Turis
Özcan Akyol
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Prometheus, 2012 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : AKYO |
15/10/2013
‘Veel had ik niet gemeen met de Turken uit de buurt. Goed, we kwamen uit hetzelfde land, spraken elkaars taal en roken identiek, maar daar hield het eigenlijk wel mee op. Mijn vriendjes werden elk weekend door hun ouders naar de moskee gestuurd. Dan bleef ik alleen achter in de wijk, zonder iemand om mee te spelen. Als ik Turis vroeg of ik ook lid mocht worden van die club, stak hij zijn middelvinger naar me op met de vraag of ik later misschien imam wilde worden.’ In een ongepolijste schrijfstijl gooit debutant Özcan Akyol (1984) onomwonden het semi-autobiografische relaas van Eus, zijn voor galg en rad opgroeiende Turkse alter ego, naar de aanvankelijk argeloze lezer. Het Oost-Nederlandse plaatsje Deventer, in deze roman steevast als ‘Koekstad’ aangeduid, is de troosteloze plek waar de jongen, na broers Mahir en Kosta, als derde kind ter wereld komt. Vader Turis, een werkschuwe bedrieger van de bovenste plank, vult zijn dagen met het scoren van koopjes terwijl hij zijn kinderen krantenwijken laat afhollen om zijn flessen vieux te bekostigen. Terwijl de onmogelijke man het leven van zijn zonen tot een hel maakt, loopt Eus’ moeder, die niet tegen haar echtgenoot op durft, er ondanks al haar goede bedoelingen voor spek en bonen bij. Door de potsierlijke, hachelijke thuissituatie krijgt de lezer snel in de gaten dat een normale opleiding niet is weggelegd voor het hoofdpersonage: volgens de adviserende leerlingenbegeleiders zou Eus het op de middelbare school immers zwaar te verduren krijgen. De intelligente maar lamlendige jongeman gaat daarop als afwasser aan de slag. Vanaf dat ogenblik kruidt hij, voornamelijk gepusht door vrienden, zijn verdere curriculum met snelle scharrels en vrouwen van lichte zeden. Onder meer door toedoen van zijn oudere broer Kosta rolt onze zuipende, vechtende leegloper, op zoek naar gemakkelijk geld, uiteindelijk in de wereld van de roofovervallen. Door zijn familie, de Turkse gemeenschap en de Nederlanders in de steek gelaten en zelf nogal verbaasd dat aan zijn criminele meeloperij snel een einde komt, gaat het finaal richting cel.
Dit waargebeurde verslag, een slordige poging tot verhalen over een harde wereld waarin migranten alle kansen die ze krijgen zonder omkijken verknallen, leest als een eindeloze opsomming van met de nodige galgenhumor doordrongen stoere mannenverhalen. Akyols barse idioom, een soms ergerlijke cocktail van archaïsche cliché-uitdrukkingen en ongebruikelijke scheldwoorden, besmet nagenoeg alle bladzijden en dient zo een gebrek aan romanvernuft te maskeren. In Eus’ ongewone leefwereld, waarin doorgaans uitsluitend lusteloos wordt geneukt, uitgegaan en gezopen, zijn vrouwen ‘breezertemeiers’, ‘zaadjagers’ of ‘graftakken’, heten sukkels ‘kaaljakkers’ die er voortdurend ‘sjikker’ of straalbezopen bij lopen en worden Turken door Hollanders gegarandeerd ‘batsen’ genoemd waarvoor gelukkig wél een vermakelijke verklaring geldt: ‘Dat zit zo: de meeste Turken hebben platte achterhoofden. Een bats is een schop. Een schop is plat. Krijg je een knal met het blad van de bats op je kop, dan heb je een plat achterhoofd.’
Met dit nogal opdringerige debuut wilde Akyol, die net als Eus na een half leven in de zware misdaad naar de gevangenis moest om daar kennis te maken met de literatuur, laten zien dat zijn hoofpersoon de pech heeft gehad in de verkeerde buurt te zijn opgeschoten. Maar omdat de schrijver overwegend blijft ronddobberen in platte schelmenstreken zonder orgelpunten, levert dit jammer genoeg niet de gehoopte snijdende, zelfkritische zedenschets op. Al met al staan de povere verhaallijn en de armoedige schrijfstijl de ernst van de weinig lezenswaardige introspecties in de weg: ‘We begonnen ons af te vragen waar het allemaal goed voor was. Het leven. Ons bestaan. Meestal trokken we de conclusie dat de mens een arrogant dier was, een creatie van het toeval, en dat onze aanwezigheid op aarde volslagen doelloos genoemd kon worden. Leven om te overleven. Om die sombere gedachte weg te jagen zopen we nog meer. Tot we compleet de weg kwijt waren, alle gedachten verlamd.’ Deze levensgeschiedenis moddert maar wat aan en heeft helaas te weinig literaire kwaliteit om van enige betekenis te zijn. Toch nodigt het derde deel van deze vertelling, waarin wordt gerapporteerd over Eus’ vlucht naar Turkije en zijn enthousiaste deelname aan de later bestrafte roofovervallen, uit tot meer. Het is dus uitkijken naar Akyols volgende roman, die hopelijk wat meer om het lijf zal hebben dan een uitsluitende aaneenrijging van de smakeloze lotgevallen van een bats die wel kan, maar niet wil. [Bjorn Verlinde]
Drs. P. van der Haar
Schokkend autobiografisch verhaal van een tweedegeneratie Turkse Nederlander, wiens vader in 1974 kwam werken bij een ‘doppenfabriek’ in Deventer. Eus Budamar, de ik-figuur, vertelt zijn levensverhaal chronologisch en in een anekdotische stijl vanaf zijn geboorte in 1984 tot zijn celstraf in de gevangenis van Scheveningen, bijna een kwart eeuw later. Het is het schokkende verhaal van de straat, van een armoedige onderklasse, een alcoholische vader als huistiran, en een uitzichtloos leven van een niemandslander, want Eus voelt zich ook niet thuis in de moskee. Een typisch geval van tussen wal en schip, waarbij de gevoelige jongen die Eus is, geleidelijk afglijdt naar het criminele milieu. Omdat het verhaal knap van binnenuit is geschreven met rechttoe-rechtaan dialogen is de spanning vaak te snijden, prettig gerelativeerd door de cynische zelfspot van de auteur. De eerlijkheid is ook schokkend, omdat het boek vele vooroordelen en angstige vermoedens bevestigt. Gelukkig zag de auteur naar eigen zeggen net op tijd het licht doordat hij in de bajesbieb kennismaakte met de literatuur! Kleine druk.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.