Het fantoom van Alexander Wolf : roman
Gajto Gazdanov
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Cossee, 2014 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : GAZD |
Maria Vlaar
ua/an/23 j
Parijs bevindt zich op dit moment in het brandpunt van de geschiedenis. Maar Parijs is altijd een immigrantenstad geweest waarin de Europese geschiedenis, en tegenwoordig de wereldgeschiedenis, zich weerspiegeld ziet, en hopelijk iedereen zich toch Parisien kan noemen. InNachtwegen van Gajto Gazdanov (1903-1971) leert de lezer Parijs in de jaren 20, 30 kennen door de ogen van een Russische balling. Na de Russische Revolutie trokken honderdduizenden Russen via Berlijn naar Parijs, ook wel 'Klein-Rusland' geheten, om daar terug te verlangen naar een Rusland dat niet meer bestond. Ze hadden 'totaal geen belangstelling voor het Europa waar ze in woonden' en velen van deze 'witte emigranten' schopten het, ondanks hun aristocratische achtergrond en goede opleiding, in de Franse hoofdstad niet verder dan ober of taxichauffeur.
Zo ook Gazdanov zelf. Hij vocht in de Burgeroorlog aan de zijde van de Witten, vluchtte begin jaren 20 naar Parijs en kwam daar 25 jaar lang voornamelijk als taxichauffeur aan de kost. Dat wrange lot van de émigré die zijn leven lang moet sappelen en maar in zeer beperkte kring erkenning krijgt, treft ook een aantal van de personages inNachtwegen. Hier geen intrigerend plot, zoals inHet fantoom van Alexander Wolf, maar een parade van tragische figuren uit het Parijse nachtleven.
Melk en alcohol
De verteller is de chauffeur van de nachttaxi die de boemelaars uit het café plukt en naar huis brengt. Hij valt niet helemaal samen met Gazdanov zelf, die het boek waarschijnlijk aan zijn vrouw heeft opgedragen om aan te geven dat de onthechte vrijgezel die in het café altijd een glas melk bestelt en alleen op wilskracht de vrouwen van zich afhoudt, geen zelfportret is. Tot ontzetting van andere Russen meet de intellectuele chauffeur zich een arbeideristisch uiterlijk aan waarmee hij als het ware onzichtbaar wordt. Als het over hemzelf gaat is er geen 'vrouw tot wie ik mij kan wenden', maar slechts 'deze gladde vellen papier waarop ik schrijf'. Het vak van taxichauffeur heeft onder schrijvers een romantisch aura gekregen waarvan Gazdanov misschien wel een van de vaders is.
Intussen schetst Gazdanov levensechte figuren en een realistisch beeld van de Parijse roaring twenties, en dan vooral de keerzijde daarvan. De nuchtere melkdrinker aan de zijlijn is een scherp observator van de miserabelecondition humaine zodra er overmatig drankgebruik in het spel is. Zwervers, hoeren, luchtkasteelbouwers, brave lieden die de weg kwijtraken, verslaafde vrouwen, gedesillusioneerde Russen, alcoholisten, verlopen actrices: niemand in dit boek ontloopt de misère. Gazdanov heeft een prachtige weemoedige toon gevonden om hun levens in detail te beschrijven.
Een broodje per dag
Zo is daar Plato, de bijnaam van een universitair geschoolde gezinsman, filosofisch zeer onderlegd, maar in korte tijd volkomen aan lager wal geraakt, en nu levend op één broodje per dag, door zijn moeder gefinancierd, en vele liters witte wijn. Plato houdt de interessantste betogen over geluk, religie en literatuur, maar eindigt als treurige alcoholist. De melancholie die van dat verhaal afdruipt, heeft iets hartverwarmends en tegelijk iets gedateerds-romantisch.
Het verhaal van Fedortsjenko daarentegen, die de angorakat van zijn verloofde ontvoert met als doel de held uit te hangen, waarbij de kat helaas ontsnapt, heeft dan weer vooral een tragikomische toon. Zijn huwelijk metbarfly Suzanne loopt spaak als hun leven geënterd wordt door de waanzinnige Vasiljev, wiens hoofd 'een complete, onbeweeglijke en onheilspellende wereld vormde, die helemaal doordrenkt was van terreur en bloed'. Het mooiste verhaal is dat van de tedere Jeanne Raldi, eens door alle mannen uit de jetset begeerd en op handen gedragen, en nu een eenzame bejaarde prostituee, maar in haar hart een echte dame.
Gigantisch laboratorium
De chauffeur kan zo goed meevoelen met zijn klanten aan de zelfkant, omdat hij zelf ook de duisternis kent. Zo kent hij de zuigkracht van de zelfmoord, en 'anders dan de meesten van mijn kennissen ben ik bijna niets vergeten van wat ik gezien of gevoeld heb'. Hij zoekt liefde en vindt die niet, en moet, door de politieke omstandigheden gedwongen, steeds tot zijn eigen radeloosheid zijn leven van voren af aan beginnen. Dat overkokende gevoelsleven maakt zijn filmische portretten van de verknipte Parijse nachtvlinders vol mededogen.
Zijn drijfveer is nieuwsgierigheid, naar het Parijs 'waar een eeuwenlange uitzichtloze armoede in de lucht lijkt te hangen', een 'gigantisch laboratorium waar geëxperimenteerd werd met de vormen van menselijk bestaan', een 'dode nachtstad' waar hij geconfronteerd wordt met sterven en verwoesting.'Het was me nooit gelukt wie dan ook te redden en tegen te houden op de rand van deze dodelijke ruimte,' constateert de nachtchauffeur. Maar hij heeft wel metNachtwegen een dozijn vergeten Parisiens in literatuur tot leven gewekt.
GAJTO GAZDANOV
Nachtwegen.
Vertaald door Arie van der Ent, Cossee/Lebowski, 286 blz., 19,95 ? (e-boek 12,99 ?).
De auteur: Russisch schrijver in Parijs, in het Nederlands aan een heropleving toe door de gezamenlijke inspanningen van uitgeverijen Cossee en Lebowski.
Het boek: melancholieke portretten van Parijse nachtvlinders door de ogen van de Russische chauffeur van een nachttaxi.
ONS OORDEEL: een stilistisch genoegen. Prachtig beschreven en uitstekend vertaalde levenstekens uit het Parijse nachtleven en de Russische diaspora.
¨¨¨¨è
Maria Vlaar ■
Willem G. Weststeijn
De Russische schrijver (1903-1971) heeft zijn land al in 1920 verlaten, zodat zijn hele schrijverscarrière zich in de emigratie heeft afgespeeld. Hij woonde en werkte in Parijs, bleef altijd in het Russisch schrijven en werd vooral bekend met zijn roman 'Een avond met Claire' (Nederlandse vertaling 1992). De laatste tijd neemt de populariteit van Gazdanov vrij plotseling toe. In Rusland verscheen een editie van zijn verzameld werk in vijf delen, en romans van hem worden overal vertaald. 'Het fantoom van Alexander Wolf' (2013) baarde bij ons veel opzien. In het nu verschenen 'Nachtwegen' beschrijft Gazdanov het duidelijk op eigen ervaringen gebaseerde leven van een Russische taxichauffeur in Parijs. Het is een fraaie beschrijving van diens nachtelijke ontmoetingen met aan lager wal geraakte emigranten en prostituees. Erg de moeite waard en terecht dat Gazdanov wordt herontdekt. Vrij kleine druk.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.