De kinderen in de sleepnetten
Roberto Saviano
Roberto Saviano (Auteur), Dorette Kromodikoro-Zwaans (Vertaler), Etta Maris (Vertaler), Karoline Sabbatino-Heybroek (Vertaler)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Lebowski, 2009 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : SAVI |
31/12/2010
Cosa nostra, camorra en 'ndrangheta
Vijf boeken over de 'maffia's'
Voor buitenstaanders is het eenvoudig: een aanzienlijk deel van Zuid-Italië wordt geteisterd door de maffia. In werkelijkheid zijn er daar drie misdaadorganisaties die onderling grote verschillen vertonen en waarvan elk zijn wortels heeft in één specifiek gewest, ook al hebben ze alle drie intussen hun tentakels uitgespreid over een groot stuk van Italië, Europa en de rest van de westerse wereld: ze zijn met hun tijd meegegaan en hebben op hun 'vakgebied' dankbaar gebruik gemaakt van fenomenen als de Europese Unie, de Schengenverdragen en de globalisatie in het algemeen.
De Cosa nostra is en blijft fundamenteel Siciliaans. Napels en (steeds wijder) omstreken worden gedomineerd door de camorra. De 'ndràngheta heeft nog altijd zijn zenuwcentrum in Calabrië, de teen van de Italiaanse laars. Wie op dit moment als Nederlandstalige lezer met elk ervan kennis wil maken, heeft daartoe ruimschoots de gelegenheid.
Over de Cosa nostra verschenen, behalve het eerder besproken boek, recentelijk onder meer Het ABC van de maffia van de Siciliaanse romancier Andrea Camilleri en Maffia: over peetvaders, priesters en pizzeria's' van de Duitse journaliste Petra Reski. Het boek van Camilleri, met de ondertitel Hoe de voortvluchtige godfather Provenzano de Cosa Nostra leidde, is eerder een lichtgewicht. Op de ironisch-sarcastische toon die hem eigen is, becommentarieert de schrijver de pizzini die Provenzano (vol spelfouten, maar met voortdurende verwijzingen naar de Bijbel, die blijkbaar zijn livre de chevet was) naar zijn 'soldaten' stuurde. Het interessantst zijn de aantekeningen die Camilleri maakt over de verhouding tussen maffia en katholieke religie: 'Een meedogenloos clanhoofd uit Misilmeri, Momo Grasso, nam elk jaar de rol van Jezus in het traditionele passiespel voor zijn rekening. Die rol was hem zo dierbaar dat degenen die probeerden hem die te ontfutselen er hun leven bij in konden schieten.' Processies en passiespelen zijn op Sicilië een spectaculaire aangelegenheid, waarbij op geen euro meer of minder wordt gekeken. Ze worden vaak door de Cosa nostra gefinancierd. Er bestaan meerdere foto's waarop te zien is hoe de plaatselijke bisschop aan het hoofd van een processie geflankeerd wordt door twee maffiabazen die een manshoge brandende kaars dragen. Het boek wordt gevolgd door een kleine bloemlezing uit Provenzano's zeer christelijke briefjes.
Petra Reski, uit wier boek ? dat ook een paar hoofdstukken aan de 'ndrangheta wijdt ? op last van een Duitse rechter een aantal zinnen zijn weggezwart, sluit hier naadloos bij aan wanneer ze de pentito (spijtoptant Marcello Fava citeert: 'Vóór ik iemand moest vermoorden, sloeg ik een kruisteken. Ik zei: "Lieve God, sta me bij! Laat er niets misgaan!"' Waarna zijn getuigenis vervolgt met: ''s Avonds gingen we vaak samen eten. [...] Je moet de hele zaak gewoon vergeten. Alsof er niets is gebeurd.' En nog steeds dezelfde, over de reden waarom je een maffioso wordt: 'Voor mij was het iets prachtigs. [...] Waar je ook komt, niemand durft je tegen te houden. Iedereen is je respect verschuldigd. Zelfs als ze het niet konden weten ? ze roken dat je een man van eer bent, dat je overal recht op hebt.' Toen Fava's broers vernamen dat hij een spijtoptant was geworden, sloten ze de rolluiken van hun slagerijen en hingen er een doodsbericht op. Reski slaagt erin een overtuigend beeld op te hangen van de zwijgplicht (of spreekangst) die in bepaalde Zuid-Italiaanse steden heerst, de verwevenheid van misdaadorganisaties met plaatselijke en nationale politici, en de zwarte miljarden die tot ver buiten Italië, en met name in Duitsland, worden witgewassen. Helaas wordt het boek ontsierd door een buitengewoon slordige vertaling en redactie, zodat de lezer soms de draad dreigt kwijt te raken.
De camorra is de oudste van de drie, maar het is de vraag of je hier over een organisatie kunt spreken. Eerder gaat het om een aantal misdaadbendes die zich, in Napels en zijn uitgestrekte, vandaag uit louter beton bestaande periferie, al sinds de tijd van de Spaanse overheersing bezighouden met gokspel, prostitutie, vrouwenhandel (drie dingen waar de Cosa nostra zich ver vandaan houdt), de onvermijdelijke pizzo of protectiegeld, en verder woeker, smokkel (vroeger vooral sigaretten, nu drugs), wapenhandel en de laatste decennia ook illegale bouwactiviteiten en idem dito afvaldumping (zowat alle giftig afval van de Italiaanse industrie komt in Campanië terecht). Het zijn bendes die voor zichzelf een territorium afbakenen (een gemeente, een wijk, een stratenblok) en dat met de wapens in de hand tegen concurrenten verdedigen. In de jaren '70 heeft de camorrista Raffaele Cutolo vanuit de gevangenis geprobeerd om de camorra een gecentraliseerde structuur te geven die vergelijkbaar zou zijn met die van de Cosa nostra, maar dat is grandioos mislukt: de verschillende clans (een tweehonderdtal, schat de politie) gaan onverdroten door met elkaar te bevechten om een stukje grondgebied te veroveren, maar tegelijk houden ze honderdduizenden mensen onder de knoet (Campanië is de dichtstbevolkte streek van Italië). De Napolitaanse journalist Roberto Saviano heeft daarover de in 2007 in het Nederlands vertaalde, en achteraf ook met succes verfilmde, reportage Gomorra geschreven: een indrukwekkend boek, dat terecht wereldwijd een bestseller werd. Jammer genoeg is de uitgeverij een business als een andere, en daarom moest snel na dat bestsellerschap een volgende boek verschijnen. De schoonheid en de hel is een bundeling van artikels die Saviano tussen 2004 en 2007 in verschillende bladen publiceerde en die erg ongelijk van niveau zijn. De boeiendste gaan over de verandering in zijn leven sinds de publicatie van Gomorra. Na doodsbedreigingen heeft hij van overheidswege een lijfwacht toegewezen gekregen, die 24 uur op de 24 om hem heen hangt. Nooit meer kan hij gewoon een koffie gaan drinken in de bar op de hoek, en als hij een flat zoekt, haakt de verhuurder af zodra hij veneemt dat het om de 'beruchte' Roberto Saviano gaat.
Met datzelfde probleem worstelt trouwens de in Italië beroemde camorrajager Raffaele Cantone, wiens memoires in het Nederlands verschenen als In naam van de rechtvaardigheid: de strijd van een rechter tegen de camorra. Hoe verdienstelijk de man ook is, in dit geval is het jammer dat hij geen ghost writer in de arm genomen heeft: die zou vermoedelijk de helft van zijn tekst hebben geschrapt en dat zou de lezer alleen maar ten goede zijn gekomen. Want Cantone, geboren in een door de camorra beheerst dorp, heeft wel degelijk wat te vertellen. Alleen doet hij dat met zoveel overbodige details dat menig lezer, vrees ik, het boek halverwege weg zal leggen.
Officier van justitie Nicola Gratteri heeft wél met een beroeps, Antonio Nicaso, samengewerkt om met Bloedbroeders zijn geschiedenis van de 'ndrangheta te schrijven, en toch is zijn boek voor de Nederlandstalige lezer het taaiste van al degene die ik tot nu gesignaleerd heb, ook al bevat het een schat aan gegevens en wordt het gevolgd door bijna 140 bladzijden (uit het Italiaans vertaalde) noten, bijlagen en een namenregister. Gegeven de complexiteit van het Italiaanse juridische systeem en de onbekendheid van de 'ndragnheta en haar protagonisten bij ons, zou deze tekst eerder uitnodigen tot een bewerking dan tot een vertaling, hoe groot ook het odium is dat tegenwoordig op die eerste term rust.
Pas toen in augustus 2007 in Duisburg in het Roergebied zes Italianen bij de uitgang van een pizzeria koelbloedig werden omgebracht zonder dat de moordenaars enig spoor achterlieten, werd de wereld zich bewust van het bestaan van zoiets als de Calabrese 'ndrangheta. Slechts weken later bleek, dankzij inlichtingen van de Italiaanse politie, dat het ging om een afrekening tussen twee families uit het dorp San Luca, ruim 2000 kilometer zuidelijker. Als jongste van de drie grote misdaadsyndicaten in Zuid-Italië onderscheidt de 'ndrangheta zich van de andere doordat ze bijna exclusief gebaseerd is op familiebanden. Dat verklaart onder meer waarom het gerecht bijna nooit een beroep kan doen op spijtoptanten, die een onmisbaar element gebleken zijn in de strijd tegen de georganiseerde misdaad. Sinds Zuid-Italië de draaischijf is geworden van de wereldhandel in drugs, heeft de 'ndrangheta zich in alle stilte het quasi-monopolie toegeëigend van de cocaïnehandel, maar ze heeft in tegenstelling tot de andere haar zwart geld vooral witgewassen buiten Italië: in Canada, Australië, maar ook in Europa. Volgens Italiaanse bronnen zijn 70% van alle Duitse pizzeria's in handen van de 'ndrangheta en dienen ze voornamelijk om misdaadgeld om te zetten in 'propere' acttiviteiten. Wie bereid is zich door een nogal taaie materie heen te worstelen, vindt ongetwijfeld verrassende, zo niet schokkende informatie in Bloedbroeders. [Frans Denissen]
Karlijn de Winter
Deze bundel artikelen is geschreven door de Italiaanse auteur (1979) van de roman Gomorra, een bestseller over de Napolitaanse maffia, die sindsdien vanwege doodsbedreigingen ondergedoken leeft. Saviano vertelt in dit boek behalve over de laatste ontwikkelingen rond de camorra ook over actuele issues als de aardbeving in L’Aquila en de moord op Anna Politkovskaja, over schrijvers en sporters die hij bewondert en zijn persoonlijke ervaringen als voortvluchtige. De reportages en beschouwingen over al deze uiteenlopende mensen en gebeurtenissen verschenen veelal eerder in Italiaanse kranten en tijdschriften. Hoewel het geheel oogt als een samenraapsel, geven de artikelen gaandeweg blijk van een overkoepelende levensvisie. Wat ze bovendien bindt, is het oprechte idealisme dat eruit spreekt. Saviano heeft een bevlogen spreektrant, die van realiteitszin getuigt en tegelijk gedecideerd is. Zijn ferme houding en zijn wil om te veranderen intrigeren. Voor veel lezers zal dit boek echter vooral een aanvulling zijn op Gomorra: nieuwe onthullingen en verder uitgediepte ideeën van de Italiaanse bestsellerauteur. Paperback; normale druk.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.