Ticket naar Shangri-la : verkenningen aan de grens, een essay
Walter Lotens
Walter Lotens (Auteur)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
ASP, 2012 |
Continenten: Amerika CAME.BOL |
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
ASP, 2012 |
MAGAZIJN : NON-FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : BOLIVIA 990 |
30/11/2012
EVO MORALES, DE BOLIVIAANSE PRESIDENT VAN MOEDER AARDE
Ik herinner mij nog levendig de solidariteitscomités voor Centraal-Amerika aan het eind van de jaren zeventig van de vorige eeuw. De Sandinistische revolutie in Nicaragua kon op heel wat linkse bijval rekenen, voedde het virulente anti-amerikanisme en het utopische verlangen naar een 'rechtvaardige maatschappelijke orde' van onderuit, en moest als voorbeeld dienen voor de andere landen van de regio (El Salvador, Guatemala, Honduras...) die gebukt gingen onder militaire dictaturen die vaak 'gelegaliseerd' werden door politieke partijen van Europese makelij, niet het minst door de christen-democratie. Als student engageerde ik mij voluit. We waren enthousiast en misschien te onkritisch. We steunden een 'revolutie van het volk', maar keken wellicht onbewust met een te Europese bril naar de feiten. Uiteindelijk werd, onder zware druk van de VS, haast overal een parlementair kapitalisme ingevoerd. In de 'vredesonderhandelingen' tussen militaire regeringen en bevrijdingsbewegingen moesten de laatste de duimen leggen, in ruil voor 'vrede' en 'amnestie' voor leger en rechtse doodseskaders. Aan de economische machtsconcentratie van enkele families, aan de zeer ongelijke verdeling van de landbouwgrond, kwam geen einde. Enkele cosmetische ingrepen — de linkse oppositie kon bijvoorbeeld deelnemen aan verkiezingen — verguldden het gebrek aan een nieuwe rechtvaardige orde.
Dat het onrecht bleef, lag jaren later aan de basis van het 'andersglobalisme': men moet het nietsontziende neoliberalisme bestrijden, en wel globaal. In een aantal Latijns-Amerikaanse landen groeide het inzicht dat het enige antwoord op eeuwen kolonisatie in de bewustwording van de inheemse volkeren lag. Met name in Bolivië wonen heel wat indianen. Walter Lotens, die de Boliviaanse realiteit al jaren op de voet volgt (hij publiceerde al De pijn van Pachamama: Boliviaanse aantekeningen (1997)) brengt in zijn nieuwste boek een recente evolutie in kaart: sinds 2006 is de indiaan Evo Morales als exponent en symbool van de inheemse wereld immers de president van het land waarin Che Guevara 'sneuvelde'.
Lotens volgt in zijn uitermate goed gedocumenteerde boek vier verhaallijnen, die elkaar soms op een ietwat slordige manier kruisen en zo tot onnodige herhalingen leiden. Dit schoonheidsfoutje doet echter niets af van de fascinerende en realistische manier waarop hij tegen de Boliviaanse werkelijkheid aankijkt. Hij heeft al jaren contact met de Belgische oblaat Gilbert Pauwels (in 1974 in Bolivië gearriveerd) die in Bolivië het CEPA oprichtte (Centrum voor Ecologie en Andes-volkeren) en zo instaat voor de vorming van de indianen. Lotens is terecht geboeid door de onvoorwaardelijke inzet van de religieus die ervoor koos geen priester te worden. Pauwels — die de eerste verhaallijn van het boek voedt — is niet alleen diep geworteld in de realiteit van de indianen, maar hij weet ook de ecologische problematiek met de specifiek indiaanse te verbinden. Lotens noemt zichzelf een 'religieus atheïst' en geeft zo ook een boeiende inkijk in het engagement van een volkskerk die door Rome nog altijd wordt bestreden. Omdat hij zijn inzichten meestal ophangt aan het verhaal van enkele individuen die hij uitvoerig interviewt, weet hij het concrete en het abstracte mooi met elkaar te verweven. Zo krijg je heel veel informatie, en uitvoerig bronnenmateriaal wijst je de weg naar nog meer literatuur over de complexe materie.
Via zijn gesprekspartners en zijn persoonlijke geëngageerde blik introduceert Lotens zijn tweede verhaallijn: die van de Boliviaanse geschiedenis en de opkomst van een volksbeweging die door president Evo Morales tot de hoogste macht kon doorstoten. Na de beschrijving van de water- en gasoorlog (in 2000 en 2003 ontketend door een agressieve neoliberale politiek, maar die de steeds bewustere inheemse bewegingen gedeeltelijk konden counteren) besteedt Lotens veel aandacht aan de opkomst van de nieuwe volksbewegingen die zich bevrijden van dictaturen, privatiseringen en van oude linkse recepten van vooral trotskistische signatuur. Hij beschrijft heel adequaat de maatschappelijke evolutie(s) van de indiaanse krachten en documenteert zijn tekst met verrassende inzichten die steunen op een intieme kennis van wat in de Boliviaanse onderbuik leeft. Lotens is geen onkritische Moralesaanhanger. Hij toetst de beslissingen van de 'cocalero'-president af aan de verzuchtingen van de inheemse bewegingen en stelt de meer dan terechte vraag hoe 'indigenisme' en basisdemocratie verzoenbaar zijn met een progressieve, nationalistische politiek. Morales moet rekening houden met een zeer kritische achterban. Bovendien ageren meer welvarende en blanke provincies tegen de vroegere vakbondsman die te veel naar de indianen zou luisteren. Morales' opzet is immens: hoe herorganiseer je een land dat tot voor kort zijn inheemse bevolking gewoon uitbuitte of negeerde?
In de derde verhaallijn expliciteert Lotens de inheemse spiritualiteit: de mens behoort toe aan de aarde (zijn moeder) en niet omgekeerd, zoals in het Westen. In het Aymaradenken staan de voorouders, de gemeenschap en moeder aarde centraal. 'Deel uitmaken van een groter geheel zonder de pretentie te hebben die veelheid te willen omvatten', zo beschrijft Lotens de kern van het 'Andesholisme'. De auteur gaat uitvoerig in op de kern en de ontwikkeling van het Aymaradenken, zonder daarbij in een soort neoprimitivisme te vervallen. Lotens is door zijn levende interesse geen echte buitenstaander meer, maar zijn kritische afstand behoedt hem ook voor slaafs kopiëren. Uit de culturele bewustwording van de indianen groeit een politieke betrokkenheid die uitmondt in de MAS, de partij die Evo Morales aan de macht brengt.
De auteur heeft zelf ook een politieke weg achter de rug. Hij legde zijn oude marxistisch bril af (de afrekening met het trotskisme is prominent in het boek aanwezig) en dekoloniseert zijn eigen denken. Lotens heeft het vaak over de 'oude' en de 'nieuwe grammatica van links' — en dat is de vierde verhaallijn. In haar voorwoord pleit andersglobaliste Francine Mestrum voor een dialoog tussen de 'moderne' en de indiaanse wereld — een pleidooi dat nogal abstract klinkt, net zoals (gedeeltelijk) mijn recensie. Maar ik verwijs de lezer graag door naar het ongemeen rijke, gedetailleerde en uitdagende boek van Walter Lotens, dat de brug probeert te slaan naar een nieuw maar nog zeer tastend universalisme. [Bart Vonck]
Redactie Vlabin-VBC
De auteur, moraalfilosoof en Latijns-Amerikawatcher, brengt in dit boek de recente politieke ontwikkelingen in Bolivia in kaart, waar sinds 2006 de indiaan Evo Morales president is. Hij volgt in zijn uitermate goed gedocumenteerde boek vier verhaallijnen, die elkaar soms op een ietwat slordige manier kruisen en zo tot onnodige herhalingen leiden. Dit schoonheidsfoutje doet echter niets af van de fascinerende en realistische manier waarmee hij tegen de Boliviaanse realiteit aankijkt. De auteur weet het concrete en het abstracte mooi met elkaar te verweven. Hij documenteert zijn tekst met verrassende inzichten die steunen op een intieme kennis van wat in de Boliviaanse onderbuik leeft, en blijft bovenal kritisch. De auteur heeft zelf ook een politieke weg achter de rug. Hij legde zijn oude marxistische bril af (de afrekening met het trotskisme is prominent in het boek aanwezig), dekoloniseert zijn eigen denken en heeft het vaak over de 'oude' en de 'nieuwe grammatica van links'. Een gedetailleerd en uitdagend boek dat de brug probeert te slaan naar een nieuw maar nog zeer tastend universalisme. Met kaderstukken en zwart-witfoto's. Noten bij elk hoofdstuk. Met lijst van afkortingen, bibliografie, chronologie en websites.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.