Shoah
Claude Lanzmann
Claude Lanzmann (Auteur), Marianne Kaas (Vertaler)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
De Arbeiderspers, cop. 2011 |
MAGAZIJN : NON-FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : 798.53 LANZ |
31/12/2011
Onbesuisd, hardnekkig, eigenzinnig : zo zou men de figuur van Claude Lanzmann (1925) kunnen karakteriseren. Het zijn eigenschappen die zijn hele leven en loopbaan zullen bepalen. Als jong student uit een grootburgerlijk milieu aan het lycée Pascal in Clermont-Ferrand, waar hij tijdens de bezetting deel uitmaakt van de Jeunesses Communistes, raakt hij betrokken bij het verzet. Na een uit de hand gelopen incident, waarbij ook zijn vader aanwezig is, zal hij meemaken dat hun woonplaats Brioude door de Duitsers gedeeltelijk wordt verwoest en meerdere gijzelaars geëxecuteerd worden. Ruzie onder de verzetsgroeperingen tijdens de bevrijding van Frankrijk en de Auvergne, de soms knullige gevechten en de meedogenloze zuivering achteraf, maken dat hij zijn vader verlaat en bij zijn moeder in Parijs gaat wonen. Hij zet zijn studies verder aan het lycée Louis-le-Grand en zal er onder meer vriendschap sluiten met de toekomstige secretaris van Jean-Paul Sartre, Jean Cau, met de beloftevolle filosofiestudent Gilles Deleuze en de latere Goncourtwinnaar Michel Tournier. Zijn entree in het jaar 1949 — na zijn studies en een kort verblijf in Duitsland — op de redactie van het links-activistische tijdschrift Les Temps Modernes, brengt hem behalve met Sartre ook in contact met Simone de Beauvoir, met wie hij van 1952 tot ‘59 een vaste verhouding zal krijgen. Voor zijn broodwinning is hij aangewezen op de journalistiek, vooral dan bij France Dimanche, met daarbuiten sporadische, maar opgemerkte artikelen voor France Observateur en Le Monde. Zijn beroep en zijn engagement brengen hem zowel naar Noord-Korea als Cuba, maar vooral de keuze voor de Algerijnse vrijheidsstrijd — en in het spoor van Frantz Fanon even zelfs voor de terreurbroederschap — zal bepalend zijn voor zijn verdere ontwikkeling. De antisemitische aspecten van de Arabische revolutie evenals de Stalinistische uitwassen, die ook voor links langzamerhand duidelijk worden, bepalen uiteindelijk zijn onvoorwaardelijke keuze voor Israël. Een eerste film Pourquoi Israël?, waarin zijn vertrouwen in de jonge Joodse staat tot uiting komt, brengt hem op het idee voor wat zijn belangrijkste verwezenlijking zal worden: de negen uur durende documentaire film Shoah. Een ijzingwekkende ontmoeting met zowel de beulen als de slachtoffers van de vernietigingskampen, verbijsterende getuigenissen van de enkelingen die het Sonderkommando overleefden, gesprekken met de bewoners van de Poolse dorpen in de buurt van Treblinka, Belzec, Sobibor en Chelmno, het ‘geografische centrum van de vernietiging’ waarvan geen enkel beeld is overgebleven. Tussen de opzet (in 1977) van dit werkstuk over het absolute kwaad en de uiteindelijke afwerking ervan — de première in Parijs vindt plaats in april 1985 — zullen er zich tal van moeilijkheden voordoen die Lanzmann dankzij de hoger vernoemde karaktertrekken succesvol zal weten te bedwingen. Het verslag van deze odyssee leest als een avonturenroman, zoals overigens dit hele boek, want de man kan boeiend vertellen. De verhalen zijn soms geestig, zoals de anekdote over een Italiaanse vakantie of zijn belevenissen met Simone de Beauvoir — die op het neurotische af de totale transparantie van haar leven nastreeft. Maar ook passioneel, zoals zijn onweerstaanbare drang om te vliegen of bergen te beklimmen. En penibel, zoals het verhaal van de zelfmoord van zijn zuster, de actrice Evelyne Rey, slachtoffer van het machisme in de Franse intellectuele kringen (onder meer als verborgen geliefde van Jean-Paul Sartre). Of zoals de groteske episode in een hotel in Noord Korea, waar hij — door een plotse verliefdheid bevangen — een verpleegster in levensgevaar brengt. Lanzmann lijkt zich die pijnlijke gebeurtenissen niet al te erg aan te trekken, nogal ingenomen als hij is met zichzelf. En ook zijn ideologische blindheid speelt hem nogal eens parten, bijvoorbeeld in zijn onvoorwaardelijke bewondering voor Sartre en De Beauvoir, in zijn verhouding tot het verzet (waarvan de mythes overeind blijven), in zijn houding tot Israël — waarvan de soldaten, in tegenstelling tot de Franse parachutisten, met hun ‘zachtmoedige gezichten’ ‘de gewelddadigheid niet in hun bloed’ hebben zitten. Maar dat alles belet niet dat hier aan een belangrijk moment van de geschiedenis van de twintigste eeuw — en dat op een plaats die ertoe deed en met de mensen die eraan meeschreven — op een schitterende wijze vorm is gegeven.
[Jan Baes]
Annemiek Buijs
Autobiografie van de Frans/joodse filosoof en filmmaker Lanzmann (1925), die vooral bekend is van 'Shoah' uit 1985. Deze memoires gaan over zijn bewogen leven; als jongen in Parijs en Brioude waar hij het begin van de Tweede Wereldoorlog meemaakte, de scheiding van zijn ouders, het vertrek van moeder, het opgroeien bij vader en het overleven van zijn joodse familie in de oorlog. Op de middelbare school opereert hij (onder valse naam) als jonge verzetsstrijder. Andere thema's zijn: vliegavonturen als piloot, de relatie met Israël, Polen en vrouwen, de ontdekking van seksualiteit, zijn verhouding met de zestien jaar oudere Simone de Beauvoir en hun werkzaamheden rondom het tijdschrift Les Temps Modernes. Een lijvig en openhartig boek, niet eenvoudig leesbaar, want het taalgebruik is soms intellectueel en de auteur springt van het ene onderwerp naar het andere en wisselt ook van tijd. Dat Lanzmann zijn levensverhaal dicteerde aan zijn secretaresse is te merken aan de verteltoon. Interessante biografie tegen de achtergrond van een boeiend stuk Frans/joodse geschiedenis. Voor een hoger opgeleid publiek.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.