De Romeinen in België 31 v.C. - 476 n.C.
Robert Nouwen
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Davidsfonds, 2011 |
VOLW. : NON FICTIE : 923 NOUW |
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Davidsfonds, 2011 |
MAGAZIJN : NON-FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : 923 NOUW |
31/12/2011
Dat we lessen kunnen trekken uit onze geschiedenis is geen originele gedachte. De Griekse historiograaf Thucydides drukte in de vijfde eeuw voor Christus reeds de hoop uit dat zijn geschriften hun relevantie in de toekomst zouden blijven behouden. Maar leren we effectief voldoende uit ons verleden? Historicus Robert Nouwen staat in zijn nieuwe werk stil bij een aantal politieke en maatschappelijke evoluties
uit de oudheid, die vandaag nog steeds relevant zijn. Het boek is opgebouwd rond vijf centrale thema’s: vrijheid, democratie, communicatie, globalisering en vrede. Binnen elk thema komen telkens achtereenvolgens de Perzen, de Grieken en de Romeinen aan bod.
In het hoofdstuk over vrijheid, gelijkheid en mensenrechten, bijt de Cyrus-cilinder, de tekst waarin de Perzische koning Cyrus de Grote zich presenteert als vredesvorst, de spits af. Want hoewel dit archeologische document pure propaganda is, wordt het door het belang dat Cyrus hecht aan waarden als eerlijkheid en rechtvaardigheid, beschouwd als het eerste mensenrechtendocument. Die waarden associëren wij natuurlijk veeleer met de Grieken. In hun mensbeeld staan de individuele vrijheid en de menselijke waardigheid centraal, zoals Nouwen uitvoerig bespreekt. Toch blijkt uit de antieke teksten dat de Griekse samenleving verre van ideaal was. Alle mooie Griekse theorieën en filosofieën ten spijt, tierden barbaarsheid en wreedheid welig. Ook de Romeinse libertas en humanitas moeten we nuanceren. Hoewel de Romeinen wetten vastlegden om de vrijheid van mens en volk te bewaren, illustreren de slavernij, de kinderprostitutie en de gladiatorenspelen dat menselijke ongelijkheid in hun cultuur zat ingebakken.
Bij democratie denken we opnieuw spontaan aan de Grieken. Toch behandelt Nouwen eerst de absolute monarchie in het oude oosten, waar de vorst zijn autoriteit aan de goden ontleende, en de oligarchische en aristocratische regimes in de Griekse wereld. Maar met het oog op de huidige politieke relevantie, wijdt Nouwen vooral uit over de democratie in Athene. Aan de hand van de beroemde rede van Pericles bespreekt hij de ideeën van gelijkheid en vrijheid die aan de grondslag liggen van onze westerse democratie. In de Romeinse geschiedenis krijgen we ten slotte met de republiek een mengvorm van alle reeds besproken staatsvormen. Schatplichtig aan Polybius toont Nouwen aan dat in de Romeinse republiek de consuls de monarchie vertegenwoordigden, de senaat de aristocratie en de volksvergadering de democratie. In de late oudheid krijgen we een totale breuk met die republikeinse traditie en doet de zuivere monarchie weer zijn intrede.
Communicatiespecialisten lijken een modern fenomeen, maar de Perzische koning Darius maakte al gebruik van verscheidene communicatiemiddelen om zijn macht uit te drukken. In de Atheense democratie, waar alle burgers konden deelnemen aan de volksvergadering, was het belang van goede communicatie en de behoefte aan welsprekendheid zeer groot. In de opvoeding werd daarom veel aandacht besteed aan de woordkunst. De Griekse politicus Pericles heeft ook begrepen dat het beeld belangrijk was: de beeldende kunst van de Parthenontempel in Athene is hier een mooi bewijs van. De uitblinker in politieke communicatie in woord en beeld is keizer Augustus. Zelfs crisiscommunicatie was de Perzen, Grieken en Romeinen niet vreemd. En ook in zijn eigen domein, de geschiedschrijving, wijst Nouwen op schitterende teksten uit de oudheid die het kritisch onderzoek van bronnen en de problematiek van ooggetuigenverslagen behandelen.
Het begrip globalisering moet Nouwen met enige omzichtigheid behandelen, omdat globalisering in de oudheid een andere invulling heeft. Het verwijst naar het ontstaan van een groot rijk door militaire en politieke acties. Als economisch aspect van de globalisering bespreekt Nouwen enkel het einde van de gezinslandbouw en de ontwikkeling van de handel in Rome. Veel aandacht gaat naar de panhelleense gedachte van de Grieken, de imperialistische politiek van Alexander de Grote en het universele burgerschap van de Romeinen: prachtige voorbeelden van samenleven in een mondiale wereld. Toch leverde dat ook toen de nodige problemen op. Vrijheid en democratie zijn concepten die we aan de Grieken en Romeinen te danken hebben, maar dat geldt helaas ook voor discriminatie en racisme, besluit Nouwen.
Van wereldrijk naar wereldvrede is een logische stap. De Atheners zagen hun geslaagde democratie en vrijheid echter als vrijgeleide voor een imperialistische politiek. De Romeinen beschouwden iedere oorlog als gerechtvaardigd. Veroveren deden zij zogenaamd met het oog op het vestigen van een duurzame vrede. Pas na de slag bij Actium ontstond er bij de Romeinen een oprecht verlangen naar vrede, geschokt als zij waren door hun eigen bloederige burgeroorlogen. Keizer Augustus is de geschiedenis ingegaan als de vredesvorst, die erin slaagde de pax Romana tot stand te brengen. Ook de keizers na hem werden geëerd als bewaarders van vrede en welvaart. Maar die vrede was zeer relatief.
Nouwen slaagt er dus in om heel concreet die vijf thema’s historisch te kaderen. Zijn bespreking is uiterst nauwkeurig en getuigt van een zeer grondige kennis van de geschiedenis van de oudheid. Hij maakt veel gebruik van authentiek bronnenmateriaal. De zorgvuldig uitgekozen citaten springen bovendien door hun opvallende typografie erg in het oog. Hij voorziet zelfs enkele illustraties, meestal eigen foto’s — wat bij zo’n onderwerp niet voor de hand ligt.
Zijn indeling in vijf thema’s leidt in de praktijk echter tot overlappingen. Omdat die vijf concepten veel raakvlakken hebben, valt hij vaak in herhaling. Bovendien moet hij door zijn chronologische benadering de hele geschiedenis in elk hoofdstuk nog eens overdoen. Het is ook niet evident om die moderne, maar vage begrippen in de oudheid terug te plaatsen. Daarom is Nouwen terecht genuanceerd in zijn stellingen. Maar uit voorzichtigheid koppelt hij die thema’s niet terug naar de moderne tijd. Het aantal verwijzingen naar het heden is in het boek heel beperkt. Dat is jammer, want het uitgangspunt was net de les die we uit onze geschiedenis zouden kunnen halen. Nouwen leert ons veel bij over de erfenis van de oudheid, maar wat die betekent voor de mens van nu, die les moeten we zelf trekken.
[Katrien Vanacker]
Redactie Vlabin-VBC
De historicus staat in zijn nieuwe werk stil bij een aantal politieke en maatschappelijke denkbeelden uit de oudheid, die vandaag nog steeds relevant zijn. Het boek is opgebouwd rond vijf centrale thema's: vrijheid, democratie, communicatie, globalisering en vrede. Binnen elk thema komen achtereenvolgens de Perzen, de Grieken en de Romeinen aan bod. Nouwen slaagt erin om deze thema's historisch te kaderen. Zijn bespreking is nauwkeurig en getuigt van een grondige kennis van de geschiedenis van de oudheid. Hij maakt gebruik van authentiek bronnenmateriaal. De zorgvuldig uitgekozen citaten vallen op door hun typografie. De illustraties zijn in zwart-wit. Omdat de concepten veel raakvlakken hebben, valt de auteur vaak in herhaling. Nouwen is terecht genuanceerd in zijn stellingen. Uit voorzichtigheid koppelt hij de aangehaalde thema's echter niet terug naar de moderne tijd. Dat is jammer, want het uitgangspunt was net de les die we uit de geschiedenis zouden kunnen halen. Nouwen leert de lezer veel over de oudheid, maar de betekenis voor de mens van nu moeten we zelf zoeken.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.