Willem van Oranje : een strijd voor vrijheid en verdraagzaamheid
A.Th. Van Deursen
A.Th. Van Deursen (Auteur), Ton Van der Schans (Samensteller)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Bakker, 2010 |
MAGAZIJN : NON-FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : NEDERLAND 940.5 |
15/01/2012
In De geest is meer dan het lichaam presenteert Ton van der Schans een selectie van opstellen van de hand van emeritus hoogleraar nieuwe geschiedenis A. Th. van Deursen. Van Deursen is een gerenommeerde Nederlandse historicus die gespecialiseerd is in de zestiende en zeventiende eeuw met een bijzondere aandacht voor kerkgeschiedenis en godsdienstige verhoudingen in die periode. Er moet bij de publicaties van Van Deursen een toch niet onbelangrijke kanttekening worden gemaakt: hij is een overtuigd en diepgelovig lid van de gereformeerde kerk en laat dat heel duidelijk tot uiting komen in zijn geschriften. De samensteller van dit boek heeft de geselecteerde stukken gegroepeerd rond drie grote thema’s: schrijven over geschiedenis, denken over geschiedenis en cultuurkritiek.
De geschriften van Van Deursen behandelen een multigelaagde thematiek. Waarden, ethiek en zingeving vormen het substraat van waaruit de maatschappelijke en politiek ordening, en derhalve de geschiedenis en geschiedschrijving, gestalte krijgen. Wegens deze veelvoudigheid is het schier onmogelijk een genuanceerd overzicht te geven van alle behandelde thema’s. Aan de hand van enkele kernideeën uit de bijdragen van Van Deursen kan evenwel toch de algemene teneur ervan gereleveerd worden. In de hoofdstukken met historische onderwerpen gewijd aan onder meer de Republiek en Europa in de zeventiende eeuw, de invloed van de godsdienst op het maatschappelijk verkeer, de interne organisatie van de gereformeerde kerk, herkent men een deskundig geschiedkundige. Van Deursen, volgens wie de taak van geschiedschrijver erin bestaat de verbinding tot stand te brengen tussen historie en leven, geeft de voorkeur aan het gebruik en de combinatie van eigentijdse bronnen, zoals bijvoorbeeld blijkt uit de kruising van een lidmatenlijst van een kerkgemeente met de resultaten van een volkstelling die omstreeks dezelfde tijd plaatsvond. Van Deursen hecht ook veel belang aan bronnenpublicatie die tot doel heeft vast te stellen welke leemten er zijn in de geschiedschrijving en welke bronnen kunnen worden aangewend om die leemten (al dan niet) te vullen. Maar de visie van de bronnenaangever mag, volgens de emeritus, niet worden opgedrongen of de historiografie in een bepaalde richting stuwen en dus is een mengeling van wetenschappelijke en politieke inzichten uit den boze. Dit is wel in tegenspraak met zijn opvattingen over de nood aan religieus engagement bij het schrijven over geschiedenis, tenzij er natuurlijk een verschil zou zijn tussen politieke en religieuze opvattingen...
De bijdragen met een cultuur- en maatschappijkritische inhoud zijn sterk dogmatisch van inslag. In de hoofdstukken over de verzuiling en de politieke ontwikkelingen in Nederland stelt Van Deursen dat de verzuiling zorgde voor een evenwicht tussen minderheden (katholieken, gereformeerden en socialisten) en leidde tot stabiele machtsverhoudingen die garant stonden voor gezonde vrijheidsbeleving en vrijwaring van de doelstellingen van de, wat hij noemt, pacificatiedemocratie. Door het wegvallen van de verzuiling ging het besef van de gelijkwaardigheid van de burgers verloren en begon de intolerantie zienderogen toe te nemen. Volgens Van Deursen is de Nederlandse maatschappij haar geschiedenis, dit is in zijn ogen haar christelijke fundamenten, vergeten, en daardoor hedonistisch en intolerant geworden. De moraal wordt opgelegd door de meerderheid en die opteert voor de ‘lichaamscultuur’. In zijn ogen zijn de paarse kabinetten (liberalen en socialisten) de doodgravers van het maatschappelijk waardensysteem. Ze stellen zich antichristelijk op want ze nemen maatregelen die de belangen van de christenen treffen en gaan dus in tegen de pacificatiedemocratie. Van Deursen spreekt in dat verband van ‘het derde tijdperk’, dat wordt omschreven als het tijdperk waarin ‘we niet samen moeten zoeken naar wat goed is voor ons allen, maar elk op onze eigen manier zoeken naar wat goed is voor onszelf. Er is dus geen sprake meer van een algemeen geldende moraal zoals de christenen altijd ten onrechte hebben beweerd’.
Zoals eerder gesteld bekijkt Van Deursen de geschiedenis vanuit een streng hervormd protestantse wereldbeschouwing. Hijzelf benadrukt in dat verband in een van zijn opstellen dat een schrijver over kerkgeschiedenis wetenschappelijke integriteit moet weten te combineren met confessioneel engagement. Men kan veronderstellen dat dergelijke zienswijze niet door alle (kerk)historici wordt gedeeld. Al lezend kom je heel wat te weten over de opvattingen en de organisatie van de gereformeerde kerk. De niet-Nederlandse lezer, en wellicht ook de Nederlandse, die weinig vertrouwd is met de gereformeerde kerk zal wel regelmatig genoodzaakt zijn bepaalde begrippen op te zoeken om het betoog te kunnen volgen. Het is moeilijk te zeggen of dit boek beneden de Moerdijk gretig aftrek zal vinden, behalve bij cultuur- en moraalcritici. En wie dacht dat, ook in Nederland, het grote gelijk passé is, krijgt bij lezing van deze opstellen wel een koude douche. [Robert Antonissen]
O.W. Dubois
Deze bundel van een van onze meest eminente historici en cultuurcritici bevat zesentwintig opstellen en toespraken - waarvan van de laatste enkele nog niet eerder in druk zijn verschenen - die door de deskundige en geestverwante samensteller rond drie themata zijn gegroepeerd: schrijven over geschiedenis, denken over geschiedenis, en cultuurkritiek. De bundel bevat menig juweeltje, bijvoorbeeld over de zeventiende-eeuwse predikant Simon Simonides en de omgang met bronnen door de vermaarde historicus Colenbrander. Maar ook als cultuurcriticus, die het verval van de christelijke zeden en beschaving zeer ter harte gaat, is Van Deursen, getuige onder meer de beschouwingen over respectievelijk het paarse kabinet en de vreugden en risico's van het Nederlandse burgerschap, een man van formaat. Met noten, bronvermelding en personenregister.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.