Hermeneutische confrontaties : de wetenschappelijke uitgave van Adolf Hitlers Mein Kampf door het Institut für Zeitgeschichte
Frans Willem Lantink
Frans Willem Lantink (Redacteur), Jeroen Koch (Redacteur)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Boom, cop. 2012 |
MAGAZIJN : NON-FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : 248.5 LANT |
15/09/2012
In de geschiedschrijving van de rooms-katholieke kerk neemt de pausengeschiedenis een prominente rol in. Dat hoeft uiteraard niet te verwonderen gezien de paus vandaag de leidsman is van een wereldwijd vertakte organisatie die gestoeld is op een wereldwijd verspreide geloofstraditie. Dat deze traditie, organisatie en paus niet altijd en in even grote mate een dergelijk mondiaal karakter hadden, blijkt zeer duidelijk in de bundel De paus en de wereld. In dit lijvige werk wordt in drieëntwintig hoofdstukken een overzicht geboden van de belangrijkste ontwikkelingen van het pausschap. Dat gebeurt vanuit een historisch oogpunt, vertolkt door vooral historici. Als ondertitel werd gekozen voor geschiedenis van een instituut. Dat is juist, zij het dat het vooral een overzichtswerk is dat oog heeft voor de top van dat instituut in relatie tot de hoofdlijnen van de wereldgeschiedenis. Dat het instituut geschraagd wordt door een meerderheid van leken — lees: niet-gewijde leden van het instituut — staat daarmee al te zeer in de schaduw, wat zowel begrijpelijk is (gezien de focus) als te betreuren (gezien de ‘populatie’ die het instituut uitmaakt). Onwillekeurig en wellicht zo gewild (cf. afbakening van het thema, beschikbaar bronnenmateriaal, etc.) biedt dit werk zodoende een ‘klerikale kerkgeschiedenis’ in plaats van een ‘geschiedenis van het persoonlijk leven binnen de kerk’ of een ‘geschiedenis van het rooms-katholieke volk Gods’. Met andere worden, de gepresenteerde rooms-katholieke kerk is vooral gericht op het roomse. Belangrijker dan deze bedenking, is de rijkdom aan bijdragen. Hoe verscheiden ook (niet het minst gezien de ontwikkeling van het pausschap gedurende twee millennia), de ‘eenheid in dit overzichtswerk schuilt in het uitgesproken historische perspectief met een bijzonder accent op vragen van continuïteit en discontinuïteit en de steeds wisselende verhouding van Rome tot de wereldlijke macht’, zoals de redacteurs in hun inleiding schrijven. Aan die focus hebben de auteurs van de bijdragen — voor het grootste deel Nederlanders — zich trouw gehouden. Het mag een prestatie heten om in ons taalvak tot een dergelijke uitgebreide en kwaliteitsvolle bundel te komen. Al vraagt de lectuur van dit boek ongetwijfeld van heel wat lezers een inspanning, het is duidelijk bedoeld voor een breed publiek van geïnteresseerden, waarbij zowel de academicus als de niet-academicus aan zijn trekken komt. In dit opzicht zijn de laatste tachtig bladzijden van belang, waarvan de helft ingenomen wordt door noten, gevolgd door een lijst van de pausen, een uitgebreide en zeer nuttige ‘bibliografie van het pausschap’, een summiere summary van iedere bijdrage, een beknopt bio-bibliografisch portret van iedere auteur en tot slot een personenregister. Daarmee leent het werk zich meteen tot gebruik in colleges en seminaries over kerkgeschiedenis, maar ook tot gerichte individuele lectuur en wenken voor verdere algemene lectuur of meer duiding.
Het dient gezegd dat de bundel vanuit theologisch oogpunt enigszins ontgoochelt. Ik denk dat precies hier de zwakke plek te situeren is. Uiteindelijk is de rooms-katholieke kerk een instituut dat draait rond het geloof — of errond zou moeten draaien. Er zijn dus heel wat geloofsvragen en theologische debatten die niet alleen in een bepaalde context hebben plaatsgevonden, maar die op verschillende ogenblikken tevens de context hebben gekleurd of zelfs bepaald. De notie van orthodoxie is in dit opzicht van groot belang. Wat behoort tot de ‘rechte leer’, wie bepaalt dat en welke argumenten spelen een rol of mogen een rol spelen? De figuur van de bisschop van Rome is daarin van groter wordend belang geworden, wat maakt dat hij — uiteindelijk nog altijd steevast een man — niet gereduceerd kan worden tot wereldse heerser tegenover andere wereldleiders. Nogmaals: het behoorde niet tot de prioriteiten van de opzet van de bundel om ‘Rome’ te bespreken als belangrijke (f)actor op het vlak van geloof, geloofsgemeenschap en theologie, maar daarmee wordt slechts een bepaald gezicht van paus, kerk en instituut gepresenteerd. Eveneens nogmaals: de ‘slechts’ van vorige zin verbleekt in het licht van de kwaliteit van de bijdragen die zich binnen de marges van de opzet situeren.
Vanuit historisch standpunt biedt de bundel wat deze beoogt te zijn: een kwalitatief sterk overzicht van tweeduizend jaar ‘pausschap’, of beter tweeduizend jaar ‘Rome’. Met oog voor de klassiekers van de kerkgeschiedenis en verdiscontering van de nieuwste inzichten, ligt een historisch werkstuk voor dat in ons taalvak geen gelijke kent en het volgens mij verdient om vertaald te worden. [Jürgen Mettepenningen]
Drs. J.M. de Jong
Deze bundel met 23 artikelen is voortgekomen uit de cursus '2000 jaar Pausschap', in voorjaar 2009 gegeven door het Departement voor Geschiedenis en Kunstgeschiedenis van de Universiteit Utrecht. De uitgave bevat bijdragen van binnen- en buitenlandse (kunst-)historici. Het boek is bedoeld voor een breed, algemeen geïnteresseerd publiek, maar wil ook deskundigen nieuwe inzichten bieden. De auteurs zijn vaak internationaal erkende autoriteiten. De geschiedenis wordt chronologisch verteld, met een accent op continuïteit en discontinuïteit, onder meer in de steeds wisselende verhouding van Rome tot de wereldlijke macht. Er was sprake van voortdurende herformulering en transformatie van het pausschap in de loop der eeuwen. Omdat sommige perioden en thema's uitgebreider beschreven worden dan andere, ontstaat een beetje het effect van een toverlantaarn. Het boek als geheel is vlot, helder en zeer genuanceerd geschreven. Met beknopte Engelse samenvattingen van elk hoofdstuk, bibliografie, lijst van pausen, eindnoten, register en vele fraaie afbeeldingen in kleur en zwart-wit. Een prachtig boek.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.