De wereld onder de duim : lofzang op de internetgeneratie
Michel Serres
Michel Serres (Auteur), Jeanne Holierhoek (Vertaler), René ten Bos (Nawoord)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Boom, cop. 2012 |
VERDIEPING 3 : FEESTPALEIS : OVER MUZIEK-FILM : 781.3 SERR |
15/06/2013
In zijn poëtisch geschreven overpeinzing Muziek vraagt Michel Serres zich af hoe uit de ‘grondruis’ van de wereld gearticuleerde tonen en melodieën kunnen ontstaan, die op hun beurt weer de grondstof vormen van discursieve teksten. Hoe duikt, met andere woorden, betekenis op in een wereld die aanvankelijk geheel betekenisloos is?
Serres roept de ‘wordingsgeschiedenis’ op waarin de menselijke leefwereld vanuit de indifferente materie is ontstaan. Trillingen en samenklanken vloeien vanuit het geruis over in een melodie, woordloze zang vormt een betekenisvolle logos, denken verheft zich vanuit het zijn. Maar steeds moet de nieuwe bestaanslaag gedacht worden als schatplichtig aan datgene wat aan haar voorafging — of beter: van waaruit zij is ontstaan en waarin zij nog altijd bestaat. De grootste fout die de filosofie heeft kunnen maken, is te denken dat zij zich als logos aan haar materiële grondslagen heeft kunnen ontworstelen.
Serres beargumenteert deze overtuiging dan ook niet op klassiek filosofisch-abstracte wijze. Hij zet er het dichterlijk vermogen van de taal en de suggestieve kracht van de mythe, de autobiografie en zelfs de religie bij in. Het resultaat is een boek dat tussen alle literaire genres in valt en, spelend met de wetten van elk van hen, een onbestemde overtuigingskracht heeft.
Na een lange vervreemdingsgeschiedenis van muziekvergetelheid lijkt er een nieuw tijdperk aan te breken waarin muziek en denken elkaar hervinden. Om te beginnen wordt daarmee ruimte geschapen voor een theorie over de verhouding tussen universum en leefwereld, betekenisloos ‘zijn’ en betekenishebbend ‘bestaan’, die de kloof tussen beide overwint. Langzaam verdicht de chaos zich tot orde, het geruis tot klank, het lawaai tot toon. Dat biedt perspectieven voor een filosofie waarin de geest niet langer boven de wateren zweeft, maar daaruit voortkomt: een immanente filosofie.
De kloof tussen geluid en muziek zou dan even overbrugbaar blijken als die tussen geest en materie. Dat dit tegelijk ook een politieke betekenis heeft, maakt Serres aan het slot van zijn boek duidelijk. Een mensheid die zichzelf niet langer boven de werkelijkheid plaatst, maar ervaart hoe zij tot in haar meest vergeestelijkte aspecten (het denken zelf) uit de oerchaos van de wereld is opgedoken, zal ook haar schatplichtigheid aan die wereld en haar natuur vanzelfsprekend achten.
De contouren van een filosofie die haar ‘muziekvergetelheid’ werkelijk overwonnen heeft, zijn vooralsnog vaag. Maar daarin tekent zich wel een radicale transformatie af van al haar disciplines. Zonder moeite zal dat niet gaan, en je kunt je afvragen of deze ommekeer de wind werkelijk zozeer in de zeilen heeft als Serres lijkt te denken — of te hopen. Dat haar inzichten niet alleen urgent, maar ook onontkoombaar zijn, valt echter moeilijk te loochenen. Nu al blijkt het denken zich steeds minder aan de werkelijkheid te kunnen onttrekken door zich boven haar te plaatsen. In plaats daarvan zal het hele ‘Zijn’ zich vertonen als een continuüm en het denken als het lezen van de partituur daarvan.
(Dit is een abstract van een artikel van Ger Groot. De volledige tekst is verschenen in De Leeswolf 2, 2013.)
[Ger Groot]
Dr. D.G. van der Steen
De Franse filosoof Michel Serres (1930) is in Nederland nog weinig bekend. En dat is jammer, want hij heeft een groot aantal hoogst originele werken geschreven over tal van thema’s binnen en buiten de filosofie. Bovendien is hij een taalkunstenaar van formaat, zoals ook blijkt uit dit boek over muziek, dat door Jeanne Holierhoek schitterend is vertaald. Michel Serres maakt een reis die begint bij de geluiden van de wereld en eindigt bij de taal van de wetenschap. Hij bewandelt daarbij drie wegen: de mythische van Orpheus en de muzen, de persoonlijke van kennis en van taal, en de mystieke van het heilig woord. En daarbij maakt hij duidelijk hoezeer deze drie gebieden met elkaar verweven zijn, en hoe de muziek van de taal kan zeggen wat haar proza vaak zo node mist.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.