Waarom iedereen altijd gelijk heeft
Ruben Mersch
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
De Bezige Bij Antwerpen, 2012 |
VERDIEPING 4 : BLAUWE TOREN : PSYCHOLOGIE : 415.4 MERS |
31/05/2013
Cultuurfilosofische kritiek op de rationaliteitsthese wordt vanuit cognitief perspectief aangescherpt door aan te tonen dat het menselijk brein niet ‘rationeel’ functioneert volgens de normatieve denkregels van de logica, maar wel door middel van eenvoudige vuistregels (heuristieken). Daardoor komt het intuïtief tot snelle beslissingen, maar het wordt vaak op een dwaalspoor gebracht. Filosoof en bioloog Ruben Mersch gidst ons met dit boek door het woud van onze denkfouten, waarvan we ons trouwens onmogelijk kunnen ontdoen, omdat ze ingebakken zitten in ons brein.
De evolutie heeft geleid tot een efficiënt brein, dat erop is gebouwd om de complexe werkelijkheid te reduceren en te doen overeenstemmen met onze verwachtingen. Altijd zoeken we naar bevestiging van onze overtuigingen, niet naar de weerlegging ervan (Karl Poppers falsificatiebeginsel). Zo raken we opgesloten in onze eigen waarheid.
Geloven is gemakkelijker dan nadenken. We laten ons graag inpakken door een betekenisloos pseudowetenschappelijk taaltje, we lijden aan zelfoverschatting, laten ons verleiden door het ‘halo-effect’ (autoriteit prefereren), pompen plausibele verhalen op tot causale relaties, geloven in de illusie van voorspelbaarheid en hebben het bijzonder moeilijk om toeval te aanvaarden. Statistiek kan hierbij helpen. Mersch legt duidelijk uit dat statistische basisbegrippen zoals de grootte van een steekproef, de wet der grote getallen en variaties binnen een categorie ons kunnen behoeden voor overhaaste conclusies. Geen rekening houden met bijvoorbeeld variaties binnen een categorie, leidt tot veralgemeningen en stereotyperingen. Succes wijten we aan talent, falen aan het gebrek daaraan. Mersch toont evenwel overtuigend aan dat we onterecht resultaten als een goede afspiegeling van capaciteiten zien. De kans op succes of falen blijft immers steeds exact even groot. Dit werpt een heel ander licht op de meritocratische maatschappij met haar prestatie- en evaluatiecultuur.
Mersch erkent dat ook de wetenschap niet vrij is van denkillusies en zelfs schaamteloos de goedgelovigheid van het publiek bespeelt. In de farmaceutische industrie, waar hij ooit werkte, verleidt de druk om tot commercieel winstgevende resultaten te komen, wetenschappers en pr-afdelingen tot bedrieglijke gezondheidsclaims en tot het achterhouden van negatieve onderzoeksresultaten.
Mersch beschrijft vele sappige, maar ook tragische voorbeelden uit de actualiteit. Deze exemplarische aanpak bevordert de helderheid van zijn boek, maar laat bepaalde aspecten van zijn thesen onderbelicht. Zijn lof voor Poppers falsificatiebeginsel bijvoorbeeld, vermeldt de problemen niet die daarmee opduiken zodra het niveau van de eenvoudige waarneming wordt verlaten voor ingewikkelder wetenschappelijke theorieën. Mersch prijst dé wetenschappelijke methode, maar hanteren alle wetenschappelijke disciplines dezelfde methode? Wat met de kloof tussen natuur- en geesteswetenschappen?
Toch is dit boek een bijzonder nuttige en praktische handleiding voor het kritisch beoordelen van de informatie die media en bedrijven ons voorschotelen. Het geeft ons heel wat te denken over ons denken en doet ons beseffen dat eenvoudige waarheden niet bestaan in deze wereld, ook al is ons brein daar voortdurend naar op zoek.
[Hedwig Billiet]
T. ten Berge
Een boek over denkfouten; een bekend terrein, waar al veel over is gepubliceerd. Dit boek voegt daar weinig aan toe. Het onderscheidt zich door vlot (en soms grof) taalgebruik en door zijn actualiteit; zo staat erin beschreven hoe de associatie tussen vaccinatie en autisme de wereld in geholpen is. De verdere voorbeelden en experimenten uit het boek zijn bekend uit andere literatuur over dit onderwerp. De blurb op de voorzijde noemt dit 'een broodnodig boek' en dat is ook wel zo, maar dat gaat eerder over het onderwerp dan over dit individuele boek. Met een verwijzing naar verdere literatuur en websites, eindnoten en een register.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.