Het denkende hart van de barak : brieven van Etty Hillesum
Etty Hillesum
Etty Hillesum (Auteur), Jan Geurt Gaarlandt (Samensteller)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Balans, 2009 |
VERDIEPING 4 : BLAUWE TOREN : GESCHIEDENIS : 928.8 HILL |
2 exemplaren
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Balans, 2009 |
MAGAZIJN : NON-FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : 928.8 HILL |
Magazijn |
De Haan, 1982 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : HILL |
Redactie
Een intelligente en gevoelige joodse vrouw van 27 begint in 1941 met serieus zelfonderzoek om klaarheid in zichzelf te vinden en haar religieuze gevoelens vorm te geven. Ze doet hiervan, tot haar deportatie naar Westerbork, verslag in haar dagboek dat ze als haar gesprekspartner beschouwt, tegen de achtergrond van een toenemende isolatie van de joden. Etty Hillesum (1914-1943) was bijzonder begaafd. De absolute eerlijkheid, de rake analyses, de liefde voor de medemens in al zijn/haar zwakheden en de uitstekende stijl maken van dit boek een uniek document. Het dagboek is niet enkel persoonlijk, maar stijgt hier bovenuit en krijgt een algemene zeggingswaarde die vooral vrouwen van Etty's leeftijd zal aangrijpen. Met enkele zwart-wittfoto's. Deze herdruk is voorzien van een nieuw nawoord, waarin de samensteller onder meer verantwoording aflegt over zijn selectie.
Rianne Oosterom
ua/an/25 j
Waar ik zeventien jaar oud dacht een doorsnee oorlogsdagboek bij de plaatselijke bibliotheek geleend te hebben, leerde ik één van de meest inspirerende vrouwen uit onze geschiedenis kennen: Etty Hillesum, een Joodse juriste van 27 die te midden van een 'wild dooreen gegooide wereld' met een pen in de hand een schuilplaats van woorden voor zichzelf creëert.
Haar dagboek is bijzonder omdat ze de tijd waarin ze leeft 'betast met haar vingertoppen', zoals ze het zelf zegt - zo beschrijft ze de aanzwellende Jodenhaat - maar tegelijkertijd onderwerpt ze zichzelf ook constant aan onderzoek. Daardoor leest het dagboek als een bildungsroman (en is zodoende zeer geschikt voor verdwaalde zeventienjarigen, of eigenlijk: voor ieder worstelend, zinzoekend mens).
De acht cahiers waarin Etty haar leven beschreef, lagen 35 jaar na de oorlog in een la van schrijver Klaas Smelik, die ze van zijn zus kreeg, een kennis van Etty. Pas in de jaren tachtig kreeg hij haar werk uitgegeven. Het dagboek werd direct gewaardeerd als literair hoogstaand. Het werd een internationale bestseller.
Het Parool noemde Hillesum in '81 'een onorthodoxe vrouw: intellectueel en sensueel'. Veelzeggend, dat die eigenschappen in die jaren een vrouw onorthodox maakten. Toch, eigenzinnig was Hillesum zeker in veel opzichten. Niet in de eerste plaats omdat ze er, anders dan de meeste Joden, bewust voor koos om niet onder te duiken.
Dat maakte haar omstreden in de Joodse gemeenschap. Maar Etty Hillesum was vastberaden hetzelfde lot als 'haar volk' te ondergaan. Overigens bleek twee jaar geleden uit nieuw onderzoek dat ze in Westerbork Joodse kinderen heeft helpen ontsnappen, juist zodat ze onder konden duiken. Op 30 november 1943 werd ze in Auschwitz vermoord.
Etty was ook eigenzinnig in de spiritualiteit en de levensvisie die ze ontwikkelde. In de loop der jaren zijn er vele papers verschenen over haar radicale altruïsme. Zelfs een Gestapoagent die haar uitschold, kon rekenen op haar compassie: ze zag in zijn ogen gebrokenheid, en vroeg zich al schrijvend af hoe zijn kindertijd geweest was.
Een rode draad door haar dagboek is haar zoektocht naar God te midden van de verschrikkingen van haar tijd. "Binnen in me zit een heel diepe put. En daarin zit God. Soms kan ik erbij. Maar vaker liggen er stenen en gruis voor die put, dan is God begraven", schreef ze in 1941. In de jaren die volgden kwam ze steeds dichter bij God.
De vrede en berusting die ze vond in zichzelf, noemde ze God. Tegelijkertijd vond ze dat woord maar primitief. "Het is toch maar een gelijkenis, een benadering van ons grootste en ononderbrokenste innerlijke avontuur", schrijft ze. Zo'n wijde godsopvatting, die ze ontwikkelde los van enig kerkverband, was zeker in de tijd waarin ze leefde onorthodox.
En ja, Hillesums eigenzinnigheid zat ook in haar vrijgevochten seksualiteit, in het feit dat ze twee minnaars tegelijk had die veel ouder waren dan zij. Haar psychiater, hand- lezer en inspirator Julius Spier en weduwnaar Han Wegerif, bij wie ze aanvankelijk in huis werd opgenomen om het huishouden te doen.
Ze onderzoekt in haar dagboek openhartig haar verlangen naar de mond en het vlezige lijf van Spier, evenals de weerstand die hij soms bij haar oproept. Ze schrijft over haar behoefte aan lijfelijkheid, en constateert dat monogamie niet voor haar weggelegd is. Waar ik als zeventienjarige smulde van deze passages, moest ik tijdens de #MeToo-discussie ineens aan Etty denken.
Ze leek bewust te kiezen voor de relaties, maar ze was ook kwetsbaar, kwam uit een instabiel gezin en bij beide mannen was er sprake van een machtsrelatie. Of is dat projectie achteraf? Een ding is zeker: vandaag zou de behandelmethode van Spier, namelijk worstelen met z'n patiënten om hun innerlijke chaos te bestieren, op z'n minst omstreden zijn.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.