Beyond the document : hedendaagse Belgische fotografen = photographes belges contemporains = contemporary Belgian photographers
Frank Vanhaecke (Redacteur), Pool Andries (Auteur), Xavier Canonne (Auteur)
Beschikbaarheid en plaats in de bibliotheek
ARhus - De Munt magazijn
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Lannoo, 2011 |
MAGAZIJN : NON-FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : 761 VANH XXL |
Besprekingen
31/12/2011
Wat zie je als je naar een foto kijkt? De vraag is eenvoudig, het antwoord is dat veel minder. In de negentiende eeuw kon de schilderkunst zich, dankzij het nieuwe medium van de fotografie, bevrijden van de last van de mimesis. De werkelijkheid kon nu makkelijk op een technologische manier gevat worden. Maar in de loop van de twintigste eeuw kwamen er steeds meer foto’s en die werden door verschillende partijen met verschillende doeleinden ingezet in een mediatieke, ideologische en commerciële concurrentiestrijd. Anno 2011 zijn er beelden in overvloed en kan iedereen op zijn laptop elke digitale foto naar hartenlust bijwerken. Het idee dat een foto op een neutrale manier ‘de werkelijkheid’ vastlegt, is al lang verlaten. In twee tentoonstellingen over documentaire fotografie wordt deze zomer nagegaan hoe hedendaagse Belgische fotografen daarmee omgaan.
De eerste tentoonstelling heet In de marge en loopt in het Gentse Museum Dr. Guislain. Zoals de catalogus aangeeft, gaat het in deze expo over werk dat ‘de andere kant van het bestaan aan het licht brengt: het afwijkende, het buiten-gewone, het onopgemerkte, het ordinaire, kortom, alles wat zich in de marge afspeelt en ons daarom beroert’. Van 22 vooraanstaande fotografen koos men vooral reportagewerk waarmee het marginale op de voorgrond wordt geplaatst.
De tweede expo draagt de naam Beyond the document. Bozar toont werk van 13 Belgische fotografen. Meer dan op het onderwerp wordt in deze tentoonstelling scherpgesteld op de vormelijke keuzes van de fotograaf. Op welke manieren pogen hedendaagse fotografen het werkelijkheidseffect van hun foto’s te verhogen? Hoe proberen zij hun beelden, door de kieren van het medium, een hoger werkelijkheidseffect mee te geven dan de foto’s die ons omringen in kranten, tijdschriften en op het internet? Beyond the document stelt vragen van meer artistiek-technische aard. De focus wordt gericht op de subjectieve blik van de fotograaf en hoe die, net door de subjectiviteit te affirmeren, ‘reëlere’ beelden kan opleveren dan de reportagefoto’s die we kennen uit de media. Het fotografenduo Felter-Massinger bijvoorbeeld maakt foto’s met een ‘caravana obscura’. In een verduisterde caravan met een lensgat wordt een vel groot fotopapier opgehangen. De caravan blijft uren op dezelfde plek staan en vat zo de lichtinval, de kleuren en de vormen van een lange tijdsspanne in één enkel beeld. Weg is de idee van de foto als representatie van het moment décisif. Ook Bert Danckaert problematiseert de werkelijkheidsweergave in zijn abstraherende foto’s. Muren, schuttingen, hekken uit verschillende wereldsteden worden op zijn tweedimensionale foto’s herleid tot een geometrisch, bijna schilderkunstig spel van vlakken en lijnen. Je kunt aan de foto zelf bijna niet zien waar hij precies genomen is — en toch is elke foto de representatie van de specifieke plek die zij afbeeldt.
Ook door de montage of de nevenschikking van verschillende foto’s kun je een hoger werkelijkheidsgehalte bereiken. Dat toont Gilbert Fastenaekens met zijn acht fotoboeken van ‘tussengebieden’ in Brussel, die door de bezoeker telkens op een andere pagina opengelegd kunnen worden. Zo genereren ze steeds weer een nieuwe constellatie van beelden — en een nieuwe werkelijkheid van en over Brussel. Maar ook in de Gentse expo wordt dit procedé toegepast, en wel door portretfotograaf Marc Trivier. Zijn portret van Samuel Beckett hangt broederlijk naast een portret van een psychiatrische patiënt, dat van Francis Bacon naast een foto van een varken in een stal of een koe vlak voor die naar het slachthuis vertrekt. Zijn presentatie, die een ultieme gelijkenis suggereert, is een ongemakkelijk memento mori.
Doorgaans echter toont In de marge werk dat meer traditioneel tot de reportagefotografie gerekend kan worden. Het documentaire zit hem hier vaak in het sociaalpolitieke karakter van het gefotografeerde onderwerp. De bekende reeks ‘Zona’ van Carl De Keyzer focust op het leven in Siberische strafkampen. Dieter Telemans haalt bedreigde albino’s voor de lens in Tanzania. Filip Claus fotografeert Roma-zigeuners, Tim Dirven een Roemeense instelling voor geesteszieken. Harry Gruyaert vond zijn onderwerp dan weer in het Belgische caféleven van de jaren 1970-1980. De foto’s op In de marge zijn stuk voor stuk schitterend, maar de nadruk ligt op het engagement, op de bijna antropologische blik waarmee bepaalde bevolkingsgroepen voor de lens worden geplaatst. De meeste spanning vind je juist in een fotoreeks die net zo goed in Bozar had kunnen hangen. Viviane Joakim fotografeerde lege kabinetten van psychiaters en psychotherapeuten. De kamer op het beeld zwijgt, maar hangt vol met onhoorbare verhalen van patiënten. Het is een ruimte waar levens gemaakt en gebroken zijn. ‘Lees maar, er staat niet wat er staat’, schreef Martinus Nijhoff over poëzie. Kijk maar, zeggen 34 Belgische fotografen in deze twee tentoonstellingen (want Nick Hannes is zowel in Guislain als in Bozar te zien): je ziet niet wat je ziet. Ook dat is een werkelijkheid. [Bart Van der Straeten]
Redactie Vlabin-VBC
Anno 2011 kan iedereen op zijn laptop elke digitale foto naar hartenlust bijwerken. Het idee dat een foto op een neutrale manier de werkelijkheid vastlegt, is al lang verlaten. In de expo ‘Beyond the document’, over documentaire fotografie, toont kunstencentrum Bozar werk van veertien Belgische fotografen. De nadruk licht op de vormelijke keuzes van de fotograaf. Hoe proberen ze het werkelijkheidseffect van hun foto's te verhogen? Deze tentoonstellingscatalogus stelt vragen van artistiek-technische aard. De subjectieve blik van de fotograaf levert reëlere beelden op dan de reportagefoto's die we kennen uit de media. Door montage of nevenschikking van verschillende foto's kun je een hoger werkelijkheidsgehalte bereiken. Dat toont bijvoorbeeld Fastenaekens met zijn acht fotoboeken van 'tussengebieden' in Brussel, die door de bezoeker telkens op een andere pagina opengelegd kunnen worden. Zo genereren ze steeds weer een nieuwe constellatie van beelden — en een nieuwe werkelijkheid van en over Brussel. Kijk maar, zeggen deze Belgische fotografen: je ziet niet wat je ziet. Ook dat is een werkelijkheid.
Suggesties
Krijg een e-mail wanneer dit item beschikbaar is
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.