Ken jezelf : een openhartige filosofie
Tinneke Beeckman
Tinneke Beeckman (Auteur)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Pelckmans, 2013 |
VERDIEPING 4 : BLAUWE TOREN : FILOSOFIE : 155.2 BEEC |
15/03/2013
Het spreekt niet vanzelf om de ‘genadeloze’ natuurfilosofie en illusieloze wijsheid van de vroegmoderne filosoof Baruch de Spinoza in te zetten om tot een beter begrip van mens en maatschappij te komen, of tot een ethiek voor het goede leven. Dat heeft veel te maken met de ijzeren consequentie waarmee Spinoza een volstrekt deterministisch wereldbeeld construeert, waarin de mens ten hoogste vrij kan zijn als hij maar inzicht verwerft in de noodzakelijkheid van alles. Er is geen doelgerichtheid, alles is gewoon zoals het is, het komt enkel op inzicht en begrip aan. Het alomvattende systeemdenken van Spinoza bevat nochtans een optimistisch mens- en wereldbeeld en kan een leidraad zijn voor onze tijd — dat is althans wat de Vlaamse filosofe Tinneke Beeckman met dit vlot leesbaar essay probeert aan te tonen. In zes hoofdstukken toetst zij de vijf thema’s uit de ondertitel (‘macht, meditatie, manifestatie, evolutie en seksualiteit’) aan de filosofie van Spinoza. Telkens schetst zij eerst de actuele problematiek in kwestie, om vervolgens in te gaan op wat Spinoza’s denken ons daarover te bieden heeft. Onderwerp daarbij zijn actuele politieke en sociale problemen zoals de revoltes in bepaalde Arabische landen en de ‘Occupy’-beweging tegen het financiële establishment, maar ook meditatie, Darwins evolutietheorie, en seksualiteit. Beeckman schetst eerst de politieke toestand in de zeventiende-eeuwse Nederlanden, die werd gekenmerkt door spanningen tussen orthodoxe calvinisten en liberalere stromingen. Spinoza steunde de laatste groep, en stond bijgevolg voor de vrijheid van filosoferen en het primaat van de staat op de religie. Volgens Beeckman kan Spinoza dus model staan voor een vrije debatcultuur in onze westerse liberale democratieën. Het hoofdstuk over revolte en manifestatie bouwt hierop voort met een kritische evaluatie van de verontwaardiging en de angst als motor van politieke omwentelingen, recht als neerslag van machtsverhoudingen en als beste optie voor een stabiele samenleving. Niet voor niets had Spinoza veel waardering voor Machiavelli. Een persoonlijke uitweiding vormt de beschrijving van Beeckmans boeddhistische meditatie-ervaring. Van de drie spinozistische kennisvormen ‘verbeelding’, ‘rede’ en ‘intuïtie’, is het vooral de laagste kennisvorm, de verbeelding, die tijdens het mediteren een positieve rol speelt. Steeds benadrukt Beeckman dat Spinoza’s naturalisme compatibel is met vele latere inzichten, zo ook met Darwins evolutietheorie en met moderne visies op seksualiteit. Spinoza definieert seksualiteit als een ‘blijde begeerte’, passend in de streving naar zelfbehoud (‘conatus’), de kern van zijn levensfilosofie. Beeckman suggereert dat Spinoza’s poging om een ‘wetenschappelijke’ ethiek te funderen, in een tijd waarin de natuurwetenschappen het traditionele religieuze wereldbeeld aan het wankelen brachten, overdraagbaar is naar de wetenschappelijke cultuur van vandaag. Daarbij dient echter te worden opgemerkt dat wetenschap volgens Spinoza absoluut niet in dienst van de mens staat, maar hem moet bevrijden van vooroordelen en illusies. Dat is heel wat anders dan de tegenwoordige technowetenschappen die onze wensdromen moeten vervullen. [Hedwig Billiet]
Dr. Taede A. Smedes
De auteur is postdoctoraal onderzoekster in Vlaanderen en actief als columniste en blogger. Dit boek wil een aantal min of meer actuele thema's benaderen vanuit het perspectief van Spinoza, zoals vrijheid van meningsuiting, geloof, politiek, revolte en manifestatie, moraal, en minder voor de hand liggende thema's als meditatie, Darwiniaanse evolutie en seksualiteit. Veelal legt ze uit hoe Spinoza over die thema's dacht, zonder daarbij al te diep te gaan. Ze lijkt vooral te willen betogen dat Spinoza geen harde 'rationalist' was, maar uit was op een praktische levenswijsheid die benut kan worden in alledaagse situaties. De teksten zijn oorspronkelijk als losse artikelen verschenen, waardoor nogal eens herhaling optreedt. Ook gaat de auteur niet veel verder dan constateren dat er raakvlakken of correlaties zijn tussen Spinoza's ideeën en bijvoorbeeld het naturalisme van Darwin of een houding van mindfulness. Met literatuuropgaven en index.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.