de regionale tv en begint muziekbladen alsThe Melody Maker enNME te lezen.
Als zestienjarige krijgt ze een baan als recensent. Niet dat ze zoveel afweet van muziek, maar ze zuigt alles op als een spons: de BBC-sessies met John Peel, de muziek die ze in de bieb kan ontlenen. Ze ontdekt dat er een leven is na Johnny Hates Jazz en Zucchero. De Engelse indiescene, met bands als Ride, The Happy Mondays en Suede, wordt door Moran, zelf ooit begonnen als muziekjournaliste, heel gedetailleerd neergezet.
Johanna, die zichzelf heruitvindt als Dolly Wilde, heeft voeling met vrouwengroepen uit de VS, Hole, Bikini Kill, met 'meiden die het geen reet kan schelen'.
Open over seks
Het begin vanBouwpakket leest als de dagboeken van een hitsige Adrian Mole, springerig en associatief. Qua milieu en politiek engagement doet deze roman dan weer denken aan de eerste boeken van Roddy Doyle.
Maar je leest dit boek vooral voor Morans kijk op de dingen, haar humor. De schrijfster wil gelukkig niet voortdurend scoren met grappige oneliners. Zo beschrijft ze Johanna's bezoek aan Londen in intense en doorleefde woorden: 'Ik ga elk moment veranderen in een gestoorde, hitsige droom die ik wanneer ik wil kan opboeren om steeds opnieuw te proeven als ik weer thuis ben, chapati's eet en naar de vuile muren kijk.'
Het einde is wat zoetsappig en er zijn momenten waarop Johanna ouder klinkt dan ze is. Maar Morans openheid over seks is nog steeds een opluchting. Zo belandt Johanna bijvoorbeeld bij een sm-liefhebber en wat dan volgt is beslist geenVijftig tinten grijs.
CAITLIN MORAN
Bouwpakket van een meisje.
Vertaald door Petra van der Eerden, Nijgh & Van Ditmar, 286 blz., 19,99 ?. Oorspronkelijke titel: 'How to build a girl'.
De auteur: Britse journaliste en invloedrijke columniste, wereldwijd bekend vanHow to be a woman (2011).
Het boek: de coming of age van een meisje in een arm milieu, na de ramp van de Thatcherjaren.
ONS OORDEEL: grappig, open, maar wat te zoet op het einde.
¨¨¨èè
Kathy Mathys ■
Eefje Buenen
Johanna (14, ik-figuur) groeit op in een groot gezin in een achterstandswijk in Wolverhampton, Engeland, in de jaren negentig van de twintigste eeuw. Haar vader is een mislukte popster, haar moeder heeft een postnatale depressie. Wanneer haar vader zijn uitkering dreigt te verliezen en Johanna voor schut staat in een plaatselijke tv-show, besluit ze zichzelf opnieuw uit te vinden. Een nieuwe naam, een nieuwe passie: als Dolly Wilde wordt ze niet alleen de jongste en meest gevreesde muziekrecensent bij een muziektijdschrift in Londen, ze stort zich vol overgave in de wereld van drank, seks en drugs. Maar kun je wel gelukkig zijn als je jezelf niet bent? Een in zeer vlotte stijl geschreven roman over een meisje dat probeert te ontsnappen aan haar armoedige milieu. Vlijmscherp, ontwapenend eerlijk en soms hilarisch beschrijft Johanna haar ongebruikelijke tienerjaren, de keuzes die ze maakt en de pijn van het volwassen worden. Door de vele herkenbare, vaak pijnlijke situaties leest Johanna’s verhaal bijna als een grofgebekte variant van Bridget Jones. Vrij kleine druk.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.