Het Latemse Marialeven (1922-1935) : St-Baafskathedraal te Gent, krypte - 1 juli 1977 tot 15 september 1977
Walter Vanbeselare
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
EPO, 2013 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : OVER LITERATUUR-SCHRIJVERS : FRAN 851.6 VERH XXL |
15/06/2013
Aan welke eisen moet een biografie van een literaire persoon voldoen? Moet ze een stevig feitenrelaas zijn of een fascinerende verkenning van een oeuvre? Moet ze de lezer confronteren met een uitputtende reeks feiten of een inzicht geven in de schrijfsels van de auteur, eventueel gestoeld op een uitgewerkte en oriënterende kritische lectuur? Voor wat de levensbeschrijving van de Belgische, in het Frans schrijvende dichter Emile Verhaeren betreft, heeft Paul Servaes, de ereconservator van het Provinciaal Museum Emile Verhaeren, resoluut gekozen voor een exhaustief relaas dat over alle feiten en feitjes van Verhaerens leven gaat.
Dat de literaire kritiek over Verhaeren hier bijna afwezig is, enkele schaarse verwijzingen naar de kritische studies van David Gullentops niet te na gesproken, geeft al aan wat we van deze dikke pil (meer dan duizend pagina's in kleine letter met uitvoerig citatenwerk) mogen verwachten. Een biografie kan ook een literair genre zijn dat uitmunt door een begeesterende stijl, maar ook dat is hier niet het geval. Het achterplat van het boek vermeldt over Servaes: 'Tien jaar doorgedreven opzoekingswerk resulteerde in een omvangrijke studie van leven en werk van de dichter uit Sint-Amands, die hem al van in zijn jeugd fascineerde. Met deze eerste Nederlandstalige Verharenbiografie voltooide hij zijn levenswerk.' Doorgedreven, ja, omvangrijk eveneens, maar fundamenteel kun je dit boekwerk niet echt noemen. Het is te wijdlopig, de magere stelling ('Vlaams dichter voor Europa') is mijn inziens omstreden en de literaire waarde en actualiteit van Verhaeren blijven schromelijk onderbelicht.
De veertien hoofdstukken van dit boek worden door tussentitels geritmeerd. Maar deze tussentitels zijn zo prozaïsch van aard dat een vluchtige (of verveelde) lezer ze als een resumé van de behandelde thematiek in zich kan opnemen. Om in het geniep enkele bladzijden over te slaan. Het is een probleem dat zich jammer genoeg over het hele boek uitstrekt: de lezer wordt niet geprikkeld, er zit geen dieptewerking in de tekst. De auteur besluit elk hoofstuk met 'De twijfels van de biograaf', waarin problemen aan bod komen, zaken waarover geen zekerheid bestaat of die omstreden zijn. Het zijn vaak de lezenswaardigste bladzijden van dit boek. Ook over de bibliografie heb ik vragen. De auteur voorziet alle aangehaalde werken van een code, waarbij hij alles in een lijst onderbrengt. Een aparte bibliografie van Verhaerens werken en hun diverse uitgaven is er niet. Studies over Verhaeren (hier zijn vele lacunes te betreuren) en vertalingen krijgen ook geen afzonderlijke vermelding. Zo wordt het één pot nat, waaruit je vaak niet wijs geraakt. Overigens geeft Servaes na iedere afmattende beschrijving van een nieuw werk wél alle vertalingen aan, maar ook hier sluiten lijstjes en opsommingen uit dat je inzicht krijgt in vertaalstrategieën of andere relevante informatie.
De eerste zin van Servaes' epiloog legt, wellicht ongewild, de vinger op de wonde: 'Met de onverwachte dood van Verhaeren komt er plots een einde aan een fascinerend leven waarvan het verhaal op een boeiende roman lijkt'. Een roman moest dit boek wat mij betreft niet worden, maar 'fascinerend' en 'boeiend' had het wel kunnen zijn. En Servaes geeft ook veel van zijn poging bloot in het vervolg: 'De ultieme twijfel betreft echter de vraag naar de huidige betekenis van een figuur als Verhaeren en van zijn oeuvre. Aanvankelijk gangmaker van het symbolisme, ontwikkelde hij een eigen humanistisch en sociaal-utopisch ideeëngoed waarin de grootstad, la ville tentaculaire, centraal staat. Hij werd de dichter van de toekomstige, nieuwe tijden, kosmopolitisch en profetisch wanneer hij zijn Europese boodschap bracht. Dit belette hem echter niet met eenzelfde gedrevenheid te getuigen voor zijn geboortegrond Vlaanderen [...]'.
Dit citaat raakt een ander teer punt van deze biografie aan: Verhaeren heeft met de invloed van zijn Vlaamse 'identiteit' op zijn taal geworsteld. Hij herschreef heel wat gedichten, nadat hij de kritiek kreeg dat zijn Franse constructies te onbehouwen, te Vlaams waren. Je kunt hier zelfs van zelfcensuur spreken. Een gedetailleerdere ontleding van die zelfverminking kon interessante materie opleveren. En meteen een richting aangeven wanneer Servaes de vraag te berde brengt (die hij in zijn te eenduidige titel lijkt te verwaarlozen) of Verhaeren nu tot de Vlaamse, de Franse of de Belgische literatuur behoort. Europees was de 'dichter van Sint-Amands' zeker, onder meer in zijn kritieken van plastische kunst en in zijn talrijke internationale contacten (met Stefan Zweig en R.M. Rilke, bijvoorbeeld). Ook zijn positionering binnen het toenmalige artistieke en filosofische klimaat in Brussel (zijn contacten met de emblematische advocaat Edmond Picard, of met Les XX...) was fascinerend. Maar moet je je daarom als biograaf verliezen in gedetailleerde opsommingen allerhande?
Ik schrijf het met grote schroom, want de inzet en de trouw van Servaes wekken bewondering. Hij heeft zich als een trouwe scribent tien volle jaren aan zijn schrijver gewijd. Meer diepgang en een fijnzinnig onderscheid tussen hoofdzaak en detail hadden van dit boek een must kunnen maken. De droge, saaie stijl en de hier beschreven mankementen maken van dit boek een gemiste kans. Is Verhaeren buiten de heemkundige interesse voor zijn figuur en werk nog een actuele en wenkende schrijver? Ik blijf het antwoord schuldig na de meer dan duizend pagina's die ik plichtsbewust maar zonder enthousiasme heb doorgeploegd. [Bart Vonck]
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.