Word zelf filosoof
Jan Bransen
Jan Bransen (Auteur)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Klement, cop. 2013 |
VERDIEPING 4 : BLAUWE TOREN : FILOSOFIE : 152 BRAN |
31/01/2014
Schrijvend vanuit het perspectief van de filosofie van de gedragswetenschappen ontwikkelt Jan Bransen een kritiek op onze onderworpenheid aan wetenschappelijke expertise, en een pleidooi voor het ‘gezond verstand’. Bransen bekritiseert dus niet het expertendom op zich, maar wel onze afhankelijkheid ervan en de intellectuele gemakzucht waartoe dat volgens hem leidt.
Het komt er volgens Bransen op aan om de ‘onderzoekende houding’ die het gezonde verstand kenmerkt, niet te laten overvleugelen door de ‘informatiegebrek-subroutine’. Met deze lelijke term, die hij uit de ICT-wereld haalt, typeert Bransen het analytische, wetenschappelijke denken dat op zoek gaat naar verklaringen. De onderzoekende houding wordt volgens Bransen steeds meer achterwege gelaten, om onmiddellijk over te schakelen naar de informatiegebrek-subroutineprocedure, hoewel beide denkwijzen complementair zijn.
Bransen probeert een en ander te illustreren aan de hand van een gedachte-experiment onder de vorm van een eilandutopie. De naam van het eiland, ‘Endoxa’ , die hij niet uitlegt, verwijst naar Aristoteles’ begrip van alledaagse geloofsopvattingen en meningen die algemeen aanvaard worden in een bepaalde cultuur. Met het verhaal van de eilandbewoners tracht Bransen duidelijk te maken dat onderlinge menselijke gedragingen zich afspelen tegen een gedeelde morele achtergrond, waarbij het vermogen tot gezond verstand zich met vallen en opstaan ontwikkelt. We leren andere mensen begrijpen, vertrouwen en ons gedrag erop afstemmen.
Bransen benadrukt dat ‘mens zijn een kwestie van doen is’. Dat is duidelijk en treffend genoeg, zijn idee om in navolging van de theoloog Harry Kuitert ‘mensen’ als werkwoord te gebruiken, komt dan ook geforceerd en al te komisch over. Ook de luchtige dialoogjes die Bransen door zijn betoog heen weeft om zijn standpunt te illustreren, gaan snel vervelen en versimpelen de zaken meer dan dat ze tot de kern ervan doordringen. Het tweede deel van zijn boek, dat over het leven met expertise gaat, is beduidend sterker. Daarin stelt hij vier vooronderstellingen van de gedragswetenschappelijke methode ter discussie: de neutraliteit van de taal, de groei van wetenschappelijke kennis, de verbetering van de levenskwaliteit door wetenschappelijk te werk te gaan en ten slotte het menselijk gedrag als object van de wetenschap. Deze vooronderstellingen liggen echter in het verlengde van het gezond verstand, ze sluiten het niet uit.
Steunen op experten vormt een tragisch aspect van de steeds toenemende complexiteit van onze samenleving, die zich bijvoorbeeld uit in de talrijke adviesorganen die een ‘verwetenschappelijkt’ overheidsbeleid stutten. Expertise is noodzakelijk, ze betekent kennis, maar waarborgt nog geen wijsheid, zoals de geschiedenis heeft aangetoond. Bransen houdt dan ook een terecht pleidooi om vooral ook zélf na te denken, en niet blindelings te vertrouwen op wetenschappelijke expertise. Dat betekent echter niet dat het gezond verstand een orakel is waarvoor wetenschap en filosofie hoeven te buigen, want heel vaak blijkt dat zogeheten gezond verstand vastgeroest in zijn eigen gezondheid, of bazuint het zijn meninkjes al te kwistig in het rond.
[Hedwig Billiet]
Dr. D.G. van der Steen
Jan Bransen is hoogleraar filosofie van de gedragswetenschappen in Nijmegen. Centraal in zijn belangstelling staat het vermogen van ons mensen om na te denken over onszelf en onze wereld. Dat vermogen is verankerd in de praktijk van ons dagelijks leven, maar het kan ook geobjectiveerd worden tot het technisch gereedschap van de wetenschap. In dit boek laat Bransen zien hoezeer ons groeiend vertrouwen op die wetenschap ten koste gaat van ons gezonde verstand. En hij doet dat met een zeldzame combinatie van analytisch-wijsgerige precisie, simpele voorbeelden en een groot verteltalent. Een laagdrempelig boek voor hoogopgeleide lezers. Met enkele voetnoten en een verwijzing naar literatuur.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.