Moord op de Boekenbeurs
Jan Willem Geerinck
Jan Willem Geerinck (Auteur)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Van Halewyck, 2011 |
VERDIEPING 4 : BLAUWE TOREN : GESCHIEDENIS : 909 GEER |
31/12/2011
Zinnenprikkelende woorden en beelden
Hoedt u voor filosofen die niet zinnelijk zijn. Ze kennen het leven niet.
(Sholem Stein)
Jan Willem Geerinck — vertaler, leraar Nederlands en zelfverklaard pornosoof — vergast ons in deze publicatie op een geschiedenis van de erotiek van de prehistorie tot de eerste decennia van de negentiende eeuw. Zijn relaas focust vooral op de westerse literatuur en de beeldende kunsten.
We leren hoe de eerste holbewoners grotschilderingen en kleine beeldjes maakten die de mannelijke en vrouwelijke seksualiteit demonstreerden. De schacht van de dode man in de grotten van Lascaux en de Venus van Willendorf zijn allicht de bekendste. Het zijn de archetypes van de erotische kunst, die tegelijk zeer symbolisch is. Erecties, zware borsten, dikke buiken, geprononceerde billen fungeren vooral als tekenen van vruchtbaarheid en zijn voor de prille, kwetsbare gemeenschappen van levensbelang. Ook bij de Grieken en de Romeinen is die connotatie uitdrukkelijk aanwezig: ‘Zo is de penis bij de Romeinen een teken van geluk, een middel om het kwade oog af te weren.’ Vele beelden en objecten verwijzen naar bijgelovige, seksueel-religieuze en erotisch-magische gebruiken, zoals de Baubo (de oudere vrouw die schaamteloos haar vulva toont), het klokkenspel in de vorm van een vliegende penis of de gigantische fallus van de vruchtbaarheidsgod Priapus. Maar tegelijk worden in die maatschappijen vruchtbaarheid en seksualiteit ook losgekoppeld. Coitus interruptus blijkt een veelbeproefde anticonceptiemethode en het verhaal van Onan uit de joodse bijbel ligt aan de basis van onze term onanie. De godin Venus staat voor de verschillende gradaties van schoonheid en de daarmee verbonden vormen van erotiek: de Venus caelestis is de hemelse onbereikbare schoonheid; de Venus Kallipygos incarneert de zinnelijkheid en erotiek, terwijl de Venus vulgaris vooral als een volkse, pornografisch-voyeuristische schoonheid fungeert. En natuurlijk zijn er de Metamorfosen van Ovidius (43 v.C.-17 n.C.), waarin goden, halfgoden en mensen gedaanteverwisselingen ondergaan als gevolg van bizarre liefdesavonturen. In de renaissance groeit zijn werk zelfs uit tot een iconografische bijbel voor de kunstenaar, die er inspiratie vindt voor zinnenprikkelende taferelen.
Geerinck vertelt het ons allemaal op een meespelende manier. Hier is duidelijk iemand aan het woord met een voorliefde voor het zinnenprikkelende woord en beeld. De sterkte van de tekst ligt in de manier waarop de auteur eeuwen erotische geschiedenis aan elkaar rijgt zonder ooit echt opsommend of saai te worden. Dat Geerinck een taalkundige opleiding heeft genoten, laat zich overal voelen — onder meer in de keuze van tekstfragmenten, die lang niet altijd voor de hand ligt:
Je ziet, ik ben een houten Priapus,
mijn sikkel van hout en mijn penis van hout,
maar toch zal ik je in de houdgreep nemen
en dit hier helemaal — ongelogen — in al zijn grootte,
strakker gespannen dan een katapult of citersnaar,
bij jou tot aan je zevende rib naar binnen duwen.
uit de Priapeia, een bundel gedichten gewijd aan de God Priapus
De auteur merkt terecht op dat de middeleeuwen even rijk zijn aan teksten met seksuele en erotische ondertoon als die uit de Grieks-Romeinse wereld. Dat zou echter veel minder het geval zijn voor de beelden. Volgens Geerinck zouden de middeleeuwse kunsten ten gevolge van de joods-christelijke moraal bijna geheel gespeend zijn van zinnelijkheid. Dat naakt in de middeleeuwse paneelschilderkunst zich meestal beperkt tot voorstellingen van Adam en Eva, voedende Madonna’s, heiligenvoorstellingen en helletaferelen is correct, maar dan wordt er geen rekening gehouden met de miniatuurkunst. In de marges van getijden- en gebedenboeken uit de gotische periode puilt het uit van zinnenprikkelende, soms zeer perverse taferelen, de zogeheten drolerieën. Het gaat om voorstellingen van dieren, monsters en fantastische wezens, maar ook om scènes uit het dagelijkse leven van edellieden, monniken, boeren evenals van mensen aan de rand van maatschappij (bedelaars, prostituees). Gegeerd zijn de jachttaferelen, de scènes uit de omgekeerde wereld waarin dieren zich als mensen gedragen, de spreekwoorden, de hoofdfiguren uit fabels en romans en natuurlijk ook de expliciet lichtzinnige en erotische taferelen. En verder zijn er de koorbanken in de kerken versierd met monsters en figuren in de meest schunnige houdingen. De middeleeuwer kende welzeker ‘de zonden van het vlees’, maar hij probeerde ze te bewaken door ze in een religieuze setting te plaatsen (en dan niet alleen, zoals de auteur beweert, op nauwelijks zichtbare hoge plaatsen).
Ook de manier waarop het middeleeuwse naakt in het boek is voorgesteld, getuigt niet van grote bewondering voor en kennis van de middeleeuwse kunst. Natuurlijk was de anatomie niet correct en leken borsten wel eens op opgeblazen ballonnen — men tekende en schilderde niet naar levende modellen —, maar er was aandacht voor details die op hun manier even zinnenstrelend zijn als de schitterende naakten uit de renaissance en de barok. Denken we maar aan de uiterste precisie waarmee huidplooien en haartjes zijn geschilderd, aan de blik in de ogen, de sensuele lippen, de gevoelige handen. Naar middeleeuwse kunst moeten we met andere ogen kijken. De middeleeuwse beeldtaal is veeleer symbolisch/allegorisch van aard en de dikke vrouwenbuiken verwijzen naar vruchtbaarheid. Ik zou de sensualiteit van vrouwenlichamen dan ook beslist niet catalogiseren als ‘bloembollenerotiek’, zoals de auteur het in navolging van Kenneth Clarks The Nude uit 1956 doet.
Grasduinend in de teksten en beelden van de renaissance, barok en rococo die Geerinck heeft samengebracht, hervind ik welwillend het lees- en kijkplezier. Steeds meer is de erotiek geen item meer dat zich omfloerst tussen de monden, de handen, de borsten, de benen en de billen van goden en godinnen afspeelt; het wordt nu expliciet naar voren gebracht. Denken we maar aan de sensuele Triomf van Venus van Angolo Bronzino, de homo-erotische schilderijen van Caravaggio,de heerlijke Venussen van Velázquez en Titiaan, de vlezige Rubensiaanse vrouwen, de kwetsbaar-menselijke Rembrandtlichamen en de wufte taferelen van Fragonard. Geerinck vergast ons hier op een caleidoscoop aan beelden waar we met een zekere nostalgie om zoveel vakmanschap blijvend naar kunnen kijken. En ook de teksten blijven een plezier in hun soms verhulde, maar vaak ook burleske schunnigheid. [Brigitte Dekeyzer]
Redactie Vlabin-VBC
De auteur, vertaler, leraar Nederlands en zelfverklaard 'pornosoof', vergast ons op een geschiedenis van de erotiek van de prehistorie tot de eerste decennia van de negentiende eeuw. Hij focust op de westerse literatuur en de beeldende kunsten. We leren hoe de holbewoners grotschilderingen maakten die seksualiteit demonstreerden. Ook bij de Grieken en Romeinen is het afbeelden van seksualiteit nadrukkelijk aanwezig. De auteur vertelt het ons op een meeslepende manier. Hier is duidelijk iemand aan het woord met een voorliefde voor zinnenprikkelende woorden en beelden. Dat hij een taalkundige opleiding heeft genoten, laat zich onder meer in de keuze van tekstfragmenten voelen. De auteur merkt op dat de middeleeuwen ook rijk zijn aan teksten met erotische ondertoon. Maar beelden zijn er veel minder. Hier is de joods-christelijke moraal schuldig aan. Geerinck vergast ons op een caleidoscoop aan beelden waar we, geboeid door zoveel vakmanschap, naar kunnen blijven kijken. Ook de teksten zijn een plezier in hun soms verhulde, maar vaak burleske schunnigheid. Driekolommendruk, verlucht met reproducties in kleur en zwart-wit. Met een overzicht van de gebruikte vertalingen, bronnenlijst en index achteraan.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.