1947
Elisabeth Åsbrink
Elisabeth Åsbrink (Auteur), Jasper Popma (Vertaler)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Querido, 2012 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : ASBR |
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Querido, 2012 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : MAG F 6731 |
28/02/2013
Journaliste Elisabeth Åsbrink probeert in Bijna zijn wij aan de beurt de dubbelzinnige houding van Zweden tijdens de Tweede Wereldoorlog te illustreren aan de hand van het levensverhaal van Otto Ullmann, een Oostenrijkse Joodse jongen die eind de jaren dertig naar Småland mag emigreren. Hij wordt er knecht op verschillende grote boerderijen. Een van die boerderijen heet Agunnaryd en ligt in het dorp Elmtaryd, waar Ingvar Kamprad met zijn ouders woont. Later zal die de beginletters van beide plaatsnamen achter zijn initialen plakken in de merknaam IKEA. Otto en Ingvar worden boezemvrienden. Wat Otto niet weet, is dat Ingvar een zeer actief lid is van een fascistische Zweedse organisatie, geleid door Per Engdahl. Ook na de oorlog zal Kamprad zich nog een tijdlang blijven inzetten voor zijn extreemrechtse idealen. Pas als dat geheim einde jaren negentig in de Zweedse media onthuld wordt, zal de bedrijfsleider zich in het openbaar excuseren voor zijn fout verleden — ook bij Otto, die verbitterd alle banden met zijn jeugdvriend verbreekt.
Stof genoeg voor een meeslepende persoonlijke oorlogsgeschiedenis, zou je denken. Maar op de een of andere manier lijkt het wel alsof Åsbrink zelf zich niet zo hard interesseert voor de intrige waarvan ze toch belooft dat die het sluitstuk van haar document zal vormen. Ze concentreert zich meer op de briefwisseling tussen Otto en zijn ouders, die in Wenen achterblijven tot ze naar Theresienstadt en vandaar naar Auschwitz worden gedeporteerd. Die brieven heeft ze van Otto’s dochter gekregen en vertaald uit het Duits. Uit de correspondentie spreekt wanhoop en gemis die vanwege de censuur slechts heel beheerst weergegeven kan worden. Hoe Otto op alle gesmoorde noodkreten en verbloemde onheilstijdingen reageert weten we niet, want zijn antwoorden zijn verloren gegaan. Åsbrink suggereert een zekere gelatenheid bij de jonge banneling, die ook blijkt uit de herhaaldelijke verwijten van zijn ouders dat hij te weinig van zich laat horen. Hoe dramatisch ook in al hun trivialiteit, de brieven geven de indruk soms wat te veel aandacht van de auteur op te eisen. Tussendoor duikt Ingvar Kamprad wel eens op, als om de lezer te verzekeren dat het echte verhaal nog moet komen, maar uiteindelijk wordt dat deel van het relaas wat te weinig uitgediept.
Åsbrink schetst de politieke situatie in Europa van 1933 tot 1945, Hitlers opmars en ondergang, de opkomst van nationaalsocialistische partijen in Zweden, de Zweedse publieke opinie die er op een hallucinante wijze het zwijgen toe doet totdat de eerste Joden uit Noorwegen gedeporteerd worden. Over de Duitse invasie van Denemarken en Noorwegen in april 1940 en de daaropvolgende Zweedse mobilisatiegolf, die toch ook indruk moeten gemaakt hebben op Otto, rept ze met geen woord.
Åsbrink heeft heel wat interessant materiaal losjes aan elkaar geregen in haar werk. Grote vragen beantwoordt ze er niet mee. Het meest verbijsterend zijn nog de talloze geciteerde documenten (zoals opiniestukken uit Zweedse kranten van die tijd, en correspondentie tussen overheden die hulp hadden moeten bieden maar dat om zoveel opportunistische redenen weigerden) en het veel te korte interview met Ingvar Kamprad waarmee ze haar boek afsluit. Het geheel had dus iets meer gestroomlijnd mogen zijn, en de verschillende invalshoeken wat meer uitgebalanceerd. Maar de kijk van de onbevangen lezer op Zweden als immer neutrale vredestichter zal met dit boek op zijn minst wel een beetje bijgesteld worden.
[Freek Adriaens]
A.H.B. de Munnick
De reconstructie, op basis van brieven en andere historische documenten, interviews, artikelen en literatuur, van het verhaal van een joodse jongen die door zijn ouders vanuit Oostenrijk, bezet door de nazi's, in 1939 naar het veilige Zweden wordt gestuurd. Zijn ouders blijven in Oostenrijk en vinden de dood in Auschwitz via Theresienstadt. De historische reconstructie van de persoonlijke geschiedenis en van het tijdsbeeld is uitstekend gedaan, maar deze is 'ingebed' in een literair verhaal dat veel overbodige emoties bevat en bij tijd en wijle zelfs larmoyant is. De literaire gedeelten beletten na enige tijd helaas voor de lezer het zicht op het echte (en indringende) verhaal, waarin de beroemde IKEA-oprichter Kamprad een interessante rol speelt. Achterin een bronnenoverzicht.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.