Parisiana, etherisch strijkersensemble : het vroege werk van Eric De Volder
Thomas Crombez
Evelien Jonckheere (Auteur)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Meulenhoff/Manteau, 2009 |
VERDIEPING 3 : FEESTPALEIS : COMEDY : 796 JONC |
31/12/2009
Tot nog toe is er in Vlaanderen nauwelijks onderzoek verricht, althans op academisch niveau, naar de geschiedenis van revue en variété. Het theater in het algemeen werd tot enkele decennia geleden door de Roomse kerk met een scheef oog bekeken. Opvoedend schooltheater onder het wakend oog van de clerus was prima, maar het gevestigde beroepstheater werd op zijn minst als verdacht beschouwd. En zeker de 'zondige' genres zoals het variététheater waren absoluut te mijden.
In 2007 leverde Evelien Jonckheere aan de Gentse Universiteit een licentiaatsverhandeling af over 'Gentse variététheaters van 1880 tot 1914', waarmee ze in november 2007 winnaar werd van de Vlaamse Scriptieprijs. Sinds begin 2008 is ze werkzaam als assistent aan de universiteit van Gent. Voor dit boek verruimde ze haar onderzoek van 1880 tot het einde van de 20e eeuw, en naar de 'drie zustersteden' Brussel, Antwerpen en Gent, aangevuld met de stad Oostende, die in de 19e en een groot deel van de 20e eeuw een van de geliefdste internationale badsteden was.
Het variététheater stoelt op een eeuwenoude traditie en is zelfs verwant aan het mime- of fluakenspel van de Griekse oudheid. Rond 1880 kende het genre een grote expansie: nieuwe transportmiddelen zoals de trein en de auto hadden de mobiliteit (zeker voor de welgestelde burgerij) spectaculair vergroot en het toerisme aangezwengeld. Variété en revue maakten ook slechts een spaarzaam gebruik van het element 'taal', en waren genietbaar voor alle toeristen van alle nationaliteiten. De lichtstad Parijs was met beroemde (en ook beruchte) etablissementen zoals de Moulin Rouge zeker een trendsetter.
Als het regent te Parijs, dan druppelt het te Brussel, aldus een oude volkswijsheid. In 1880 opende met het Brusselse Eden-Theater het eerste variététheater in België zijn deuren. In Vlaanderen werd dit voorbeeld spoedig gevolgd in Antwerpen, Gent en Oostende. Het variététheater volgde de internationale trends op de voet en kende spectaculaire successen. Vele theaters hadden een huisballet en een huisorkest, want de diverse onderdelen van het gevarieerd programma werden niet alleen aan elkaar gepraat door een conferencier of commère, maar ook aan elkaar gedanst en gemusiceerd. De gebroeders Mathonet, die al aan het begin van de 20e eeuw een aantal zalen te Brussel, Luik en Antwerpen uitbaatten, openden tijdens het interbellum nog drie nieuwe variététheaters onder de naam Ancienne Belgique of Oud-België te Gent, Antwerpen en Brussel. De opkomst van de film betekende tijdens het interbellum wel een grote concurrentie, maar het genre kon zich behoorlijk handhaven. Uiteindelijk zou de televisie het genre de das omdoen, of liever gezegd: zijn taak overnemen. In Brussel sloot de Alhambra in 1957, in Antwerpen de Hippodroom in 1958 en Oud-België in 1978.
Het variététheater is bijna, maar nog niet helemaal verdwenen. De Moulin Rouge en Follies Bergère bestaan nog steeds in Parijs, maar lokken hoofdzakelijk welgestelde buitenlandse toeristen die flink wat geld willen betalen voor een portie glitter en glamour van weleer. Evelien Jonckheere maakt ook een aantal interessante maatschappelijke kanttekeningen: het oude variététheater is nagenoeg verdwenen, maar is vervangen door hedendaagse varianten. Zoals de televisie, want de vroegere commerciële uitbating van het variététheater met aandeelhouders, sponsors, publiekswerving, persrelaties, internationale programma's etc. vertoont een grote gelijkenis met het dagelijkse aanbod van vandaag op het scherm. De spelletjes en loterijen hebben de vroegere gewoontes uit de showbusiness overgenomen, en de vele quizprogramma's met of zonder universiteitsprofessoren zijn een alternatief voor de vroegere 'wetenschappelijke' proeven en demonstraties in het variététheater.
Volgens de auteur kennen wij vandaag diverse hedendaagse varianten van het Brusselse Eden-Theater, met zijn feeërieke droomwereld uit de fin-de-siècleperiode. Zoals de subtropische zwemparadijzen met hun commerciële droomwerelden, die de opgejaagde moderne mens een gelegenheid bieden om eventjes te ontsnappen aan het jachtige leven. Vroeger werd er hoofdzakelijk een prikkeling gegeven via de blik en vergaapte het publiek zich aan de onthullende kledij of halsbrekende toeren van anderen, vandaag gebeurt dat steeds meer door middel van eigen lichamelijke prikkels en sensaties in pretparken of fitnessprogramma's.
Jonckheere brengt op een meeslepende wijze de geschiedenis van revue en variété tot leven, en haar verwijzingen naar hedendaagse ontspanningsvormen zijn erg verhelderend. Haar verhaal is rijkelijk geïllustreerd met affiches, documenten, programma's, en foto's van oude theaterzalen, variétéacteurs en spektakelartiesten. Jammer is dat het boek geen voet- of eindnoten en geen register bevat. Achteraan volgt wel een beknopte bibliografie. Deze uitgave is echter vooral een interessant en boeiend lees- en kijkboek over een tot nog toe door de wetenschappers wat verwaarloosde, maar fascinerende tak van het theaterleven. [Toon Brouwers]
Mede naar gegevens van T. van Oirschot-Sparla
Een verzorgde uitgave over revue en variété in Vlaanderen, gebaseerd op een afstudeerscriptie aan de Universiteit van Gent. De revue en variété van eind 19e en begin 20e eeuw zijn eigenlijk overgegaan in de huidige vormen van cabaret, kermis en circus. De auteur heeft zich goed gedocumenteerd. Er zijn leuke titels voor elk hoofdstuk (bv. Een kroeg in de schouwburg, Verduivelde acrobaten en pseudoprofessoren) en er staan prachtige historische prenten in. Er werd heel wat opgevoed in het vermakelijkheidscircuit van vroeger, terwijl veel vrouwelijke artiesten toch nogal eens gezien werden als dames van lichte zeden (al werd daar af en toe ernstig tegen opgetreden). Voor liefhebbers van theatergeschiedenis. Met bibliografie en foto's en illustraties in kleur/zwart-wit, zonder register.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.