Viersprong : roman
Geertrui Daem
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
De Bezige Bij Antwerpen, 2011 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : MAG F 6032 |
Dirk Leyman
2/ei/11 m
Daem is de onver-moeibare schatbewaarder van de Vlaamse volkse tongval. Maar is ze in staat om ons nog te verrassen? Haar nieuwe roman De bedlegerige, over een jonge arbeider met een geheimzinnige verlamming, tapt uit een bekend vaatje.
Sinds haar debuut Boniface (1992) - toen ze zonder verpinken ingehaald werd als 'de vrouwelijke Boon' - onderging de literaire productie van Geertrui Daem pieken en dalen, wat resulteerde in omzwervingen langs diverse uitgevers. Via Dedalus, Van Halewyck en Vrijdag is Daem nu plots bij De Bezige Bij Antwerpen beland. In dat cerebralere fonds mag Daem een vreemde eend in de bijt heten. Ze bleef immers hondstrouw aan haar volkse idioom.
Met haar nieuwe volumineuze roman De bedlegerige toont Daem opnieuw haar verknochtheid aan familiesaga's die teruggrijpen naar de jaren vijftig en de roetpluimen van industrieel Vlaanderen, met ongepolijste karakters. Daem trekt alle registers open én kwakt de naturalistische taferelen met ongeziene felheid in ons gezicht. Ze vertelt het ongewone relaas van de jonge Baziel Cleemput, die in de ochtend van 10 oktober 1957 wakker wordt en geen vin meer kan verroeren. De verlamde arbeider in een weverij was een brok kwikzilver en bevond zich in de fleur van zijn jeugd. Meer dan ooit valt Baziel nu ten prooi aan zijn bedilzieke moeder, die helemaal loos gaat als ze in de weer kan met de klisteerspuit. Tientallen pagina's lang smeert Daem de strontseances uit, zeker wanneer Baziel weer eens de controle over de sluitspier verliest.
Het is de communistische nonkel 'Rooie Roger' die met een verklaring voor Baziels verlamming komt aandraven. Heeft de aandoening van Cleemput niet te maken met 'atoomstralen', afkomstig van het ongeval in de kerncentrale van Windscale in Engeland? De toestand van 'Oblomov' Baziel blijft zorgwekkend, zij het dat zijn potentie weer de kop opsteekt, zeker wanneer Wit-Geel-Kruiszuster Lucienne hem dagelijks van top tot teen schrobt. Geleidelijk neemt De bedlegerige steeds groteskere proporties aan. Wanneer Baziel zich naar het bedevaartsoord te Oostakker begeeft, veroorzaakt hij zonder het zelf te beseffen een wonderlijke genezing. Op slag groeit hij uit tot een held.
Daem vergeet intussen tempo in haar roman te stoppen, ze vermeit zich in ellenlange folkloristische beschrijvingen van het gemuilkorfde leven van Baziel. De luim en de lach vergeet ze weliswaar niet, maar haar bovenmatige fascinatie voor de primaire lichaamsfuncties bederft de leeslust. En ook het koketteren met een kunstmatig dialectisch Nederlands klinkt stilaan wel sleets.
Peter Jacobs
2/ei/27 m
De jonge fabrieksarbeider Baziel Cleemput wordt op een ochtend helemaal verlamd wakker. Zijn aandoening is een mysterie. Een straf voor het vele masturberen, een tijdelijke panne, kanker? Of heeft het wat met een incident in een Britse kerncentrale te maken? Hoe dan ook, in zijn toestand is Baziel helemaal overgeleverd aan zijn moeder - gelukkig is er nog zijn linkse, 'rooie' nonkel. En dan gebeurt op bedevaart in Oostakker een mirakel door Baziels toedoen, een grotesk evenement dat hem alom bekend maakt en dat hem losweekt van zijn bazige moeder.
In haar nieuwste roman De bedlegerige dist Geertrui Daem bekende ingrediënten op: eenvoudige maar 'kleurrijke' personages, het werkmansmilieu, een fabrieksdecor, een dosis geloof, een dosis politiek engagement, volkse wijsheden en dito humor - het lijkt soms wel Duts, maar dan minder absurd, of Man bijt hond, maar dan eindeloos uitgesponnen. Over dat alles giet de auteur een saus van 'sappig' Verkavelingsvlaams om de indruk van 'het leven zoals het is' aan te dikken. De hele cocktail maakt een gedateerde indruk. En niet alleen letterlijk, omdat het verhaal zich afspeelt op het einde van het jaren vijftig.
Behalve een aantrekkelijkere titel had De bedlegerige een knipbeurt verdiend. De roman had het gerust met honderd bladzijden minder kunnen doen. De eerste taferelen zijn veelbelovend hallucinant - als je niet te snel geïrriteerd geraakt door de taal of gedegouteerd wordt door de overvloed aan details over Baziels stoelgang. Maar nadien verdwijnt de betovering en kabbelt het verhaal voort naar een tweede hoogtepunt, het mirakel in Oostakker. De rest beklijft niet.
De uitgever pakt op de kaft opnieuw uit met de indrukwekkende 'Vlaamse traditie' waarin Geertrui Daem al sinds haar bejubelde debuut Boniface past. Maar De bedlegerige is hooguit nog een lightversie van Boon, Walschap, Van den Broeck en aanverwanten.
31/12/2011
Zeventien jaar is Basiel Cleemput als hij de ochtend van 10 oktober 1957 tot zijn ontzetting vastelt dat hij niet meer kan bewegen. Het begin van een maandenlange lijdenstocht: ‘terwijl binnenskamers het leven wankelde, bleek daarbuiten niets veranderd’. Basiel wordt een ‘case’ voor universiteitsprofessoren, ondergaat het ene onderzoek na het andere, zonder dat er definitief uitsluitsel kan worden gegeven. Even suggereert Geertrui Daem, zonder dit boeiende gegeven ook verder uit te werken, dat de brand in de nucleaire centrale van Windscale (Engeland) ermee te maken zou kunnen hebben. Omdat vader Gustaaf zich van de hele situatie weinig of niets aantrekt, moet Basiels moeder het alleen zien te beredderen. Wat zij haar zoon als ziekenzorg aanreikt, is door Daem grotendeels geconcentreerd op het opvegen van zijn uitwerpselen. Moeder Cleemput lijkt gefixeerd op zijn stoelgang en zet hem, naar een gewoonte die ze hem als kind reeds heeft opgedrongen, op geregelde tijdstippen een lavement. De ‘zuivering’ moet en zal er zijn. Een vorm van ‘geestelijke’ zuivering ligt in de lijn van de mogelijkheden als moeder en zoon op bedevaart trekken naar Oostakker. Daar neemt het hele verhaal een groteske wending: Basiel zou door aanraking of handoplegging een jong meisje genezen hebben. Politici, perslui, tot zelfs koning Boudewijn en zijn moeder Elisabeth komen hem opzoeken om zijn ‘heldendaad’ nog meer in de verf te zetten. En Basiel.... die blijft immobiel, tot aan het slot van de roman zijn moeder van de trap valt en hij de kracht vindt om weer op te staan en hulp te bieden. Te laat helaas, want zij is gestorven en heeft zichzelf bevuild. Daem gaat hier gevaarlijk uit de bocht. Eerst luidt het dat Basiel ‘de gang door stormde’, nadien wordt het een hinken, strompelen en schommelen...
De bedlegerige is een roman vol gemiste kansen. De moeder-zoonrelatie kon grondiger uitgewerkt worden: de bezitsdrang van de moeder, het gevoel dat zij met de ziekte van haar zoon overbodig is geworden, het verlangen van Basiel om zich uit de beklemmende ‘liefde’ van zijn moeder te bevrijden... Daem gaat er losjes over. Ook de sociale component wordt oppervlakkig aangepakt: de crisis in de textielindustrie aan het eind van de jaren vijftig en de situatie van de fabrieksarbeiders worden alleen zijdelings belicht via het personage van Basiels oom-communist. Die aanpak zorgt ervoor dat de lezer na enige tijd nauwelijks nog interesse kan opbrengen voor het verdere verloop van het verhaal over Basiel.
[Jooris Van Hulle]
Gonny Biezeveld
De schrijfster (Aalst, 1952) debuteerde in 1992. Ze schrijft verhalen, toneel, romans en kreeg zowel Vlaamse als Nederlandse literaire prijzen en nominaties. Dit boek speelt eind jaren '50 van de 20e eeuw en gaat over Baziel Cleemput, een 17-jarige arbeider die opeens verlamd is. Zijn nonkel (oom) Roger, een 'rooie', gelooft dat het komt door radioactieve straling, door de brand in de reactor in Windscale. De gelovige moeder van Baziel gaat met hem naar het bedevaartsoord Vlaams Lourdes te Oostakker. Dat bezoek wordt een ommekeer. Baziel wordt niet genezen, maar hij geneest zelf zonder het te beseffen in de Mariagrot een rijk, klein meisje. Dit 'wonder' raakt in heel België bekend en Baziel wordt een soort heilige. Koning Boudewijn en diens grootmoeder komen zelfs op bezoek, een zeer hilarische episode. Baziels hele leven verandert en hoe minder hij afhankelijk wordt van zijn moeder, des te meer zij zich overbodig gaat voelen. Dit leidt tot een dramatische climax. Een heerlijk boek, realistisch, humoristisch, Vlaams in de trant van Claus of Boon. Kleine druk.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.