Democratie en tegendemocratie
Pierre Rosanvallon (Auteur), René Van der Vooren (Illustrator)
Beschikbaarheid en plaats in de bibliotheek
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Boom, cop. 2012 |
Thema: politiek 1.POL |
Besprekingen
15/06/2013
Voor Pierre Rosanvallon is ‘democratie’ een altijd onaf project om ‘de wil van het volk’ te institutionaliseren. Met het democratisch ideaal spoort de herhaalde collectieve ervaring dat er een kloof gaapt tussen ‘het volk’ en de instellingen die geacht worden het te representeren.
Rosanvallon gaat na hoe de democratie in de loop van de (Franse) geschiedenis op gezette tijden werd herdacht en herschapen. Dat resulteert in een uniek soort van conceptuele geschiedschrijving waarin feitelijke gebeurtenissen gedurig worden betrokken op algemenere begrippen of modellen. Op die manier krijgen bredere evoluties meer contouren en attendeert Rosanvallon de lezer tegelijkertijd op nog altijd doorwerkende spanningen binnen het democratisch project. De belangrijkste memoreert hij kort in zijn Spinozalezing, een erg gebalde tekst met een hoog opsommingskarakter, die wordt voorafgegaan door een informatief gesprek van Rosanvallon met Frank Meester en een inleidend essay van Ido de Haan. Het tweede deel van Democratie en tegendemocratie bestaat uit de inleidingen van Rosanvallons recentste drie boeken, een samenhangende trilogie die minder exclusief op Frankrijk is gericht en een directere poging tot ‘geschiedschrijving van het heden’ is. Rosanvallon neemt actuele observaties als opmaat tot historische beschouwingen. Daarbij betoont hij zich een geëngageerde waarnemer die serieus is verontrust over de verdere toekomstkansen van het democratisch project.
De originele notie van tegendemocratie is Rosanvallon deels ingegeven door het recente succes van populistische, vaak rechtsradicale partijen. Ze ageren in naam van ‘de zwijgende meerderheid’ en spelen een vermeende, als homogeen voorgestelde ‘wil van het volk’ uit tegen de zittende politieke elite. Volgens Rosanvallon bestaat er in de moderne democratie van meet af aan een spanning tussen het geven van vertrouwen aan gekozen vertegenwoordigers en het wantrouwen dat ze het kunnen misbruiken. Hij vindt de verschillende gestalten van de tegendemocratie niet per definitie negatief, omdat ze kunnen getuigen van nieuwe vormen van geëngageerd burgerschap. Maar de tegendemocratie kan omslaan in een heuse tegenpolitiek. Beslissend is of de achterdocht wel of niet wordt ingegeven door een effectieve betrokkenheid op een gemene zaak.
Democratie en tegendemocratie is een handzame kennismaking met een belangwekkend oeuvre. Rosanvallon nodigt uit om letterlijk breed te denken over de democratie, voorbij mantra’s als ‘goed bestuur’ of ‘het primaat van de politiek’. Zijn werk is tevens een efficiënt antidotum tegen analyses die de huidige problemen alleenlijk op het conto van de neoliberale tijdgeest afboeken. Tegelijk blijft hij opvallend sterk binnen een institutioneel perspectief denken: de wil of de macht van ‘het volk’ krijgt pas een duurzaam karakter dankzij instellingen die direct of indirect met de natiestaat zijn verbonden. Tegelijk verwondert het dat een auteur die ooit debuteerde met een pleidooi pro meer politiek en economisch zelfbestuur zo weinig aandacht heeft voor de vele democratische experimenten buiten de sfeer van staat of bestuur. Het neemt niet weg dat Rosanvallon met zijn uitzonderlijke combinatie van geschiedschrijving en politieke theorie een van de meest stimulerende stemmen in het huidige denken over de democratie is.
(Dit is een abstract van een artikel van Rudi Laermans. De volledige tekst is verschenen in De Leeswolf 1, 2013.)
[Rudi Laermans]
Dr. B.J.S. Hoetjes
De auteur, Frans historicus en politiek filosoof, ontving in 2012 de (Nederlandse) Spinozaprijs. In dit boek staan twee inleidende hoofdstukken over Rosanvallon, geschreven door Nederlandse politiek historici/filosofen, gevolgd door de Spinozalezing van Rosanvallon en drie inleidingen uit zijn recente werk (vertaald uit het Frans). Geworteld in het gematigd-linkse Franse politieke denken (democratisch syndicalisme) schetst Rosanvallon vooral de paradoxen en de onbepaaldheid/dynamiek van de democratie (vertrouwen en wantrouwen, representatie en volksstemming, politiek en samenleving) in abstracte termen, met verwijzingen naar vooral de Franse geschiedenis. Er is weinig voeling met de bredere politicologische democratie-literatuur. Moeilijk toegankelijk taalgebruik. Voor een hooggeschoold publiek (wetenschapsbeoefenaars, intellectuelen) interessant.
Suggesties
Krijg een e-mail wanneer dit item beschikbaar is
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.