Mia Sara Sampson : Philotas ; Emilia Galotti
Gotthold Ephraim Lessing
Gotthold Ephraim Lessing (Auteur), Jaap Van Vredendaal (Vertaler)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Boom, 2013 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : TONEEL : LESS |
30/06/2014
Gotthold Ephraïm Lessing (1729-1781) is een van de belangrijke hervormers van het Duitse theater. Medio de achttiende eeuw was dit grosso modo opgedeeld in het ‘hoogstaande theater’ (met tragedies en blijspelen in klassieke stijl) enerzijds, en het populaire theater van rondtrekkende troepen met een repertoire van wat grove kluchten anderzijds. Lessing streefde naar een mengvorm van drama en komedie, waarin niet langer koningen en helden de hoofdrollen speelden, maar ook gewone burgers.
Zijn ‘dramatisch gedicht’ uit 1779, Nathan de wijze is een ontroerend pleidooi voor verdraagzaamheid, dat in 1783 postuum werd opgevoerd.
Het stuk speelt zich af in Jeruzalem ten tijde van de kruistochten, in een periode waarin de kruisridders en sultan Saladin het bestuur over het ‘Heilig Land’ delen in een soort van gewapend bestand. Recha, de dochter van de welgestelde Joodse koopman Nathan, wordt door een Duitse Tempelridder van de vuurdood gered. Deze ridder is Nathan echter vijandig gezind, omdat hij een Jood is. Nathan is bereid om geld te lenen aan sultan Saladin, en wanneer deze aan Nathan vraagt welke godsdienst de beste is, verhaalt Nathan hem de parabel van de drie ringen. Wanneer de tempelridder verneemt dat Recha (op wie hij verliefd is) een pleegdochter is van Nathan en dat ze eigenlijk een christen is, klaagt hij Nathan aan. Maar dan blijkt dat Recha de zuster is van de ridder, en dat ze beide kinderen zijn van de Saladins broer die in Duitsland vertoefd heeft. De aanhangers van de drie godsdiensten verzoenen zich.
Het verhaal van Nathan de wijze is tamelijk ingewikkeld, wat uitvoerig, en ook niet erg geloofwaardig. Het is een aaneenschakeling van onwaarschijnlijkheden en extreme wendingen, en niet echt een schoolvoorbeeld van een goede ‘plot’. Maar de onderliggende boodschap (er is geen godsdienst die beter is dan de andere, en alle zijn ze waardevol) is na enkele eeuwen nog steeds actueel. De parabel van de drie ringen die Lessing door Nathan laat vertellen, en waarmee hij de gelijkwaardigheid van jood, muzelman en christen beklemtoont, is een van de mooiste passages uit de westerse toneelliteratuur.
Nathan de wijze kent vele Nederlandse versies. De metrische vertaling van Edward B. Koster uit de jaren dertig is, ondanks de intussen verouderde taal, nog erg leesbaar en ligt vloeiend in de mond dankzij de zorgvuldige verzen. Dolf Verspoor hanteerde in zijn vertaling uit 1987 een sterk eigentijds en tevens aangenaam taalgebruik. Deze nieuwe vertaling van Jaap van Vredendaal sluit hier dicht bij aan, al hanteert hij wederom een vernieuwd hedendaags idioom. Helder en duidelijk, met een voorbeeldige onderliggende poëtische kracht en respect voor het Duitse origineel.
De laatste opvoeringen van Nathan de wijze in Vlaanderen dateren van 1994 (Nederlands Toneel Gent) en 1996 (Koninklijke Nederlandse Schouwburg Antwerpen). Zowat twintig jaar geleden dus, en bijgevolg zullen er niet zoveel theaterbezoekers zijn die ooit een voorstelling van dit stuk hebben gezien. De tekst is echter ook erg geschikt als ‘leesdrama’. [Toon Brouwers]
Willem Nijssen
‘Nathan de wijze’ was na de Tweede Wereldoorlog het eerste stuk dat in Duitsland - in veel theaters - weer werd opgevoerd. Dat typeert de actualiteitswaarde van het stuk (première in 1783), waarin verdraagzaamheid tussen en gelijkwaardigheid van culturen en religies hét belangrijke thema is. Een mooie, leerzame oude parabel (de zgn. ‘ringparabel’) is het centrale verhaal. Dat maakt duidelijk dat menselijke goedheid niet bepaald wordt door het ‘erfgoed’ van (religieuze) geschriften en wetten, maar door diens dagelijkse gedrag. Lessing (1729-1781) was (ook al in eerdere stukken) een belangrijke vernieuwer van het theater door invoering van het ‘burgerlijk drama’, dat tragische en komische elementen vermengt en dat zijn hoofdrolspelers uit alle lagen van de bevolking laat voortkomen. Er was van dit toneelstuk geen recente volledige vertaling beschikbaar (de voorlaatste is van 1915). Deze vlotte goede vertaling van een historisch belangrijk en nog altijd boeiend en actueel toneelstuk voorziet dus in een duidelijke behoefte. Met heldere inleiding en toelichtende aantekeningen van de vertaler.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.