1945 : biografie van een jaar
Ian Buruma
Ian Buruma (Auteur)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Atlas, 2012 |
MAGAZIJN : NON-FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : Duitsland 945.3 |
15/01/2013
Het loon van de schuld vergelijkt de wijze waarop Duitsers en Japanners terugkijken op de Tweede Wereldoorlog. De bestseller uit 1994 werd dit jaar opnieuw uitgebracht, met een nieuw voorwoord. Het boek leest als een reisverslag waarin alternerend de herdenkingsmodaliteiten in (West-)Duitsland en Japan worden bekeken.
Als algemene teneur worden in Japan de oorlogsmisdaden gerechtvaardigd, geminimaliseerd of zelfs ontkend. De oorlog wordt gestileerd als ‘de Groot-Oost-Aziatische bevrijdingsoorlog’, waarvoor vele buurlanden Japan dankbaarheid verschuldigd zijn.
De Duitsers vormen hiermee een scherpe tegenstelling. De Holocaust evolueerde geleidelijk tot een cruciaal onderdeel van de naoorlogse (West-)Duitse identiteit en vormde hierbij de basis van een nieuwsoortig nationalisme. De pijnlijke relatie tot de Holocaust werd niet uit de weg gegaan, maar in media, cultuur en onderwijs stelselmatig aufgearbeitet. Buruma bouwt hier en daar terecht enige nuance in. Desalniettemin blijft de dominante geschiedenisinterpretatie in beide landen overeind en worden dissidenten er terstond tot de orde geroepen.
Het verschil is volgens Buruma te wijten aan politieke factoren. Eenmaal het proces van begeleide democratisering in beide landen verlaten werd, ging enkel West-Duitsland op de ingeslagen weg door. Alleen daar bleek de breuk met het recente verleden voldoende radicaal om de pijnlijke confrontatie aan te gaan. Daarnaast bleek het nieuwe regime succesvol aan te knopen bij een gevestigde culturele traditie.
De situatie in Japan was volgens Buruma in bijna alle opzichten anders. Het land kende geen radicale breuk met het verleden, het regime was al lang aan de macht en behield die macht ook na de capitulatie. Volgens Buruma was Japan ook nooit politiek volwassen geworden als gevolg van het nefaste beleid van de Amerikaanse bezetter. Daarbij waren de Japanse oorlogsmisdaden van een andere orde dan de misdaden tegen de menselijkheid die de nazi’s hadden gepleegd. Ironisch genoeg bleken de Duitsers beter in staat hun verleden onder ogen te zien omdat de gruwel in hun naam begaan vreselijker was en niet meer voor discussie vatbaar.
Het loon van de schuld is geen onverdeeld succes. Vele aspecten zijn nu al volstrekt achterhaald. Ook bevat het boek zoveel impressies dat het moeilijk wordt om er een coherente commentaar in te lezen. Problematischer is dat Buruma’s journalistieke stijl noodzakelijkerwijs uitdraait op bovenmatige aandacht voor de protagonisten in het nationale herinneringsdebat. Het is maar de vraag in hoeverre dit overeenkomt met de gedachten en gevoelens van het gewone Duitse en Japanse publiek. Tot slot gaat Buruma niet diep genoeg in op de cruciale concepten die hij aanraakt: houdt het überhaupt wel steek om over collectieve schuld te spreken en kan nationale identiteit eigenlijk wel bestaan zonder substantiële communautaristische invulling? Bovendien kan zijn exclusieve aandacht voor politieke oorzaken niet overtuigen; culturele verschillen zijn wel degelijk van belang. Tegelijk blijkt Buruma het belangrijkste politieke aspect over het hoofd te hebben gezien: Japan als geïsoleerd eiland is nooit aan de continue herinneringsdruk blootgesteld.
Het loon van de schuld heeft zeker grote verdiensten, maar er bestaan betere en recentere vergelijkende studies.
(Dit is een abstract van een artikel van Kristof Van Assche. De volledige tekst is verschenen in De Leeswolf 6 2012.)
[Kristof Van Assche]
Dr. J.L.G. van Oudheusden.
In dit boek wordt een vergelijking getrokken tussen de manier waarop de Duitsers en waarop de Japanners omgaan met de zwarte bladzijde in hun geschiedenis, de Tweede Wereldoorlog. De veelzijdige publicist en Japankenner Buruma verplaatst zich, in een mengeling van reportage en analyse, beurtelings naar Duitse en naar Japanse herinneringsplaatsen. Hij haalt talloze gesprekken aan die hij voerde met vertegenwoordigers van verschillende generaties over thema's als schuld, rouw, verwerking van een pijnlijk verleden. Hij vergelijkt 'Auschwitz' met 'Nanking' (het beruchte bloedbad onder Chinezen). Hij bespreekt films en romans die gaan over verwerking van oorlogstrauma's. De auteur noteert ook de significante verschillen tussen West-Duitsland en de voormalige DDR. Zowel in Japan als in Duitsland is, zoals Buruma constateert, een veranderingsproces bespeurbaar in de omgang met het verleden. Men is op zoek naar nationale identiteit. Het boek bevat scherpe analyses en verraadt een grote eruditie. Het is geschikt voor een breed publiek.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.