De boer van Parijs
Louis Aragon
Louis Aragon (Auteur), J.M. Vermeer-Pardoen (Vertaler)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Van Gennep, 2014 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : MAG F 11551 |
Marijke Arijs
i /ul/25 j
Het wordt stilaan een trend in boekenland. De tijd is kennelijk aan monsterlijk dikke turven, waarin het verhaal van een heel tijdperk wordt verteld. Neem nuDe reizigers op de imperiaal (1942), een nagenoeg vergeten Franse roman die voor het eerst in het Nederlands verschijnt. De auteur, Louis Aragon, was bij leven bekend van zijn poëzie, zijn surrealisme en zijn verknochtheid aan de communistische partij, maar als prozaschrijver boerde hij ook niet onaardig. De surrealisten hadden de roman weliswaar doodverklaard, maar dat kon de pret niet drukken.
De boer van Parijs, een van de hoogtepunten van het surrealisme, kon de goedkeuring van zijn kompanen nog wel wegdragen, maarDe reizigers op de imperiaal was andere koek. Na Aragons bekering tot het communisme liet de schrijver zich ongegeneerd door de werkelijkheid inspireren. Deze kloeke, door en door realistische roman is het derde deel vanLe monde réel, een cyclus die tot stand kwam onder het goedkeurend oog van de partij. De reizigers uit de titel zijn gewone mensen zoals u en ik: 'We zijn allen op weg naar dit gruwelijke einde van het leven, onwetend omtrent de beweging die dat leven bezielt, het mechanisme waardoor het aangedreven wordt, reizend in een enorme omnibus die zelf tot rampspoed is gedoemd.' Opbeurende kost is het niet geworden.
Bij aanvang stuurt Aragon zijn personages naar de wereldtentoonstelling van 1889, waar ze versteld staan van de lelijkheid van de Eiffeltoren. De hoofdrolspeler, Pierre Mercadier, is een literaire transpositie van de opa van Aragon, die een avonturier en een verwoed gokker was. De auteur kon terugblikken op een haast surrealistische familiegeschiedenis. Louis verkeerde zijn hele jeugd in de waan dat hij geadopteerd was en zag zijn moeder voor zijn pleegzus aan. Dat hij een buitenechtelijk kind was, kreeg hij pas op zijn twintigste te horen, toen hij naar het front vertrok. Voor een deel is dit verhaal de weerslag van die gecompliceerde kindertijd, maar tegelijk wordt er een heel tijdperk ten grave gedragen. De auteur rekent af met het toen heersende individualisme. Het curriculum van Pierre Mercadier biedt hem de gedroomde kapstok om die afrekening aan op te hangen.
Oplichter
Pierre Mercadier, leraar geschiedenis, is een individualist in hart en nieren. Groots en meeslepend wil hij leven, maar dat zal hem zuur opbreken. Halverwege het verhaal krijgt hij een aha-erlebnis die zijn leven een noodlottige wending zal geven: 'Geld. Er zijn geen gevoelens, er is alleen geld.' Het personage werkt aan een biografie van de Schotse bankier John Law, uitvinder van het papiergeld, en speculeert zich arm op de beurs, want 'zo voelde hij dat hij met zijn tijd meeging'. De held van de moderne tijd is een oplichter en Pierre is een man van zijn tijd. Die boodschap wordt er bij de lezer stevig in geramd. De held gaat finaal kopje-onder en komt op groteske wijze aan zijn eind bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog, wanneer de hele natie kapseist en naar de kabeljauwskelder gaat. Mercadier staat voor een generatie die onverschillig is voor de politieke situatie, het toenemende antisemitisme, de veroordeling van Dreyfus en de wereld in al haar lichtzinnigheid naar de ondergang heeft gevoerd. Het boek eindigt met de hoopvolle conclusie dat er na die wereldbrand gelukkig nooit meer oorlog zal komen. Op die optimistische slotzin volgt de datum van voltooiing: 'Parijs, 31 augustus 1939'. Een paar dagen later werd Aragon gemobiliseerd.
Door de caleidoscopische roman wandelen een onafzienbare stoet personages. De indrukwekkende cast doet denken aan decomédie humaine van Balzac, maarDe Thibaults, het onvolprezen meesterwerk van de Nobelprijswinnaar Roger Martin du Gard, is ook niet ver weg. Daarin wordt eveneens het verhaal verteld van een stel personages uit de Franse bourgeoisie, dat speelt in de aanloop naar de Eerste Wereldoorlog en is ingebed in de politieke en historische context. Het maatschappijbeeld van Aragon heeft zelfs iets proustiaans. Net als de auteur vanOp zoek naar de verloren tijd schildert hij een meedogenloos portret van de Franse adel en de burgerij. Sommige scènes hebben iets van een vaudeville en af en toe krijgt inktzwart sarcasme de overhand.
Als geen ander weet Aragon de sfeer, geuren en aroma's op te roepen van een verdwenen wereld. De dichter werpt een arsenaal aan vergeten woorden in de strijd en brengt een hele batterij vertellerstrucs in stelling. Een tikkeltje te lang van stof is hij wel, met zijn uiterst gedetailleerde beschrijvingen en eindeloze opsommingen, en de teneur is aan de sombere kant, maar hoe kan het ook anders? Het boek speelt aan de vooravond van de eerste wereldbrand en kwam tot stand in de jaren 30, toen er bitter weinig reden tot lachen was. En om met Pierre Mercadier te spreken: 'Is er in het leven ook maar één gelukkige roman? Heeft niet elk menselijk bestaan, zelfs het meest nederige, een tragisch einde?'
LOUIS ARAGON
De reizigers op de imperiaal.
Vertaald door Hannie Vermeer-Pardoen, Van Gennep, 690 blz., 25 ?. Oorspronkelijke titel: 'Les voyageurs de l'impériale.'
De auteur: Louis Aragon (1897-1983) was een van de grondleggers van het surrealisme. De dichter, bekend van het prozawerkDe boer van Parijs, was tot aan zijn dood lid van de communistische partij.
Het boek: het tragische levensverhaal van een gezworen individualist en een fraai portret van het Frankrijk van de belle époque.
ONS OORDEEL: een traditionele, door en door realistische, caleidoscopische roman waarin een heel tijdperk ten grave wordt gedragen.
¨¨¨¨è
Marijke Arijs ■
15/10/2014
Met Pierre Mercadier schetst Louis Aragon (1897-1982) het portret van een individualist en cynicus die gegrepen wordt door de figuur van John Law, de uitvinder van het papieren geld. Mercadier wil een biografie aan hem wijden en leest zijn voorwoord voor aan zijn vriend Georges Meyer. Het houdt meteen de relativering in van het fenomeen biografie, romans en zelfs het verschijnsel mens. 'Het dikste boek op aarde brengt een leven […] terug tot minder dan vierentwintig uur leestijd.[...] Wat een armoede![...] Het lijkt me redelijker om te denken dat biografieën wel een goed beeld geven van iemands leven en dat ze aantonen hoe onrealistisch de beelden zijn die wij ons van hem vormen. En zo bestaat het eerste profijt dat een biografie oplevert hieruit, dat ze op het lot der mensen het wrede licht werpt van hun onbelangrijkheid en hun nutteloosheid.[…] Biografieën spelen […] een rol die tegengesteld is aan die van de roman ; en als men mij ook maar enigszins volgt, zal men het met mij eens zijn dat het bestaan van biografieën een duidelijke veroordeling van de roman lijkt te zijn. Maar de romanschrijvers hoeven zich […] geen zorgen om hun broodwinning te maken, want de roman die in elk ander opzicht nutteloos is, houdt toch het nut in stand dat de leugen voor het leven heeft. En dat is een groot nut.'
Zulks geldt uiteraard ook voor Les Voyageurs de l’impériale, het verhaal van een leven dat berust op leugens, onbelangrijk en nutteloos is, maar dat ook wanneer het die leugens afzweert, evenmin iets belangrijks of nuttigs oplevert. Integendeel. Het leven is zoals een rit op de imperiaal, 'reizend in een enorme omnibus die zelf tot rampspoed is gedoemd'.
We volgen Mercadier tijdens het fin de siècle, vanaf de Parijse Wereldtentoonstelling van 1889 tot aan de uitbraak van de Eerste Wereldoorlog, een weg van hoop naar fiasco. Dat geldt ook voor het leven van de diverse personages dat met grote scherpte en psychologisch inzicht wordt beschreven. Aragon is onbetwistbaar een groot romancier en het is voor deze profetisch-verhalende roman jammer dat hij pas jaren na de oorlog zou verschijnen. Naast het veranderde literaire klimaat speelde zijn reputatie als surrealist, communist en zijn coming-out hem parten. Vandaag is Aragon enkel nog bekend als de auteur van Le con d’Irène, een erotisch kleinood dat oorspronkelijk deel uitmaakte van La défense de l’infini, een roman die hij in 1927 vernietigde. Ten slotte kennen we hem ook als auteur van liedjesteksten zoals Il n’y a pas d’amour heureux, op muziek gezet door Georges Brassens: 'Rien n’est jamais acquis à l’homme. […] Et quand il croit serrer son bonheur, il le broie. Sa vie est un étrange et douloureux divorce.' Dat is eveneens de kern van bestaan van Mercadier.
Hoe wijdlopig ook, en ondanks de zwakkere kanten, blijft De reizigers van de imperiaal een knappe en precieze verbeelding van het fin de siècle, geschreven in een heldere en briljante stijl. En nog knap vertaald ook!
[Jan Baes]
Menno Gnodde
De auteur (1897-1982) mag dan naam hebben gemaakt als dadaïst en surrealist, even terecht is het hem te rangschikken onder de coryfeeën van de traditionele Franse roman, zoals dit derde (zelfstandig leebare) deel uit de cyclus 'Le Monde réel' aantoont. Hoofdpersoon leraar Pierre Mercadier, cynische eenling, ontloopt verantwoordelijkheid en engagement, ervaart het bestaan als zinloos en beleeft de tumultueuze jaren tussen 1889 en 1914 (met brandhaarden her en der) als een jachtige reis naar het einde. Hij ontvlucht baan en gezin, doorkruist - als speler en speelbal - Frankrijk, Italië en Egypte, en ondergaat zijn morele en fysieke afgang. Rondom figureren tal van pregnante personages, landschappen en gebeurtenissen, gepresenteerd door de alwetende verteller, die zijn 'reizigers' behendig aanstuurt in beeldrijke, vloeiende stijl. Een complexe roman die een pessimistisch wereldbeeld schetst. Inhakend op het voorwoord van Aragon zelf gaat de vertaalster in haar nawoord nader in op diens persoonlijke leven, zijn grootvader als inspiratiebron en op de structuur van deze verreikende roman, versie 1965. Kleine druk.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.