Archeologie van de kick : verhalen over moderniteit en ervaring
Lieven De Cauter
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
LannooCampus, 2011 |
VERDIEPING 4 : BLAUWE TOREN : GESCHIEDENIS : 905.2 CAUT |
31/12/2011
De oorsprongen of, Het boek der verbazing, omvat op het eerste gezicht een ambitieus filosofisch programma. De postmoderne tijden waarin we leven, staan immers sceptisch tegenover alles wat met het zoeken naar oorsprongen te maken heeft. Zei Nietzsche niet dat, hoe verder je in het verleden afdaalt, hoe meer wortels je vindt? Dat dit een boek ‘der verbazing’ is, is niet toevallig. Het nadenken over de ‘oorsprong’ moet vooral gezien worden als een poging om iets van een eerste verwondering terug te vinden ten aanzien van fenomenen, en vooral van fenomenen waarmee we vertrouwd zijn en die we niet in vraag stellen. Het gaat om het — vaak wonderlijke en verwarrende — besef dat alledaagse fenomenen op een bepaald moment tot stand zijn gekomen en voorheen eigenlijk op die manier niet bestonden.
Neem nu bijvoorbeeld het ‘wandelen’. Niets gewoners en normalers dan wandelen, of niet? Of neem de ‘stilte’: een natuurlijk verschijnsel. Of ‘het landschap’. Niets is evidenter dan dat. Toch schrijft Lieven De Cauter korte opstellen met titels als: ‘Opkomst en verval van het wandelen’ , ‘De uitvinding van de stilte’ en ‘De ontdekking van het landschap’. Als cultuurfilosoof gaat het hem in de eerste plaats om de mens als cultuurproducent, als producent van steeds nieuwe culturele tekens en praktijken waarmee hij zijn bestaan zin probeert te geven. Of zoals De Cauter het zelf zegt: het gaat hem om de mens die met zijn sporen en tekens van de aarde een ‘wereld’ maakt, die de ‘natuur’ aan zich onderwerpt en er ‘cultuur’ van maakt, in de brede betekenis van dat woord. In een reeks van korte opstellen, die hijzelf ‘filosofisch-literaire miniaturen’ noemt, denkt de auteur na over de oorsprong van een aantal zeer uiteenlopende culturele processen en culturele tekens: van Halloween, de muziek, het dandyisme, het alfabet, de oorlog...
Maar De Cauter zou geen filosoof zijn als hij niet probeerde enige orde in die fenomenen aan te brengen. Je zou de zeven hoofdstukken waarin de ‘oorsprongen’ zijn ingedeeld, kunnen zien als zeven domeinen waarop de mens zin probeert te geven aan zijn bestaan. De kernwoorden zijn: antropologie, het alledaagse, esthetica, spel, subversiviteit, politiek en mystiek — en daarmee is inderdaad bijna het hele existentiële zingevingsspectrum doorlopen. Er zit daarenboven een soort van lijn in de zeven hoofdstukken: van de uitvinding van het wandelen, de dierenliefde en het vuur, over de uitvinding van de liefde, de poëzie en het communisme, tot en met de uitvinding van god, het Niets en de mystiek. Het zou echter fout zijn te denken dat die lijn van triviaal naar belangrijk gaat. Of dat de metafysica de bekroning is van de fysica, zoals dat eeuwenlang in de filosofie het geval was. De auteur maakt snel duidelijk dat er niets aan gene zijde van de regenboog ligt. Alles verschijnt én verdwijnt binnen het bestaan, dat zich afspeelt tussen geboorte en dood.
De Cauter vertaalt zijn verwondering in korte opstellen, in geschreven miniaturen. Het is een genre voor filosofen die van de taal zelf houden, die de taal niet louter zien als een vehikel voor hun gedachten, maar als een vorm van denken. De Cauter houdt van taal en van woorden, van etymologieën, van uitdrukkingen en zegswijzen, vooral uit de volkstaal, in casu zijn eigen dialect. Het boek gaat niet alleen over oorsprongen, het gaat het ook over ‘eindes’. Niet in de zin van de aangekondigde catastrofe, maar in zin van een culturele praktijk die op een bepaald ogenblik zijn betekenis verliest: zo komen de opkomst en verval van het wandelen, van de spreuken, van de muziek, van de jeugdcultuur, etc. aan bod. Er gaat evenveel verloren als er ontstaat in de menselijke cultuur. Misschien wordt er minder poëzie gelezen dan vroeger, maar is rap dan geen moderne vorm van poëzie? De Cauter aarzelt in elk geval niet om Eminem na Bob Dylan voor te dragen als een kandidaat voor de Nobelprijs literatuur: de Rimbaud van de rap.
Het is goed om niet te veel opstellen na elkaar te lezen en ruimte te laten voor de eigen associaties, herinneringen en ervaringen. Want die komen er wanneer je De oorsprongen of, Het boek der verbazing leest. Het vreemde is dat je steeds het gevoel hebt dat De Cauter je vertelt wat je al wist of in elk geval reeds vermoedde. Alleen had je het nog nooit zo precies gezien of geformuleerd. En is het niet een van de belangrijkste opgaven van filosofie, alles zichtbaar maken — dit wil zeggen (be)spreekbaar maken — wat er is? [Erwin Jans]
Redactie Vlabin-VBC
Dit eerste deel van een trilogie bevat 34 miniaturen waarin schrijver en filosoof Lieven De Cauter op zoek gaat naar de oorsprong van onder meer de cultuur, de poëzie, de muziek, de oorlog, het communisme, de komedie en het dandyisme. Dikwijls vertrekt hij vanuit de etymologische betekenis van een woord of de ideeën van klassieke filosofen, maar de zoektocht naar de oorsprong van de behandelde thema's slaat al snel om in reflecties die voor onze tijd een grote relevantie hebben. De Cauter laat zich hierbij kennen als een gedreven pleitbezorger van een verlichting die niet alleen allerhande mythes en clichés maar ook zichzelf voortdurend ondervraagt. Tegenover die scepsis staat een soort van 'bewuste naïviteit', die de hoop op een rechtvaardigere, mooiere, meer verlichte samenleving levendig houdt. Dat levert even kritische als bevlogen stukjes op, waarin onder meer lof bezongen wordt van Kants idee van de 'vooruitgang als oneindige opgave' en van een werkelijk gezagsondermijnende subversiviteit. Maar ook meer bedachtzame, melancholische en geestige fragmenten hebben hun plaats in dit avontuurlijke en veelzijdige boek. Sobere lay-out, ruime bladspiegel.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.