Beschikbaarheid en plaats in de bibliotheek
ARhus - afdeling Rumbeke
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Moon, 2010 |
YOUNG ADULT : BLUN |
Besprekingen
31/12/2010
Met het verleden in je rugzak
Het Amerika van kort na de Tweede Wereldoorlog stond symbool voor hoop, vrijheid en een nieuw begin. Vaders, zonen, broers en neven waren weer thuis. All or Nothing at All van Frank Sinatra klonk op elke radiozender. Mannen en vrouwen rookten Lucky Strike, Old Gold, Camel of Chesterfield-sigaretten. Meisjes droomden weg bij het zien van tijdschriften met advertenties voor Revlon-nagels en -lippen en foto's van Lana Turner en Joan Crawford. De mensen kochten niet langer alleen wat ze nodig hadden, maar vooral ook wat ze wilden hebben: groenten, koffie, roomboter, camera's en auto's en zelfs spiksplinternieuwe wasmachines.
Iedereen droomde over een groots en rijk leven, onder het motto: 'Het is voorbij, en het was daar, nu zijn we hier en hier is waar het gaat gebeuren'. Maar schijn bedriegt. Met Ik lieg maar één keer van de Amerikaanse Judy Blundell weet je voor altijd dat de Tweede Wereldoorlog ook in naoorlogs Amerika zijn sporen heeft getrokken. Vanaf de eerste bladzijden van het met de National Book Award bekroonde historische coming-of-age-verhaal voel je een thrillerachtige spanning tussen het heden van 1947 en het verleden van de oorlog, tussen jood en niet-jood, tussen beloftes en ballast, geluk en ongeluk en schuld en boete.
Hoofdpersoon en ik-vertelster is de vijftienjarige Evie (Evelyn) Spooner. Een alledaags opgroeiend schoolmeisje dat als een kind nog heilig gelooft in de zaligmakende gevolgen van het 'midden op de stoeptegels stappen' ? want 'stap op de rand en je moeder breekt een tand'. Samen met haar jonge moeder Beverly ? een zeer verleidelijke vrouw, 'stijlvol, als een filmster' ? en diens kattige schoonmoeder 'Oma Vrolijk' is Evie de oorlog zonder kleerscheuren doorgekomen.
Na een suggestief, unheimisch openingshoofdstuk waarin Blundell jammer genoeg met de dood van een van de hoofdpersonen alvast een tragisch tipje van de sluiter oplicht, begint Evie haar allesbehalve gewone verhaal over romantiek, verraad, een alles vernietigende orkaan en een vermeende moord in Palm Beach (Florida), in haar woonplaats Queens in New York, waar de zomervakantie op zijn einde loopt en de frisse tinteling van de herfstlucht al voelbaar is. Alsof ze een filmcamera in haar hand heeft zoomt Blundell in op Evie en haar hartsvriendin Margie. Je ziet de meisjes huppelen over de stoeptegels in hun buurt en je ziet hoe ze in afwachting van het echte werk nepsigaretten van chocolade gebruiken. Je hoort ze spreken over kalverliefdes en mooie jurken. Je hoort ze lachen. Allemaal heel gewoon en meisjesachtig. Totdat ze ter hoogte van het Mariabeeld voor de kerk van 'vader Owen' Ruthie Kalman zien lopen. Dan gaan hun stemmen over in gefluister, 'alsof het Mariabeeld zou fronsen' als ze het gesprek zou kunnen volgen: over dat Evie niets hoeft te vrezen van Ruthie Kalman. Want Ruthie Kalman mag dan wel knap zijn, met haar donkere ogen en krullen, en Ruthie Kalman mag dan wel hoog oplopen met Evies stille liefde Jeff McCafferty, ze is ook joods. Een toekomst voor Ruthie en Jeff is er dus niet, fluistert Margie in Evies oor. Waarna ze hardvochtig op de achterkant van Ruthies schoen trapt, hetgeen Evie stilzwijgend laat gebeuren.
Met deze treffende beginscène, die lundell knap voor zichzelf laat spreken, is de onheilspellende toon gezet: wat volgt zal zwaar klinken en Blundell zal niet nalaten dissonanten aan te slaan. Zo is Evies stiefvader Joe, die vanuit Europa weer heelhuids bij zijn gezin is teruggekeerd, ook niet zijn oude zelf. Hoewel hij goed geld verdient met zijn nieuwe witgoedzaken en hij ervan overtuigd is dat de American Dream bestaat, voel je dat hij een geheim meetorst dat loodzwaar op zijn gemoed drukt. Hij drinkt, hij is nors, hij is snel geïrriteerd. En hij wil vooral niets weten van een onbekende man die steeds opbelt en beweert in Europa in zijn legereenheid te hebben gediend. Joe probeert hem te ontlopen en vertrekt met zijn gezin halsoverkop voor een vakantie naar Palm Beach, waar hij tegen beter weten in het verleden hoopt te kunnen begraven.
Natuurlijk weet de lezer dan al dat dat niet mogelijk is. In Palm Beach ? buiten het seizoen een soort van spookstad en daarom als decor perfect gekozen ? duikt het verleden inderdaad meedogenloos op. Eerst in de persoon van de jonge filmsterachtige Peter Coleridge, de eerdergenoemde man uit Joe's voormalige legereenheid. Daarna in de personen van Tom en Arlene Grayson, een joods echtpaar, zo blijkt later in het verhaal. Gaandeweg ontdekt Evie, die als een blok voor Peters charmes valt, dat Joe Peter geld is verschuldigd: joods geld dat zij samen op een oneigenlijke manier in de oorlog hebben verkregen. Terwijl Peter moeder en dochter op zonnige autoritjes trakteert en Evie zich afvraagt wat er zou gebeuren als ze haar 'verlangen zou vastgrijpen alsof het een vlot was en haar mee zou laten voeren op de stroom', maakt Joe plannen om samen met Tom het hotel waar ze verblijven, over te kopen en te vernieuwen. Maar wanneer Arlene en Tom de deur wordt gewezen omdat behalve negers ook joden niet gewenst zijn ? wie had dat gedacht in naoorlogs Amerika ? en ze besluiten terug te keren naar New York, verandert Joe's American dream in een duistere nachtmerrie: de deal gaat niet door. Bovendien, hoe komt hij van Peter af? Zal een boottochtje de uitkomst brengen? Zal de orkaan die Joe, Beverly en Peter overvalt een godsgeschenk blijken of de duivel in eigen persoon? Is Peter verongelukt, of is hij vermoord? En waarom is Joe jaloers? Hadden Beverly en Peter een geheime verhouding?
De plot van Ik lieg maar één keer is misschien soms wat doorzichtig. Veel van wat er gebeurt zie je aankomen, en een enkel feitje klopt niet helemaal. Maar dat doet er niet zo toe. Het verhaal, dat als een spannend rechtbankdrama eindigt, ontleent zijn kracht aan Blundells heldere en tegelijk suggestieve stijl, aan de grimmige sfeer, de sprankelende dialogen, de fraaie beelden en levensechte personages, die allemaal op de een of andere manier van elkaar afhankelijk zijn en allemaal ? in de ongrijpbare schaduw van de oorlog ? op hun eigen manier worstelen met elkaar, de waarheid en de vraag wat gerechtigheid is. De orkaan (die in 1947 daadwerkelijk in Florida heeft huisgehouden) en het aanvankelijk tevergeefs wachten op haar ouders en Peter, leert Evie inzien wat het wachten tijdens de oorlog voor haar moeder betekend moet hebben: zoveel mannen die hadden gezegd dat ze snel terug zouden komen, maar uiteindelijk niet terugkwamen. De door de orkaan veroorzaakte ravage geeft de krantenfoto's uit de oorlog eindelijk hun betekenis: 'huizen waren ingestort, bomen omgevallen en auto's lagen op hun kant', vertelt Evie. 'De wereld was ontploft'. Het verhaal van mevrouw Grayson over haar in een kamp vermoorde vijftienjarige joodse nichtje confronteert Evie met Ruthie Kalmans neven en nichten en haar eigen spiegelbeeld: 'ik kon haar op een bed zien liggen', denkt ze, 'op haar buik, met haar enkels gekruist, terwijl ze naar de radio luisterde. Gewoon een meisje, net als ik'. En haar sterke gevoelens voor Peter ten slotte doen haar inzien dat de oorlog veel mensen heeft veranderd in schurken en heiligen tegelijkertijd. 'Peter was niet degene die ik dacht dat hij was', weet Evie een gegeven moment, waarna ze zich afvraagt of dat misschien ook voor haar moeder en Joe geldt.
Blundell laat Evie overtuigend in een zomer volwassen worden. Niet alleen verandert ze van een speels meisje in een jonge vrouw die zich bewust wordt van haar lichamelijke schoonheid, maar vooral leert ze dat ze keuzes moet maken en dat kiezen altijd ook verliezen betekent: 'Waarheid, gerechtigheid... ik had altijd gedacht dat dat dingen waren die vaststonden, zoals God. En mama. En appeltaart. Maar je kon appeltaart maken van Ritz-crackers. Je kon een cake bakken zonder suiker. Tijdens de oorlog hadden we geleerd om de dingen te vervalsen. Wat hield loyaliteit in? Loyaal zijn aan je familie, aan de kerk, aan je buurt. Waarom stopte loyaliteit daar? Waarom ging loyaliteit niet verder? Ze strekte zich in ieder geval niet uit tot de hele wereld. Dat stond vast [...] Ik voelde op het plekje bij mijn slaap waar zij [ Evies moeder] haar lippen altijd op drukte, al sinds ik een baby was. Ging alles terug naar dat ene gevoelige plekje, daar waar de liefde verborgen lag?' Evie kan niet terug naar waar ze vandaan is gekomen, maar kiest evengoed wel voor haar moeder. 'Het gaat erom wat je bereid bent te doen', zegt ze, 'wat jij vindt dat nodig is om een heel nieuwe weg in te slaan'. En dus besluit ze één keer in haar leven te liegen. Een keer, om vervolgens met het verleden van de oorlog in haar rugzak ? hoe zwaar die ook weegt ? een nieuwe toekomst in te slaan in New York. Het financiële deel van dat verleden brengt Evie bij mevrouw Grayson ? want het geld is niet van Joe ? om te doneren aan de joodse nabestaanden. Mooi is Blundells laatste 'filmshot' van Evie, die na haar bezoek aan Arlene Grayson bij Sixth Avenue linksaf slaat, naar haar voeten kijkt die naast de stoeptegels stappen en zich realiseert dat ze niet langer in dingen gelooft die ongeluk brengen. Of geluk. [Mirjam Noorduijn]
Hannie Humme
Het is eind jaren veertig van de 20e eeuw. De 15-jarige Evie experimenteert met lippenstift en chocoladesigaretten. Haar stiefvader Joe is teruggekeerd uit Europa waar hij voor de geallieerden heeft gevochten. In korte tijd bouwt hij een bloeiend bedrijf op. Kort voordat de zomervakantie eindigt, neemt Joe zijn vrouw en Evie mee naar Florida op vakantie. Daar komen ze Peter tegen, een kameraad van Joe uit de oorlog. Evie wordt verliefd op de knappe Peter, maar al snel blijkt dat Peter en Joe nog een oude rekening te vereffenen hebben. Evie wordt ineens snel volwassen en moet kiezen tussen gevoel en verstand. De Tweede Wereldoorlog speelt een belangrijk rol in deze jeugdroman waarin Evie geconfronteerd wordt met dilemma’s als goed en fout, loyaliteit en familiegeheimen. Een oorlog die ver weg leek, woedt ineens binnen haar leventje. Als lezer kruip je volledig in de huid van Evie. Je voelt haar wanhoop, twijfel en verdriet en kunt bijna meebeslissen met de keuze die ze gaat maken. Hoewel het verhaal meer dan een halve eeuw geleden speelt, zijn de thema’s universeel. De auteur ontving voor deze jeugdroman, in het Engels getiteld 'What I Saw and How I Lied'*, de National Book Award. Vanaf ca. 14 jaar.
Suggesties
Krijg een e-mail wanneer dit item beschikbaar is
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.