Soldaten van Salamis
Javier Cercas
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
De Geus, cop. 2011 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : CERC |
31/12/2011
Generaal Gutiérrez Mellado — zo memoreerde Adolfo Suárez zijn toenmalige vicepremier op diens begrafenis — nam mij enkele weken voor de staatsgreep van 23 februari 1981 apart en zei: ‘Zeg eens eerlijk, premier, is er, behalve de koning en jij en ik, verder nog iemand die aan onze kant staat?’ Hij had gelijk, op één punt na: ook koning Juan Carlos had het kabinet laten vallen en sloot zich daarmee aan bij de rest van Spanje, dat — mede door de sociaal-economische crisis en de impact van de ETA-terreur — het einde van de politieke loopbaan van Suárez had gezworen. De rest, dat was het leger, de rechtse Alianza Popular natuurlijk, de katholieke kerk vanzelfsprekend, maar ook de democratische oppositie met de socialisten van Felipe Gonzalez, de vakbonden zelfs en enkele kopstukken van de communistische partij — die nochtans, niet lang daarvoor en tot grote woede van de militairen, door Suárez was gelegaliseerd. De doodsteek kwam echter van zijn eigen christendemocraten, die een meerderheid in het Congres mogelijk maakten om de regering naar huis te sturen. Omdat Suárez zijn ontslag al publiekelijk had aangekondigd, was de verkiezing van de nieuwe minister-president Calvo Sotelo die avond een fluitje van een cent.
Maar dat was buiten kolonel Tejero gerekend, die tijdens de telling van de stemmen met zijn guardias civiles het parlement binnenstormde en de vergadering met geweerschoten dwong op de grond te gaan liggen. De coup die al maanden in de lucht hing, was een feit. Het is dat moment — waarvan de beelden later de wereld rondgaan — dat door Javier Cercas wordt aangegrepen om de geschiedenis van de coup en de context waarin deze mogelijk werd te reconstrueren. Een geschiedenis die niet vanuit de gebeurtenissen zelf, maar via portretten van de protagonisten wordt verklaard. De portretten van drie helden. Want terwijl de kogels in het rond vliegen, blijven drie politici de bevelen van de coupplegers tarten. Het is hun houding, het zijn hun gebaren die in dit boek de aanleiding vormen voor een inzichtelijke, emotionele analyse van de politieke impasse die Spanje rijp maakte voor dit brute ingrijpen.
Het gebaar allereerst van de machtspoliticus Adolfo Suárez, een charmeur die ‘met reuzenschreden de metamorfose van falangist naar democraat’ doormaakt en er door zijn handigheid in slaagt iedereen die overstap te laten doen zonder dat ze het zelfs maar in de gaten hebben. Zo draagt hij drie maanden na zijn aanstelling door de koning, de soevereiniteit over aan het volk en overtuigt de falangistische politieke fracties om wetten goed te keuren die het franquisme verder ontmantelen. Om het leger in het gareel te krijgen, heeft hij de steun van Guttiérez Mellado (de tweede man die blijft staan terwijl de kogels hem om de oren vliegen), een militair die ooit zelf een coup beraamde tegen de republiek, maar nu de militaire machtsstructuur ondergeschikt maakt aan het burgerlijk gezag. De derde die geen krimp geeft is Santiago Carrillo, de stalinistische revolutionair die in opstand kwam tegen de republiek en medeverantwoordelijk is voor de moord op tweeduizend falangisten in het belegerde Madrid. Als realpoliticus zal hij zich, in volmaakte verstandhouding met Suárez, aansluiten bij diens project dat ‘de verzoening van de onverzoenlijken’ nastreeft: de verzoening van franquistisch rechts dat zijn positie wil behouden en revolutionair links dat aanstuurt op een genadeloze afrekening. Met zijn mythische gezag dwingt Carrillo zijn medestanders hun idealen af te zweren en de parlementaire democratie te omhelzen. Meermaals gekwalificeerd als verrader, zal hij later zijn partij zien ineenschrompelen onder interne ruzies en fractievorming. Suárez, Mellado en Carrillo: drie ‘helden van de terugtocht’ die, tegen alles in, erin slagen voorgoed de democratie te vestigen.
Dit Shakespeariaanse drama wordt aangevuld met de portretten van de samenzweerders, die door de verschillen in hun persoonlijkheid en doelstellingen misschien nog het meest hebben bijgedragen aan het mislukken van de staatsgreep: Generaal Armada, die meende de koning ervan te kunnen overtuigen hem de leiding van een kabinet van nationale eenheid te geven nadat de gehate Suárez zou zijn opzijgezet. Generaal Milans, die er alles voor over heeft om Mellado te pakken te krijgen, en als eerste zijn soldaten inzet in Valencia — er niet aan twijfelend dat de andere districten zullen volgen en een militaire regering op de been zullen brengen. En luitenant-kolonel Tejero, een geroutineerd putschist die voluit voor de dictatuur gaat en het bloed kan drinken van Carrillo, die hij als zijn grootste vijand beschouwt.
De koning, geschrokken door de brutaliteit van de inval, blaast in een televisietoespraak de ontspoorde poging tot regimewisseling af. Het is het definitieve einde van het franquisme en dus ook dat van een burgeroorlog die in 1936 was begonnen.
Anatomie van een moment is een indrukwekkende en aangrijpende reconstructie van een historische gebeurtenis die het belang van het individu in de geschiedenis onderstreept, maar ook een les in de werkelijkheid van het politieke bedrijf. Het is geschiedenis én literatuur. Cercas (die eerst een roman wou schrijven, maar dan voor een studie koos) licht het eindresultaat van zijn werk aldus toe: ‘Door middel van de werkelijkheid een antwoord vinden, dat ik niet kon vinden door middel van fictie, en het enige antwoord op die vraag toch een roman is.’
[Jan Baes]
Drs. G.A. Ribbink
Een minutieuze reconstructie van het voorspel en de gebeurtenis zelf van de mislukte poging tot staatsgreep door luitenant-kolonel Tejero in 1981. Op 23 februari (23F) stormde Tejero het Spaanse parlement binnen om een militaire coup te plegen, maar door kordaat optreden van een aantal sleutelfiguren - waaronder premier Suarez en de leider van de communistische partij Carrillo, alsmede enkele hoge militairen – liep het met een sisser af. Cercas laat zien dat deze uitkomst verre van vanzelfsprekend was en dat het zo kort na de dood van Franco ook heel anders had kunnen aflopen. Cercas (1962) is vooral bekend als schrijver van romans, waaronder het succesvolle Soldados de Salamina. Drie van zijn romans zijn in het Nederlands vertaald. Kleine druk.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.