Tunnelkoorts
André Boesberg
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Lannoo, 2009 |
MAGAZIJN : SCHOOLCOLLECTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : BOES |
31/12/2009
Oost-Duitsland is in de Nederlandse (vertaalde) jeugdliteratuur geen courant onderwerp. We moeten teruggaan tot 2003, toen bij Van Holkema en Warendorf Honderd jaar en een zomer van Klaus Kordon verscheen. Deze Duitse schrijver, die een kritische en genuanceerde reeks historische boeken over de situatie in het Duitsland van 1919 tot en met het einde van de Tweede Wereldoorlog had geschreven, kwam in 1999 met dit boek over het Berlijn van 1989, direct na de val van de muur. Hoofdpersoon is Eva. Zij woont in West-Berlijn. Haar vader wilde na de bouw van de muur vluchten uit Oost-Berlijn, werd gevangengenomen en later het land uitgezet. Eva's grootvader bleef geloven in de socialistische idealen van Oost-Duitsland. Na de val van de muur bezoekt Eva haar grootvader en krijgt van hem een zeer genuanceerd beeld, zodat de situatie in Oost en West voor haar minder zwart-wit wordt.
Na Kordon vraagt nu ook André Boesberg aandacht voor Oost-Duitsland. Zijn nieuwste roman De vluchtrivier is een welkome aanwinst in het jaar dat we de val van de Berlijnse muur herdenken.
Boesberg vertelt in De vluchtrivier een verhaal dat gesitueerd is in het Oost-Duitsland van 1978. Drie jongeren van 14 en 15 jaar ontvluchten Oost-Duitsland door de grensrivier over te steken. Tobias, Jan en Hanna zitten bij elkaar in de klas. Het verhaal begint met de vlucht. De spanning zit er meteen in, want de vluchters weten niet echt wat hun te wachten staat. Ze komen voor onvoorziene situaties te staan, maar alles lijkt probleemloos te verlopen. Té eenvoudig eigenlijk. Als ze aan de overkant van de rivier denken te zijn, blijf je daarom twijfelen of ze echt veilig zijn.
Op het antwoord moet je wachten, want vervolgens gaat het verhaal ongeveer een half jaar in de tijd terug. De lezer volgt om beurten Hanna, Jan en Tobias; soms staan er twee, soms drie van de namen boven het hoofdstuk, maar steeds ligt het perspectief bij een van de drie. Aanvankelijk lijkt het een clichéverhaal over zaken die in het Oosten niet deugen. Tobias stelt op school kritische vragen over de politieke situatie; die wordt verdedigd met schijnredeneringen en overduidelijke leugens. Tobias is ook degene die op het idee komt te vluchten en die het vluchtplan minutieus voorbereidt. Voor zijn gevoel zal hij niets achterlaten. Zijn vader is lang geleden uit huis vertrokken. Zijn moeder is een hoer en verslaafd aan alcohol. Ze trekt zich niets van haar zoon aan. "'Gisteren heb ik een knallende ruzie met mijn moeder gehad', zegt hij vlak. 'Ze zei dat ik wat haar betreft kan oprotten. En dat ga ik ook doen.' [...] 'Waar ging het over?' [vraagt Jan] 'Over alles... dat ik een blok aan haar been ben, dat ik niets uitvoer, dat ik eigenwijs ben en dat ze er spijt van heeft dat ze me op de wereld heeft gezet. Dus nu ben ik er zeker van.'"
Jan, sinds zijn achtste jaar met Tobias bevriend, denkt niet aan vluchten. Zijn familie leeft in welstand. De ouders van Hanna zijn intellectuelen. Zij zijn geen partijleden. Daarom genieten ze geen 'voorrechten', wat betekent dat ze geen gebruik kunnen maken van eenvoudige voorzieningen zoals telefoon en dat ze tientallen jaren moeten wachten voordat ze zich de luxe van een auto kunnen veroorloven.
Dan gebeuren er dingen die ook Hanna en haar vriend Jan ertoe brengen te vluchten. Hanna zwemt op topniveau. Zij ontdekt dat topzwemmers pillen toegediend krijgen die anabolen blijken te bevatten. Als Hanna een 'uitnodiging' krijgt voor een zwemstage met de nationale top in Oost-Berlijn, besluit zij ook te vluchten. In de DDR is een uitnodiging immers een bevel. Het niet opvolgen van dat bevel wordt bestraft.
Jan ontdekt dat zijn vader bij de Stasi werkt en vindt een lijst van een honderdtal personen die hij kennelijk bespioneert, o.a. de ouders van Hanna. Jan is helemaal overstuur. Tobias vindt het erg voor zijn vriend, maar merkt heel cynisch op: "Je vader is niet de enige, er zijn er 175.000 van in dit land en die schatting is aan de lage kant. In ons land houdt iedereen iedereen in de gaten. Een veilig gevoel, vind je niet? In ons land hebben we aandacht voor elkaar." Dan besluit ook Jan met Tobias mee te gaan.
Na deze terugblik is het verhaal weer min of meer beland waar het begon. En de kwaliteiten van Boesberg als schrijver komen ten volle naar voren als hij een deel van de vlucht opnieuw vertelt: hij weet nieuwe spannende details toe te voegen zonder spectaculaire gebeurtenissen te melden. Eenmaal de rivier over, blijken de drie jongeren toch echt in het Westen aangekomen te zijn.
Het verhaal eindigt twaalf jaar later. De vrienden zijn elkaar uit het oog verloren. Tobias komt om bij een verkeersongeluk. De ouders van Hanna zijn in 1984 naar het Westen gevlucht; de ouders van Jan zijn vrij snel gescheiden. Zijn moeder gaat in tegenstelling tot de bedoeling niet naar het Westen. Zijn vader hertrouwt met iemand van de Stasi. Het leven in het Westen wordt niet als een paradijs voorgesteld.
André Boesberg kan een verhaal spannend vertellen, maar dat is niet zijn hoofddoel. Het gaat om de beweegredenen om uit het onvrije Oost-Duitsland te vluchten. Het niveau van Klaus Kordon haalt Boesberg echter niet, omdat hij minder genuanceerd denkt over de situatie in Oost-Duitsland. Het beklemmende van de situatie in een land waar je steeds op je hoede moet zijn, weet hij echter wel te treffen. [Ger Van Hoek]
B. Handgraaf
Drie jongeren besluiten eind jaren zeventig de DDR te ontvluchten. Ze hebben daar alle drie andere redenen voor. De slimme Tobias kan zich niet verenigen met het politieke systeem, de talentvolle zwemster Hanna wil de top niet bereiken met behulp van doping en haar vriend Jan ontdekt een afschuwelijk geheim over zijn vader. Het boek begint meteen al spannend met een vluchtpoging via een grensrivier naar het westen. Daarna krijgen we een lange flashback, waarin duidelijk wordt wat de drie voor beweegredenen hebben om hun land te ontvluchten. Alledrie vragen ze zich af of ze in dit politieke systeem, waarin je zelfs je beste vrienden niet meer kunt vertrouwen, willen doorleven. Voor veel lezers zal dit een intrigerend verhaal zijn, waar wel wat historische voorkennis voor nodig is. De enige smet op dit goed geschreven boek is, dat Hanna wel heel toevallig ontdekt dat zij als zwemster doping krijgt toegediend. Van harte aanbevolen vanaf 12 jaar.
Lieve Raymaekers
ua/an/22 j
Oost-Duitsland, 1978. Hanna is een zwemtalent. Wanneer ze op een dag uitgenodigd wordt door de Dynamo Dresden Zwemclub voor een week stage, is weigeren geen optie. Ze zou wel willen, maar ze beseft maar al te goed dat dit consequenties zou kunnen hebben voor haar ouders, voor de job van haar vader misschien. Op stage ontdekt ze dat alle meisjes anabolen toegediend krijgen, zonder dat ze het beseffen. En dan komen de gebeurtenissen in een stroomversnelling: het meisje met wie ze op zwemstage vriendschap sluit, onderneemt een zelfmoordpoging, de vader van haar liefje Jan blijkt haar eigen ouders in de gaten te houden in opdracht van de Stasi. Samen met Jan en hun vriend Tobias besluit ze het erop te wagen en naar het Westen te vluchten.
Het gegeven is ongetwijfeld interessant, en het verhaal zit op zich goed in elkaar. Het boek start met het vluchtmoment en grijpt dan terug naar de gebeurtenissen die aanleiding hebben gegeven tot de vlucht. De afwisseling van standpunten maakt wel dat je er de aandacht bij moet houden. Het gaat niet om een eenvoudige variatie tussen Hanna, Jan en Tobias, maar ze worden ook in verschillende samenstellingen gecombineerd. Wat stoort is de eindeloze herhaling, het eindeloze vooruitblikken en terugkijken, wat de vaart uit het verhaal haalt.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.