De zwangere weduwe : binnen de geschiedenis
Martin Amis
Martin Amis (Auteur), Janneke Van der Meulen (Vertaler)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Atlas Contact, 2014 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : AMIS |
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Atlas Contact, 2014 |
VOLWASSENEN : ROMANS : AMIS |
Fleur Speet
us/ug/27 a
Stel: je begint in de nieuwe roman van Martin Amis zonder dat je de kaft en de flaptekst bekijkt. Je popelt te zeer, je wilt direct beginnen, want je weet dat Amis van iedere roman een waagstuk maakt, en dat hij een ongelooflijk vaardige, scherpe pen heeft.
Amis is altijd geestig en tegelijk droefserieus. Zoals in de roman over zijn zus die anorexia kreeg, De zwangere weduwe. Er staat altijd iets belangrijks op het spel en tegelijk verbergt hij zijn ernst onder bergen sociaal-politiek incorrecte grappen.
Smerig
Het interessegebied begint als een Hemingway-achtig boek: stoer, seksistisch en romantisch. We zien een vrouw in witte enkellange jurk met strohoed, geflankeerd door twee dartele dochters. De hoofdpersoon, een man, broeit van verlangen, waardoor zijn beschrijving van de dame filmische allure krijgt.
Het licht breekt door zijn woorden, al helemaal als hij aan zijn kameraad vertelt dat de dame in kwestie de vrouw van de commandant is en hij haar zal verleiden. We voelen de warmte van de jarenlange intimiteit tussen twee jongemannen die aan waaghalzerij doen. Na één pagina zit je in een andere wereld, waar je verlangt te zijn. Het seksisme en de overmoed ("ik had menig donzig broekje uitgetrokken") zijn vermakelijk, omdat de verteller, de dertiger Golo Thomsen, zo sappig overdrijft.
Maar dan. Het motto van Macbeth had je al moeten waarschuwen dat Golo door het bloed zal waden om de vrouw te schaken, er is geen weg meer terug. We zijn hier in de krochten van de hel, waar dagelijks bloed vloeit. De naam valt nergens, maar algauw wordt duidelijk dat we in Auschwitz zitten en meeleven met nazi's. Dit is geen Hemingway, maar een Philip Roth.
Amis koos voor drie perspectieven: Golo (zijn oom is de secretaris van Hitler), de kampcommandant Paul Doll en de 'Sonder' Szmul, die verantwoordelijk is voor het ruimen van de lijken uit de gaskamers, wat praktisch gezien nog niet makkelijk blijkt.
Al snel wordt de roman smerig en akelig. Vooral het perspectief van Doll is vies: wanneer een lijkenruimer zijn vrouw tussen de lijken herkent, krijgt hij een schnaps en een stukje salami, "en 10 minuten later knipte hij er weer vrolijk op los". Er wordt menselijk vet toegevoegd aan het vuur waarin de lijken worden vernietigd en Doll denkt: "Niet vergeten Blobel en Benzler op deze besparing te wijzen."
Paul Doll pleit zichzelf vrij als volstrekt normaal mens. Hij is vooral met economische zaken bezig, alsof hij een knakworstenfabriek runt. Akelig genoeg wórdt hij humaan, ook al is hij klungelig en naïef (misschien moet je dat wel zijn in zo'n positie). Door de terloopse blik van anderen merk je dat hij een beul was, maar vanuit zijn perspectief is hij een goedaardige sul, die wat moeite heeft met de rigiditeit en opstandigheid van zijn vrouw.
Waanzin
Wat moet Amis gewalgd hebben tijdens het schrijven, omdat zijn walging ten opzichte van de daders door zijn inlevingsvermogen verminderde. Dit boek is een moreel mijnenveld en alleen daarom al gruwelijk knap.
Amis kroop eerder onder de huid van de duivel in de nogal gekunstelde roman De pijl van de tijd, waarin de tijd zich omgekeerd voltrok en een SS-arts openbaarde. Nu doet hij het weer, omdat hij de waanzin maar niet doorgrondt.
Wat hij laat zien, is dat de waanzin in iedereen schuilt. Het interessegebied vertelt je wie je bent. Het kamp is de spiegel van de ziel. Ook voor de lezer, zij het vanuit de veilige leunstoel. Maar hoe lang nog? Amis waarschuwt indirect voor losgeslagen potentaten als Poetin, wat de roman tot een groter verhaal maakt van indrukwekkende klasse en moed.
Martin Amis, Het interessegebied, Atlas, 352 p., 21,99 euro.
Vertaling: Janneke van der Meulen.
FLEUR SPEET ■
Kathy Mathys
us/ug/29 a
In 1991 publiceerde Martin AmisDe pijl van de tijd, het achterstevoren vertelde verhaal van een nazibeul. Hij begon met de dood van de man, eindigde met de geboorte en omdat Amis letterlijk de chronologie omdraaide, bevrijdde de beul Joden uit de gaskamer. Het boek was virtuoos, beklijvend, indringend. Je voelde als lezer dat Amis op zoek was naar een antwoord op de waaromvraag, naar het kantelmoment in het leven van een gewone Duitser. Het antwoord bleef uit.
In het nawoord vanHet interessegebied schrijft Amis dat de Holocaust hem in zijn greep hield. Hij las elk boek, bleef enigszins op zijn honger zitten en dan ontdekte hij bij Primo Levi een citaat dat indruk op hem maakte. Levi schreef dat we misschien niet moeten begrijpen wat er gebeurd is, want begrijpen is bevatten, is jezelf verplaatsen in de beul, je met hem identificeren.
In tegenstelling totDe pijl van de tijd is Amis' nieuwste roman geen poging om er iets van te begrijpen. De schrijver toont het leven in concentratiekamp Ka Zet vanuit drie ik-vertellers. Officier Thomsen, neef van Martin Bormann, Hitlers privésecretaris, is een kantoornazi die zijn handen niet letterlijk vuil maakt. Met zijn uiterlijk - Amis heeft het onder andere over zijn strijdvaardige kin en erectiele penis, 'klassiek compact in ruststand' - kan hij rekenen op succes bij de vrouwen in het leger en de echtgenotes van collega's.
Sardinenpackung
Thomsen is een vrij realistisch personage, vooral in vergelijking met Kommandant Doll, de tweede verteller. Doll is een karikatuur die een imposante indruk meent te maken op het perron waar de transporten toekomen - 'mijn laarzen minstens een meter uit elkaar' - maar hij is lachwekkend, veeleer dan huiveringwekkend. Zijn vrouw veracht hem. Die vrouw, Hannah, is geschapen naar Arisch ideaal en Thomsen valt voor haar. Niet zomaar, hij wordt echt verliefd.
De derde verteller, Szmul, is lid van hetSonderkommando, Joodse mannen die de lijken uit de gaskamers moeten slepen. Hij wil getuigenis afleggen, de wereld vertellen wat er gebeurd is. Net als veel andereSonders schrijft hij zijn verhaal neer.
Amis brengt ons dicht bij de gruwel, de stank, de luchten met de kleur van een kneuzing, de lijken 'rechtop gestapeld,Sardinenpackung, maar dan verticaal'.
Deze roman laat vooral zien hoe de nazi's efficiëntie nastreefden bij de uitroeiing, hoe ze trachtten te beknibbelen, op brandstof bijvoorbeeld.
Het is duidelijk dat Doll geen personage is dat we moeten trachten te begrijpen. Toch geeft Amis dit mee: voor Doll is het 'wij of de Joden'. In zijn hoofd is er wel degelijk sprake van een logica, hoe totaal krankzinnig die ook overkomt. Met Doll laat Amis zich zien als satiricus. Het zuipende nazibeest dat klaagt omdat zijn secretaresse een te platte boezem heeft: het is voorspelbaar allemaal.
Feiten
Thomsen laat de lezer dichterbij komen. Helaas is de ommekeer in dit personage ongeloofwaardig. Het blijft een boekenverliefdheid waaraan hij ten prooi valt en die is niet stevig genoeg om het verhaal te stutten.
En dan Szmul, de man die zijn ogen niet wil laten zien aan anderen omdat de ogen de spiegel van de ziel zijn. Dit personage beneemt de lezer de adem, hij bezorgt je een ongemakkelijk gevoel, in tegenstelling tot de Kommandant die alles doet wat we, op basis van zoveel films en boeken, van hem verwachten. Jammer genoeg krijgt Szmul minder ruimte.
Amis is een groot stilist, maar hier houdt hij zich in toom en dat past bij het verhaal. Af en toe is het raak zoals in de beschrijving van Doll: 'Met zijn hemd uit en gasmasker op ziet Doll eruit als een dikke harige bromvlieg.'
De beschrijving van het Ka Zet is schrikwekkend en je merkt dat de schrijver weet waarover hij praat. De dialogen zitten bij momenten wel te vol met feiten die bestemd zijn voor het oor van de lezer. Het is onnatuurlijk om ingewijden die informatie te laten uitspreken.
In het nawoord citeert Amis uit een boek waarin staat dat de Holocaust ons laat zien wie wij mensen zijn. De Holocaust als spiegel dus. Als Amis wil laten zien en niet wil laten begrijpen, dan is hij daarin geslaagd. Jammer dat de personages hetzij onderbelicht blijven, hetzij risicoloos uitpakken.Het interessegebied had een veel betere roman kunnen zijn.
MARTIN AMIS
Het interessegebied.
Vertaald door Janneke van der Meulen, Atlas Contact, 352 blz., 21,99 ?. Oorspronkelijke titel: 'The zone of interest'.
De auteur: Britse schrijver, bekend van boeken alsNachttrein,De gele hond,De zwangere weduwe ofLionel Aso: dit is Engeland.
Het boek: het leven in concentratiekamp Ka Zet.
ONS OORDEEL: interessante personages blijven onderbelicht, andere personages zijn te karikaturaal en voorspelbaar.
¨¨èèè
Kathy Mathys ■
G. Boomsma
Deze Auschwitz-roman is een tweede poging van Amis (na 'De pijl van de tijd') om de Jodenvervolging en Hitler te leren begrijpen. Hij kiest drie vertelperspectieven: kampcommandant Paul Doll, de vrouwenverleider en SS-officier Golo Thomsen en de Sonderkommando Szmul. Thomsen verleidt Hannah Doll en heeft connecties met oom Martin Bormann. Paul Doll verliest de greep op zijn vrouw, op het kamp, en gaat op in drank en moord (Szmul). De grenzeloze gewelddadigheden en de fabrieksmatige vernietiging zijn geen decor maar dringen op elke pagina door: de eeuwige stank van verrotting en brandstapels symboliseren een lange Walpurgisnacht. In zijn effectieve nawoord probeert Amis 'Hitler' te begrijpen met sterke citaten van o.a. Primo Levi. Zijn nationaal-socialisten achteraf gezien prehistorische vleeseters die onherkenbaar zijn geworden? Het is een kernvraag die Amis' Holocaust-onderzoek bepaalt. Vanuit de SS-mentaliteit probeert hij de daders te doorgronden en een antwoord te krijgen op de vraag 'Waarom?'. Hij komt heel dichtbij. Normale druk.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.