Beschikbaarheid en plaats in de bibliotheek
ARhus - De Munt magazijn
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Van Gennep, 2014 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : MAG F 12801 |
Besprekingen
Expeditie hoofd
Geerdt Magiels
il/pr/11 a
Frigyes Karinthy was een gevierd schrijver in Hongarije. Hij schreef spraakmakende parodieën en krantenartikels, gedichten en essays, toneelstukken en satires, filosofische en politieke commentaren. Hij werd in Hongarije op handen gedragen vanwege zijn brede maatschappelijke belangstelling, zijn afkeer van oorlog en nationalisme, zijn interesse voor alles wat wetenschap is (hij studeerde wiskunde) en zijn humanistische inslag. Hij verzette zich tegen de dictaturen van Hitler en Stalin en wilde de verstarde klassieke Hongaarse literatuurwereld eens goed door elkaar schudden.
Hij is 48 als hij in zijn favoriete koffiehuis in Boedapest bij een lichte maaltijd zit na te denken over een nieuw te schrijven toneelstuk en plots een trein voorbij hoort denderen. Een beetje vreemd, want er is geen station in de buurt, er rijden zelfs geen trams. Als er even later weer een trein langsdavert, wordt hij een beetje ongerust. Bij de vierde 'trein' moet hij wel besluiten dat de trein in zijn hoofd rijdt. Hij hallucineert.
Medisch raadsel
Met dat verwarrende en bizarre incident begint Reis om mijn schedel. Het is de start van een langzame, onheilspellende verschuiving in de wereld van de schrijver. De treinen laten zich nog meer horen. Hij krijgt oorsuizingen, duizelingen en hoofdpijn. De spiegel lijkt een paar centimeter te verschuiven. De dingen lijken soms plots onwerkelijk. Een bevriend psychoanalyticus - Freud was erg in de mode - stelt de 'diagnose' dat het met gebeurtenissen uit Karinthy's kindertijd te maken heeft en een novelle die hij twintig jaar eerder schreef, waarin een vuilblik voorkomt. Karinthy onderkent het placebo-effect van deze pseudotheorie, maar beseft tegelijk dat er meer aan de hand moet zijn. Hij heeft steeds vaker last van misselijkheid en kan moeilijk stappen. Zijn zicht wordt wazig. Artsenbezoek levert niet veel op. Zo raadpleegt Karinthy een dokter die hem niet eens onderzoekt, maar aan het horen van een paar symptomen genoeg heeft om te stellen dat hij moet ophouden met roken, want dat hij een nicotinevergiftiging heeft. Het is het begin van een frustrerende medische odyssee. Artsen die niet luisteren, nauwelijks onderzoeken, te snel conclusies trekken. Maar Karinthy heeft grote belangstelling voor alles wat geneeskunde is en vreest voor een hersentumor.
Dagboek van een tumor
Als hij een bloedophoping krijgt in de oogbol is de bevestiging van zijn ergste vermoeden onvermijdelijk. Bij een hersentumor oefent het gezwel druk uit op de hersenen en die druk zoekt een uitweg langs de weg van de minste weerstand, door de opening achter de oogkas. Dat is te zien als een opstapeling van bloed op het netvlies. Het moment dat een oogarts die stuwingspapil ontdekt en er alle collega's van de kliniek bijhaalt, is tegelijk komisch en tragisch. De artsen staan elkaar te feliciteren met hun geweldige diagnose, Karinthy vraagt bescheiden om hun aandacht. 'Iedereen draait zich naar me om. Alsof het nu pas tot ze doordringt dat, behalve mijn oog met de papil die zo plotseling in het middelpunt van de belangstelling is komen te staan, ikzelf ook nog aanwezig ben.'
Vanaf dan is de medische achtbaan pas goed vertrokken, inclusief de boosheid en de onzekerheid, de angst en de nieuwsgierigheid, met als hoogtepunt het liveverslag van de hersenoperatie in een Stockholms ziekenhuis door de beste hersenchirurg van het moment. (Karinthy is daarbij bij bewustzijn.) De tumor wordt succesvol verwijderd. Karinthy kan opnieuw lezen en beginnen aan het schrijven van dit dagboek van zijn tumor, al sterft hij twee jaar later aan een hersenbloeding.
Meesterwerk
Oliver Sacks noemt dit boek een meesterwerk omdat het zo mooi, tegelijkertijd nuchter en meeslepend, de complexiteit beschrijft van een ziekte die het zicht, de geest en het leven van een getalenteerd schrijver en denker bedreigt. We worden ondertussen overspoeld met literaire getuigenissen van schrijvers over hun ziektes, maar Karinthy was een van de eersten en hij heeft de lat heel hoog gelegd, ook al zijn er uitweidingen die filosofisch of literair gedateerd of extravagant overkomen. Maar naarmate de reis door zijn brein zich ontrolt, wordt hij soberder en slaagt hij er steeds beter in zijn literaire verbeelding te verweven met de klinische realiteit van zijn toestand. De medische technologie is drastisch veranderd, maar de menselijke ervaring nog steeds dezelfde.
Deze autobiografie van een 'tumorist' is een unieke verkenning van wat het is om je brein te zijn en dat (bijna) te verliezen.
FRIGYES KARINTHY
Reis om mijn schedel.
Vertaald door Frans van Nes, Van Gennep, 253 blz., 19,90 ?.
De auteur: Hongaarse schrijver (1887-1938) van (sf-)romans, poëzie en toneelstukken.
Het boek: een verkenning van wat het is om je brein te zijn en dat (bijna) te verliezen.
ONS OORDEEL: een uniek getuigenis, door Oliver Sacks terecht een meesterwerk genoemd.
¨¨¨¨è
Geerdt magiels ■
Edwin van Schie, Hongaarse School
Sinds de herontdekking van Sándor Mária mogen steeds meer Hongaarse auteurs rekenen op de aandacht van westerse uitgeverijen. Na Konrád, Kertész, Kosztolányi, Krudy, (Margit) Kaffka en Krasznahorkai is de beurt nu aan veelschrijver Karinthy (1887-1938), tijdgenoot en vriend van Dezső Kosztolányi, én aan vertaler Frans van Nes, die al jaren in stilte uitstekende vertalingen uit het Hongaars produceert. Het boek legt nu eens niet alleen de vooroorlogse Boedapester society vast, maar ontstijgt zowel dit tijdsbeeld als de persoonlijke omstandigheden van de schrijver (anno 1936 ondergaat de schrijver/ ik-figuur een experimentele hersenoperatie en doet daarvan verslag in zijn roman). Door beeldend taalgebruik, bijzondere 'hersenspinsels' en opmerkelijke uitweidingen (dromen, herinneringen en gedachten, die de vorm aannemen van kleine, bijna zelfstandige verhalen binnen het geheel) krijgt het boek tijdloze waarde. Vrij kleine druk.
Suggesties
Krijg een e-mail wanneer dit item beschikbaar is
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.