Mogelijkheden scheppen : een nieuwe benadering van de menselijke ontwikkeling
Martha Nussbaum
Martha Nussbaum (Auteur), Rogier van Kappel (Vertaler)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Ambo, © 2013 |
MAGAZIJN : NON-FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : 217.6 NUSS |
31/08/2013
De Amerikaanse filosofe Martha Nussbaum heeft haar sporen verdiend op heel wat terreinen, en zich altijd in de publieke debatten gemengd. Haar werk heeft steeds meer een sociale en politieke dimensie gekregen, blijvend geïnspireerd door haar vorming als classica en de daaruit voortvloeiende voorkeur voor de antieke moraalfilosofie. Een constante in haar werk is het belang dat zij hecht aan literaire voorbeelden en aan emoties voor de politieke besluitvorming.
Aanleiding voor dit nieuwe boek zijn de reacties die een kritisch artikel van haar over het boerkaverbod in enkele Europese landen (Frankrijk, België en Italië) hadden uitgelokt.
Nussbaum ziet tegenwoordig in alle westerse samenlevingen een irrationele angst voor diversiteit in de samenleving en in het bijzonder voor de aanwezigheid van de islam. De angst voor moslims uit zich volgens Nussbaum in allerlei beperkingen van de mogelijkheden om hun religie te beleven buiten de privésfeer, zoals het verbod op verhullende kledij (boerka, nikab) in het openbaar en het minarettenverbod in Zwitserland.
Angst werd en wordt vaak politiek misbruikt om bevolkingen op te hitsen tegen impopulaire minderheidsgroepen. Dat politieke misbruik ervan kan volgens Nussbaum worden gekeerd door inspiratie te zoeken in een socratische moraalfilosofie, die uitgaat van de gelijkwaardigheid van alle mensen en van de essentiële rol van het geweten als faculteit van het mens-zijn. De samenleving moet dusdanig ingericht zijn dat godsdienstvrijheid vanzelfsprekend is, evenals de vrijheid om dat geloof publiek te belijden en de riten ervan uit te voeren. Een ander aspect betreft het opsporen van de tegenstrijdigheden in ons denken en onze argumentaties. Hier gaat zij in op de inconsequenties in de argumenten voor een boerkaverbod. Een bijkomende vereiste is het vermogen om zich in te leven in de denk- en leefwereld van anderen, dat Nussbaum analyseert aan de hand van literaire voorbeelden uit onder meer het werk van G.E. Lessing en George Eliot.
Opvallend in dat verband is Nussbaums analyse van de ‘accommodatiedoctrine’ van de zeventiende-eeuwse filosoof en kolonist Roger Williams, die stelde dat uitzonderingen op basis van gewetensbezwaren moesten worden aanvaard, daar wetten in een democratie de ideeën van de meerderheid belichamen ten nadele van minderheden. Nussbaum bespreekt in detail voorbeelden uit de Amerikaanse rechtspraak, waarbij uitzonderingen op de algemene regels werden toegestaan op basis van religieuze bezwaren (hoofddeksel afnemen in de gerechtszaal, respect voor het biechtgeheim, afwijkingen van de schoolplicht, weigering van de dienstplicht…). Zij geeft toe dat de discussies over waar de grenzen dienen te worden getrokken, onbeslist zijn, maar er wordt volgens haar in Amerika, meer dan in Europa, rekening gehouden met complexe samenlevingsvraagstukken. Een van de redenen daarvoor is dat in de Verenigde Staten nationale identiteit eerder wordt gedefinieerd in termen van een politiek ideaal dan door religie, bloed, bodem of taal, zoals in Europa.
Nussbaum paart kennis van de actualiteit aan een grondige kennis van de Amerikaanse en de Europese geschiedenis en cultuur. Zij heeft een moedig boek geschreven, vlot leesbaar, heel genuanceerd en goed beargumenteerd.
[Hedwig Billiet]
Dr. E. Sengers
De Europese samenlevingen worden regelmatig opgeschrikt door hevige controverses over religie. Vooral religieuze minderheden lijden onder de hevige reacties van politiek en samenleving. De invloedrijke Amerikaanse filosofe Nussbaum, van wie ook veel boeken in het Nederlands vertaald zijn, probeert deze debatten te duiden en een uitweg te zoeken. In het eerste hoofdstuk bespreekt ze enkele voorbeelden en wijst op de verschillende tradities in Europa (nationale staat) en niet-Europese westerse landen (immigratie). In het tweede hoofdstuk komt ze met een verklaring voor religieuze intolerantie: angst – voor het vreemde, voor het verlies van het vertrouwde. Om die angst te overwinnen en weerstand te bieden tegen een politiek van de angst pleit ze voor het principe van menselijke waardigheid, om argumenten te onderzoeken op waarheid en redelijkheid, en voor inlevingsvermogen in de ander. Op een eenvoudige manier stelt ze met veel voorbeelden moeilijke en actuele kwesties aan de orde. Haar idealistisch pleidooi is een waardevol geluid in het met symboliek geladen maatschappelijk slagveld. Met literatuurverwijzingen in eindnoten en register.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.