Vader van welk vaderland ? : Willem van Oranje in de spiegel der geschiedschrijving
Hugo De Schepper
Hugo De Schepper (Auteur)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Papieren Tijger, cop. 2014 |
VERDIEPING 4 : BLAUWE TOREN : GESCHIEDENIS : 931 SCHE |
30/09/2014
In het verzorgd uitgegeven Belgium dat is Nederlandt behandelt professor emeritus Hugo De Schepper Identiteiten en identiteitenbesef in de Lage Landen, 1200-1800. Hij pretendeert geen exhaustieve studie over het onderwerp te bieden, maar wel een geordende verzameling van curiosa en disparate gegevens die hij gedurende vele jaren over het thema verzameld heeft. Dit is misschien wat te bescheiden, want zijn werk zet er alleszins toe aan de actuele identiteits- en canondiscussies in een historisch perspectief te voeren. Terecht stelt De Schepper dat de anachronistische projectie van de actuele staten, en daaraan gerelateerde identiteitsgevoelens, naar het verleden artificieel is.
Het boek bestaat uit drie delen. In het eerste hoofdstuk verhaalt de auteur beknopt de geschiedenis van de territoriale integratie van de Nederlanden in de late middeleeuwen en de vroegmoderne tijd. In het tweede hoofdstuk inventariseert hij de naamgeving van de bij de Noordzee gelegen gewesten van het Duitse Rijk en Frankrijk. Die Lage Landen of 'Nederlanden' werden onder invloed van de humanistische herontdekking van Caesars De Bello Gallico in het Latijn Belgium genoemd. De Nederlanden en Belgium waren dus inwisselbaar. Terecht wijst De Schepper erop dat, niettegenstaande de internationaal erkende eenheid in de eerste helft van de zestiende eeuw, er een breuklijn liep door de Nederlanden: enerzijds was er een centrum (Vlaanderen, Brabant, Zeeland en Holland) en anderzijds een periferie (Waalse Nederlanden en de oostelijke Nederlanden). Circa 1550 was er dus geen sprake van een tegenstelling tussen noord en zuid, dan wel van een 'waterscheiding' tussen oost en west. De Nederlandse Opstand, waarvan de oorsprong in Vlaanderen en Brabant lag en die resulteerde in de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648), doorkruiste de bestaande centrum-periferiestructuur. In de jaren 1640 kwam de frontlijn tot stilstand. Het binnen-Nederlandse militaire status quo, dat de bestaande centrum-periferiestructuur doorkruiste, werd een staatsgrens.
In het derde en langste hoofdstuk onderzoekt de auteur verschillende aspecten van een Nederlands gemeenschapsbesef. Hij situeert het ontstaan ervan onder de regering van Filips de Goede. De Zeventien Provinciën waren onder Karel V één staat, maar de nationale identiteit viel er niet helemaal mee samen. Het natiebesef was beperkt tot de spraakmakende bovenlaag in de kerngewesten. Vervolgens gaat de auteur in op het ontstaan van klein-Nederlandse zelfbeelden na het midden van de zeventiende eeuw. Toch bleven heel-Nederlandse reminiscenties lang bestaan. Nog in de tweede helft van de zeventiende eeuw gewaagde men te komen: 'Uit Utrecht in de landen van Vlaanderen onder Hollands bewind'. Ook in de iconografische vormgeving bleef een heel-Nederlandse identiteit aanwezig. Er waren niet minder dan negentig kaartuitgaven van de Zeventien Provinciën tussen 1609 en 1650 tegen drie afzonderlijke kaarten van de Verenigde Provinciën en geen enkele van de Spaanse Nederlanden.
De herkomst van de citaten wordt niet altijd gegeven en de stijl van De Schepper is niet altijd even helder. Dit neemt niet weg dat hij een lezenswaardige studie heeft geschreven, waarbij velen baat kunnen hebben in de actuele identiteits- en canondiscussies. Het werk is prachtig geïllustreerd en aangevuld met vier losse facsimile’s van historische documenten.
[Walter Smits]
L. van der Hulst
Hugo de Schepper (1934) is historicus en emeritus hoogleraar. In dit boek onderzoekt hij de ontwikkeling van de identiteit in de Lage Landen tussen 1200 en 1800. Volgens De Schepper is er in de eerste eeuwen van die periode eerder sprake van een oost-west (platteland-stad, binnenland-kust) dan een noord-zuid tegenstelling. De noordelijke en zuidelijke Nederlanden vormden een culturele eenheid. Hij analyseert het gebruik van territoriale aanduidingen in documenten, literatuur en cartografie. Veel daarvan zijn in het boek afgebeeld. De termen Belgicum en Nederlandt zijn daarin synoniemen. De Schepper betoogt dat het identiteitsbesef zich na de vrede van Munster (1648) in het noorden en zuiden verschillend ontwikkelde. De Schepper heeft kritiek op de geschiedschrijving vanaf 1830 die te deterministisch is. Historici hebben in zijn ogen geredeneerd vanuit de natiestaten Nederland en België. De stelling van De Schepper is prikkelend. Het onderwerp is abstract en het taalgebruik wollig. Het boek is vooral geschikt voor de specialist.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.