Het nut van het verleden
Marc Reynebeau
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Lannoo, 2009 |
VERDIEPING 4 : BLAUWE TOREN : GESCHIEDENIS : 931 REYN |
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Lannoo, 2004 |
VOLW. : NON FICTIE : 931 REYN |
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Lannoo, 2004 |
MAGAZIJN : NON-FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : 931 REYN |
31/12/2003
In dat referentiekader geldt België als een averechts vaderland, niet geschikt voor pathetische sentimenten maar wel, zeer postmodern, voor humor, ironie, relativering, zelfspot en provocatie, niet zoekend naar bevestiging maar naar bevraging en reflectie, geen locatie voor eenduidige zuiverheid maar voor interpretatie en beïnvloeding". Vervang de woorden 'België' door 'Reynebeau', 'vaderland' door 'man' en 'locatie voor' door 'zoeker naar' en je hebt meteen een kernachtige analyse van Reynebeaus jongste publicatie Een geschiedenis van België.
Uiteraard gaat het hier niet om dé geschiedenis van België, maar om 'een' geschiedenis van België, geschreven door een historicus die zich bewust is van het subjectieve karakter van het geschiedenisbedrijf en die zijn themakeuze en invalshoeken in zekere mate arbitrair bepaalt. De tijd van de Pirennes en de Von Rankes die de ambitie en pretentie hadden exhaustieve of objectieve nationale geschiedenissen te schrijven, ligt lang achter ons. Net zoals in zijn vorig jaar verschenen meesterwerkje De droom van Vlaanderen of het toeval van de geschiedenis, benadrukt Reynebeau ook hier weer het belang van het toeval in de geschiedenis. In enige teleologische voorbestemming van het historisch proces gelooft hij niet. "De rellen van 25 augustus 1830 vormden de prelude tot het ontstaan van een nieuw land, België. Dat scheurde zich los van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden, waarvan het sinds 1815 deel uitmaakte. Al gebeurde dat pas geleidelijk en zelfs een beetje per ongeluk. Zoals dat soms gaat met nieuwe landen..." is een typische Reynebeau-passage. Die relativerende, postmoderne houding mag echter niet worden verward met non-engagement of vrijblijvendheid. Reynebeau is een betrokken, geëngageerde auteur, die niet zomaar wat lukrake verhaaltjes over de geschiedenis van België wil vertellen; hij heeft wel degelijk de ambitie om "zwaartepunten en krachtlijnen te zoeken, om relevante momenten en personages te detecteren en te duiden". Hij is meer nog dan in De droom van Vlaanderen in zijn opdracht geslaagd, omdat hij zich deze keer met zijn onderwerp (België) kan identificeren, terwijl hij met Vlaanderen helemaal geen verbondenheid voelt.
De belangrijke Gentse historica Gita Deneckere schreef over een vorige publicatie van Reynebeau: "Boeken als dit dragen veel meer bij tot het historisch besef dan professionele historici doen". Ze heeft het bij het rechte eind. Het is haast ongelooflijk dat een boek met als titel Een geschiedenis van België op de eerste plaats in de boekentoptien heeft gestaan en ook een jong publiek aanspreekt. Het feit dat Reynebeau een olijk-bekende Vlaming is, doet natuurlijk geen kwaad aan de verkoopcijfers, maar het is toch vooral Reynebeaus unieke aanpak die zijn succes verklaart. Een geschiedenis van België is lichtvoetige, dartele geschiedschrijving met veel plaats voor humor en ironie; geschiedenis met een knipoog, met veel understatements en geschreven in een zeer verzorgde, essayistische, meeslepende stijl. Het is geen wetenschappelijke studie met voetnoten, maar bevat ook geen opvallende (interpretatie)fouten. Uit de bibliografie blijkt dat Reynebeau alle relevante wetenschappelijke publicaties kent en heeft gelezen. Er is ook een namen- en zakenregister. Die "wetenschap voor een groot publiek" wordt geschraagd door Reynebeaus unieke gevoel voor dosering. Hij brengt het verhaal op een chronologische wijze in dertien hoofdstukken en heeft een vrij evenwichtige aandacht voor de grote politieke, religieuze, economische, sociale en culturele lijnen uit onze geschiedenis. Zijn aanpak is uitermate synthetisch en integraal, maar zijn grotelijnenverhaal wordt op een zorgvuldig getimede wijze doorbroken door allerlei goed gekozen anekdotes, die het grote verhaal illustreren en zo de geschiedenis aanschouwelijk maken. In zijn in 1999 gepubliceerde boek De eeuw van België -- waarop deze publicatie trouwens voortbouwt -- illustreerde hij het abstracte geschiedenisverhaal aan de hand van tweehonderd foto's. Die foto's zijn nu door anekdotes vervangen. Daarnaast wordt zijn verhaal verlucht door smeuïge of grappige faits-divers zoals de acht "fairhostessen" die tijdens de expo '58 werden ontslagen omdat ze op het dak van Paleis 5 in bikini lagen te zonnebaden of de eerste trein van Brussel naar Mechelen in 1835 die 23 minuten te laat vertrok omdat het kanon dat de vreugdeschoten moest lossen, haperde. Vaak zet hij zo'n leuk verhaal aan het begin van een nieuw hoofdstuk, zodat de lezer geïntrigeerd verder leest. Die aangename aandacht voor feitjes en weetjes zorgt ervoor dat je bijna terloops de grote lijnen van het verhaal oppikt. Reynebeau toont zich in Een geschiedenis van België ook af en toe van zijn beschouwende kant. In het verhaal over de Eerste Wereldoorlog schrijft hij plots: "Oorlog is het meest totalitaire, het meest ontwrichtende wat mensen kan overkomen [...] Zo is oorlog voeren. Tinnen soldaatjes, vlaggetjes op de kaart". Het verschijnsel 'stad' zet hem dan weer tot mentaliteitshistorische reflecties aan: "De stad werd een referentie, niet alleen voor de stedelingen, maar ook voor de pendelaars die 's avonds naar hun dorpen terugkeerden. En zelfs plattelanders bleven er niet onberoerd door, aangezien zij via nieuwe communicatiemiddelen -- de geïllustreerde massapers, de film, de radio -- kennis maakten met de stadse sfeer en zijn verleidingen van vrijheid, vertier, welvaart en vooruitgang".
Reynebeau gaat in deze publicatie vooral op zoek naar de geschiedenis van de machtsverhoudingen in België, ingewikkeld maar zeer vredevol land dankzij een doorgedreven pragmatisme, veel compromisbereidheid en een groot aanpassingsvermogen. Als een rode draad door het boek lopen verhalen over de verhouding patronaat-arbeiders, politici-bevolking, koningshuis-politici, elite-gewone volk, katholieken-vrijzinnigen, Walen-Vlamingen... Tussen al die groepen komt doorheen de geschiedenis steeds opnieuw een machtsevenwicht tot stand. Een goed voorbeeld daarvan is de oprichting van socialistische coöperaties vanaf 1900, die de gevolgen van de sociale ongelijkheid verzachtten, maar de oorzaak niet wegnamen. Zij zorgden echter voor een kanalisering van de emoties.
In het prachtige laatste hoofdstuk 'Witte tijden, zwarte tijden (1985-2003)' bewijst Reynebeau niet alleen een goed literair journalist en historicus te zijn, maar ook een begenadigd politiek waarnemer. Hij schetst op weergaloze wijze de economische crisisjaren, het stijgende onzekerheidsgevoel, de verrechtsing, de globalisering, het Dutroux-tijdperk, de ontreddering van de bevolking en de belofte van de paarse regering om van België een modelstaat te maken. In de epiloog 'Macht, democratie en staat' ontmaskert hij op een grandioze wijze dat hele modelstaatverhaal en toont hij aan dat -- o ironie -- niet de burger, maar de partijvoorzitters -- net zoals in de zwarte jaren '80 -- de macht meer en meer naar zich toetrekken. De particratie viert weer hoogtij. Over de toekomst van België huldigt Reynebeau een merkwaardig en zeer betwistbaar standpunt. Onder de titel 'Haalt België 2084?' stelt hij dat "de algemene internationalisering en zeker de voortschrijdende Europese integratie het belang van de autonome nationale staat al in hoge mate relativeren". Daaruit leidt hij af dat België zal "vervluchtigen" en dat we op Europees vlak gaan naar "een veelvormige combinatie van talloze, door en over elkaar wemelende lokale, regionale en supranationale, of liever postnationale samenwerkingsverbanden, op kleine en grote schaal". Reynebeau gaat hiermee dwars in tegen recent wetenschappelijk onderzoek dat net het blijvende belang van de wereldwijde statenordening benadrukt. J.H. Leurdijk, docent Internationale Betrekkingen aan de Universiteit van Amsterdam, stelt bv. in zijn meesterlijke Wereldpolitiek dat "de wereld thans meer dan ooit is georganiseerd als een statenordening" en dat "de territoriale staat de fundamentele en meest opvallende manifestatie van de mondiale samenleving" is. Als Leurdijk gelijk heeft, kan Marc Reynebeau op beide oren slapen: zijn geliefde België zal nog bestaan in 2084. [Gunter Bousset]
Drs. Jef Abbeel
Een Nederlander en een Vlaming beschrijven de geschiedenis van België vanaf de prehistorie tot nu. Dat doen ze in 44 thematische hoofdstukken, selectief dus, maar wel chronologisch. In vele hoofdstukken is het ook een Europese of wereldgeschiedenis. Hoewel het boek populair-wetenschappelijk bedoeld is, tref je zelden een fout aan, maar geregeld wel een vereenvoudigde voorstelling van de zaken, onder andere bij de motieven voor Napoleon om naar Egypte en later naar Rusland te trekken. Ook bij de opstand van de Belgen in 1830 tegen koning Willem I is een aantal oorzaken weggelaten. De Oostfrontstrijders kregen geen aanmoediging van de kerk, maar een openlijk verbod. De bedoeling van de auteurs is om de geschiedenis toegankelijk en aantrekkelijk te maken voor jongeren vanaf ca. 11 jaar. Ondanks de vaak korte zinnen, een beetje humor en hoofdstukjes die je ook afzonderlijk kunt lezen, is het taalgebruik voor hen toch te moeilijk. Daarbij doet de bladspiegel vrij vol aan. De uitgebreide tekst is geïllustreerd met kleine zwart-wittekeningen. Met uitgebreid register achterin. Voor tieners en voor volwassenen is het echter heel aangename en ontspannende lectuur. Globaal gezien is het een goed geschiedenisboek voor iedereen vanaf ca. 14 jaar.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.