William en de wereld : hoe Shakespeare Shakespeare werd
Stephen Greenblatt
Stephen Greenblatt (Auteur), Arthur De Smet (Vertaler)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
De Bezige Bij, 2012 |
VERDIEPING 4 : BLAUWE TOREN : GESCHIEDENIS : 901 GREE |
31/03/2013
Centraal in De zwenking staat Poggio Bracciolini’s ontdekking van een handschrift van De rerum natura in 1417. In dit gedicht verklaart de Romeinse dichter Lucretius het geheim van het universum aan de hand van het denken van de Griekse filosoof Epicurus. Volgens het epicurisme bestaat en ontstaat elk natuurlijk fenomeen uit een botsend samengaan van atomen. De wederwaardigheden van het universum hebben niets te maken met de goden. Goden bestaan wel, maar zijn niet geïnteresseerd in mensen, dus mensen hoeven zich geen zorgen te maken over wat ze met hen van plan zijn. Na de dood volgt de desintegratie van het atomaire lichaam, dus we kunnen maar beter genieten van het leven.
Het epicurisme gaat in tegen alles wat de goegemeente in Poggio’s tijd als sacrosanct beschouwde en juist daarin is Lucretius’ tekst modern. Niemand durfde openlijk te twijfelen aan de beginselen van het christelijke denken, dat zich altijd relatief vijandig heeft opgesteld tegen het plezier en het genot waarvoor Lucretius pleit. Het duurde zeker nog anderhalve eeuw voor er lezers van Lucretius opstonden die het denken van Epicurus aanwenden om aan de poten van het religieuze wereldbeeld te zagen. Greenblatt vermeldt vaker genoemde denkers als Montaigne, Giordano Bruno en Galileo, maar ook latere auteurs als Newton, Diderot, Voltaire en Darwin. Hij eindigt met Thomas Jefferson, een van de vaders van de Amerikaanse staat.
Begint met de herontdekking van Lucretius de renaissance of wordt de wereld modern? Dat laatste is wellicht logischer, al was het maar omdat de renaissance meer is dan datgene waar het in Greenblatts verhaal om draait. De renaissance is humanisme, inderdaad, en heropleving van het antieke erfgoed. In die zin is het portret dat Greenblatt van Poggio Bracciolini schetst er een van een typische renaissancemens. Maar de renaissance is ook het doorleven van religieuze en morele overwegingen en tradities uit de middeleeuwen. Lucretius was in die middeleeuwen niet zo volslagen vergeten als Greenblatt doet voorkomen.
De ‘zwenking’ is een begrip uit Lucretius dat slaat op de botsing van atomen. Die vliegen in de leegte rond en wijken dan plots van hun baan af om in contact te treden met andere atomen en zo nieuw leven te doen ontstaan. Achter zwenkingen zit geen vooraf bepaald doel. In Greenblatts eigen denken staat ‘the swerve’ voor toeval, het historische beginsel dat ervoor zorgt dat dingen gebeuren. De ontdekking van Lucretius door Poggio in 1417 is zo’n contingente gebeurtenis.
De zwenking is vatbaar voor het soort kritiek dat dergelijke ‘grote verhalen’ bijna automatisch oproepen. De historische werkelijkheid kon ongetwijfeld complexer en genuanceerder worden voorgesteld. Daar staat tegenover dat Greenblatt als geen ander het verleden tot leven kan brengen. Het boek bevat voor specialisten geen nieuwe kennis, maar draagt bestaande kennis uit naar een breder publiek, dat vooral door Greenblatts gepassioneerde aanpak interesse zal krijgen voor dit scharniermoment in onze cultuurgeschiedenis.
(Dit is een abstract van een artikel van Jürgen Pieters. De volledige tekst is verschenen in De Leeswolf 7 2012.)
[Jürgen Pieters]
Prof.dr. E.A. Hemelrijk
Dit boek van een Amerikaanse literatuurcriticus en specialist in de Renaissance beschrijft in enigszins geromantiseerde vorm de herontdekking van het dichtwerk van de Romeinse dichter Lucretius (1ste eeuw v. Chr.) over 'de natuur der dingen' in de 15de eeuw en de invloed die dit werk had op het menselijke denken. In dit dichtwerk zet Lucretius de atomenleer van Epicurus uiteen om de angst voor de goden en de dood te verdrijven. Volgens Greenblatt heeft de herontdekking van het manuscript van Lucretius een fundamentele verandering in het denken veroorzaakt, die leidde tot het humanisme en de Verlichting. De zoektocht naar het manuscript vormt de leidraad van het boek dat gelardeerd is met beschouwingen over de Romeinse wereld, filosofie en religie. Het boek getuigt van een grote eruditie, maar leest niet altijd even prettig.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.