Studie van de schaduw
Marc Tritsmans
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Nieuw Amsterdam Uitgevers, © 2012 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : POEZIE : TRIT |
15/02/2013
Wie bijzonder ingenomen is met een bepaald schrijver, wijst niet licht op zwakke plekken die zijn reputatie kunnen ontsieren. Voor mij is Cyriel Buysse zo iemand en José Saramago ongetwijfeld ook. Van Marc Tritsmans’ gedichten ben ik bundel na bundel meer gaan houden, al is niet elk gedicht even geslaagd of niet elk beeld even voldragen. Maar het werk stáát er en is na tien doortimmerde ‘afleveringen’ uitgegroeid tot een consistent oeuvre, waarin vaste motieven en patronen duidelijk te onderkennen zijn. De stilte van de wereld na ons voegt een dimensie toe aan de genealogische boekhouding en landschappelijke exploratie die de vorige bundels met elkaar verbinden.
In dit boek wordt de eerder aangevangen verkenning voortgezet van wat de ik-figuur beroert. Dat blijkt alleen al uit de manier waarop het is opgebouwd: behalve een nieuwe bundel bevat het een omvangrijke bloemlezing uit alle in Vlaanderen bij Lannoo gepubliceerde bundels, van De wetten van de zwaartekracht (1992) tot en met Warmteleer (2004). De lezer kan niet alleen kennismaken met een aantal hoogtepunten, maar ook op zoek gaan naar parallelle of terugkerende thema’s in één en dezelfde band. Bovendien realiseert deze verzamelbundel de transfer van Tritsmans’ hoofdzakelijk in het zuiden bekende gedichten naar het noorden (via Nieuw Amsterdam).
In de vijf afdelingen van De stilte van de wereld na ons worden eerder getrokken sporen dieper uitgeslepen. Sporen die bij uitstek oplichten in verse sneeuw, ‘want sneeuw heeft een onfeilbaar geheugen / is zacht en meegaand genoeg om zelfs / van tijd een afdruk te maken‘ (‘Na de sneeuw’). Sporen van vervlogen tijd en vitaliteit bij ouders en voorouders bijvoorbeeld. Ze leiden niet tot wanhoop, maar tot het besef dat laatstgenoemden een ‘nooit meer te wijzigen vaste vorm / hebben aangenomen zodat ik eindelijk / weet met wie ik aan het praten ben’ (‘Op de kast’). ‘Het decor van onze verborgen geschiedenis’ zal uiteindelijk de bouwstoffen aanleveren van ‘nieuwe levens’, die ‘iets’ van het oude leven bewaren, ‘zoals spinrag dat je in een / deuropening even langs het aangezicht strijkt’ (‘Leefplaats’).
De ik-figuur laat zich eens te meer kennen als een nauwgezette observator, als ‘een man van schaduwen en schemering / van in de coulissen, van buiten de lichtkring / vanuit het struikgewas, enkel zo goed als onzichtbaar’ (‘Under cover’). Als iemand die vanuit de luwte zoekt naar ‘de hartklop / van het universum in het trillen van één enkel / cesiumatoom’ (‘A la recherche du temps’) en de onhoorbare herordening van de elementen gadeslaat, in de wetenschap dat ‘alles’ op elk moment vanzelf regenereert. De in Sterk water (2000) gefluisterde gedachte dat ‘onderweg iets van mij ooit alles al [is] geweest’, wordt in de nieuwe bundel in talloze variaties geëxpliciteerd. Zo heet het in ‘In bruikleen’: ‘dat is het fijne van atomen: / ze verslijten niet, zijn eeuwig jong / maar blijven dan ook onverbeterlijk / verknocht aan hun vrijheid en / anarchistische gedachtengoed’.
De idee dat alles onophoudelijk desintegreert en vervolgens wordt gerecycleerd, krijgt in deze verzen een kosmische zowel als poëticale dimensie. Dat iedereen tot stof verwaait, klinkt nadrukkelijk op in de slotafdeling van de bundel. De ik-figuur voert in ‘Oude reus’ een denkbeeldig gesprek met de planeet Saturnus, gecharmeerd van wat hij, in navolging van Herman de Coninck, ‘intimiteit onder de melkweg’ noemt. Hij besluit het gedicht als volgt: ‘ik voel wat tijd doet in mijn lijf en ik / moest en zou je nog eenmaal spreken / voor ik weer als sterrenstof verdwijn’. Wat blijft er over als alles in stof is opgegaan? Het laat zich wellicht raden: ‘de stilte van de wereld na ons’, meteen de mystieke apotheose van deze gedichten (‘De Grote Mensmachine’).
De stilte van de wereld na ons is een bundel waarin eerdere zinsneden en lyrisch gedachteveegsel nadrukkelijk resoneren. ‘Wij zijn een galmende opslagplaats // van ordinaire chemicaliën en ooit / wordt al deze rommel ook weer / opgehaald’ (‘In bruikleen’). Deze verzen echoën de openingsstrofe van ‘Mens’ (uit Van aarde): ‘Opgetrokken uit stof en afval / dat nog rest van het eens zo / mateloze licht van verre sterren’.
In het universum van Tritsmans lijkt evenmin iets verloren te gaan en wordt het dichterlijke DNA ‘opnieuw tot leven […] gewekt’. Wie deze bundel aandachtig leest, loopt ‘blindelings en onvermoed / in de hinderlaag van het toeval / en wordt door pure schoonheid / aangeraakt, gegijzeld, fijngemalen’ (‘The Music of Chance’). Dat althans is mijn vaste overtuiging. De knipogen naar Paul Auster, Herman de Coninck, Marcel Proust, Martinus Nijhoff en Paul van Ostaijen zijn daarbij graag meegenomen. [Yvan de Maesschalck]
T. van Deel
Marc Tritsmans is de beste traditionele dichter – vormvast en toch beweeglijk – van Vlaanderen. Hij staat in de lijn van Kopland en Nolens, beiden grootmeesters in de combinatie van emotie en vormbesef. In deze bundel is nieuw werk samengebracht met vroeger werk – een keuze uit eerder werk (1992-2004) – wat een goed idee is want Tritsmans kan met recht enige achtergrond gebruiken. De titel van zijn kernbundel is een referentie aan Gustaffson's 'De stilte van de wereld voor Bach'. Hoe zal het zijn na ons? 'Wat valt er dus in gods- of andere naam ooit / nog aan wereldschokkends te vertellen nu alles / wat er was en alles wat ooit nog zal komen door / één mens voorgoed aan de ketting werd gelegd'. (Gedoeld wordt op Mendelejev, 1869). Tritsmans' poëzie is van een weldadige eenvoud en diepzinnigheid. Hij staat stil bij het allergewoonste en weet er het meest bijzondere aan te onderkennen. De ondertoon is die van afscheid, vertrek, vandaar de titel, maar dat hoeft nog geen onvitale poëzie op te leveren, integendeel.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.