Taal zonder mij
Kristien Hemmerechts
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Eenvoudig Communiceren, cop. 2009 |
VERDIEPING 4 : TAALPUNT NEDERLANDS : LEESBOEKEN : HEMM |
Michael Bellon
ru/eb/13 f
Kristien Hemmerechts:
'Het is even schrikken als je zo'n hertaalde versie leest'
Onder het motto 'Lezen voor iedereen' heeft de Amsterdamse Uitgeverij Eenvoudig Communiceren een behoorlijk boekenaanbod gecreëerd voor mensen die moeite hebben met lezen: studenten Nederlands tweede taal (NT2), laaggeschoolden, verstandelijk gehandicapten, dyslectici, enzovoort. Volgens directeur Ralf Beekveldt gaat het in Nederland om zo'n 15 procent van de bevolking. Sinds een jaar ontplooit hij ook activiteiten in België. Hij startte de reeks 'Vlaamse Reuzen' met Verhalen van Herman Brusselmans, waar nu vijf bestaande, maar hertaalde Verhalen van Kristien Hemmerechts aan worden toegevoegd. Daarnaast zijn in Vlaanderen ook de meer dan 75 titels beschikbaar die de afgelopen jaren in Nederland zijn verschenen: romans van Kader Abdolah en Ronald Giphart, misdaadverhalen, bewerkingen van klassieken als Romeo en Julia, Robinson Crusoë, Moby Dick, het dagboek van Anne Frank en een hele reeks speciaal geschreven boekjes over racisme, tienerzwangerschap, werk, geld, enzovoort. Met oplages van een paar duizend exemplaren komen de boekjes in de buurt van de 'gewone' boeken. De verspreiding gebeurt via de reguliere boekhandel, maar vooral via onderwijsinstellingen. Beekveldt: 'Ons doelpubliek gaat er vaak vanuit dat het niet in staat is om een boek uit te lezen. Als ze in de les merken dat ze onze boeken wel kunnen lezen, zetten ze later vaak zelf de stap naar de boekhandel, en in het beste geval hebben ze onze boeken na een tijdje niet meer nodig.'
'Hij had te lang gewacht. Overal in de buurt waren de kerstbomen uitverkocht. Halfzes. De Turkse en de Marokkaanse winkels in het zuiden van de stad bleven tot lang na acht uur open, maar Kaatje werd onrustig als ze niet stipt om zes uur te eten kreeg. Gek, vond hij, dat die Turken en Marokkanen ook kerstbomen verkochten. Hij ging een kleine supermarkt binnen, en nam een doos luiers uit de rekken, een groot blik cassoulet en een fles limonade.'
Zo luidt het oorspronkelijke openingsfragment van 'Kerst', een kortverhaal van Kristien Hemmerechts uit de tijd dat ze nog in het Engels schreef. Datzelfde fragment wordt in de hertaalde versie:
'Er zijn nergens meer kerstbomen te krijgen.
Ze zijn uitverkocht.
En het is al halfzes.
Leopold moet nu snel naar huis.
Want Kaatje wil om zes uur eten.
Leopold gaat nog snel een supermarkt binnen.
Daar pakt hij een doos luiers uit de rekken. En een fles limonade.'
De vereenvoudiging van de hertaling zit al in de vormgeving: wit en zwart houden elkaar op de bladspiegel in evenwicht, de tekst is gezet in een groot en leesbaar lettertype, en de relatief korte zinnetjes staan netjes onder elkaar. Woorden als 'cassoulet', die niet tot de vastgestelde basiswoordenschat van enkele duizenden woorden behoren, worden meestal geschrapt, en personages als Leopold worden altijd duidelijk bij naam genoemd.
Anderzijds zegt 'Kaatje werd onrustig als ze niet stipt om zes uur te eten kreeg' toch net iets meer over Kaatje dan 'Kaatje wil om zes uur eten', en met het wegvallen van de zin 'Gek, vond hij, dat die Turken en Marokkanen ook kerstbomen verkochten' gaat duidelijk wat indirecte maatschappelijke commentaar van de auteur verloren.
De verhalen worden in hertaling dus onmiskenbaar andere verhalen. Ook de plot wordt vaak vereenvoudigd. Beekveldt: 'De schrijvers die ons de toestemming geven om hun verhalen te hertalen, weten dat ze hun werk echt helemaal uit handen geven. Onze redacteurs krijgen eerst een maandenlange training, waarbij soms erg getalenteerde mensen afvallen omdat dit specifieke vak niets voor hen is.' Een boekvereenvoudiging neemt gemiddeld zeker twee maanden in beslag. Beekveldt werkt met één vaste eindredacteur en vier vaste bewerkers.
Hemmerechts' verhalen werd in ieder geval recht gedaan. Haar stijl, die sowieso al spaarzaam wordt genoemd, doorstaat de vereenvoudiging. De uitgeverij heeft bovendien verhalen gekozen waarin de kwetsbare personages door hun 'beperkte woordenschat' nog hulpelozer lijken. Wat ons betreft, is dit nog altijd literatuur.
Kerstnummer van Knack
Ook Hemmerechts is tevreden. Op de boekvoorstelling vertelde ze hoe ze bij Lieven Vandenhaute op de radio al had moeten uitleggen hoe eenvoudig communiceren en literatuur samen konden gaan. 'Het is even schrikken als je zo'n hertaalde versie leest. Omdat je als schrijver taal en stijl natuurlijk belangrijk vindt. Maar ik vind dat ze het goed en professioneel hebben gedaan. Ik ben een schrijfster die met haar lezers wil communiceren - met de taalvaardige en met de minder taalvaardige.'
Dus ook met de Ugandese, Indiase, Iraakse of Waalse cursisten NT2 van het Stedelijk Centrum voor Volwassenenonderwijs SITE, die op de boekvoorstelling fragmenten voorlazen. Ze deden dat niet helemaal zonder moeite, maar spraken van een goed initiatief en lieten hun boek achteraf door Hemmerechts signeren. Een Ivoriaanse student vond boeken over menselijke relaties en problemen altijd al interessant. De Irakees Ali vond Hemmerechts ook oké, maar maakte duidelijk dat hij als oorlogsvluchteling met andere problemen bezig was. Hun lesgeefster Lily Smeulders acht de boekjes van Eenvoudig Communiceren zeer geschikt qua taalniveau. Ze verwelkomt ze vooral als een alternatief voor de kinderliteratuur of poëzie waarmee ze zich tot dusver moest behelpen en getuigt dat Hemmerechts' verhalen in de klas voor heel wat discussiestof zorgden. Uiteindelijk was het 'een beetje zoeken' naar 'een bruikbaar verhaal' in de bundel. 'Kerst' was er zo geen, omdat het verhaal gaat over het seksueel misbruik dat Leopold maakt van de mentaal gehandicapte Kaatje. Dat stuitte bij sommige cursisten op weerstand.
Hemmerechts was niet bepaald verheugd om de commotie, maar neemt ze op de koop toe: '"Kerst" is ooit in het kerstnummer van Knack gepubliceerd en toen waren het autochtone Belgen die hun abonnement opzegden. Sommige mensen vinden nu eenmaal dat er over bepaalde zaken beter niet gepraat wordt. Het valt wel opnieuw op dat het geschreven woord zoveel meer deining veroorzaakt dan beelden, die dikwijls veel explicieter zijn. En ook dat moord en verkrachting blijkbaar minder erg zijn als de dader een schurk is uit een misdaadroman.' Ralf Beekveldt heeft in Nederland een gelijkaardige discussie achter de rug met Ronald Giphart en laat zich niet uit het lood slaan.
'Wij vereenvoudigen werk van bekende auteurs die in België en Nederland publiceren, en gaan niet censureren of bepaalde schrijvers bij voorbaat uitsluiten. Ons lezerspubliek hoeft echt niet in bescherming genomen te worden.'
www.lezenvooriedereen.bewww.eenvoudigcommuniceren.nl
A.C. Rietveld-Prinsen
Uitgaven in de Makkelijk Lezen-sfeer zijn nogal eens aan de traditionele en zoetsappige kant. Deze uitgave is daarom verfrissend. Hij bevat vijf korte verhalen van de bekende eigenzinnige Vlaamse schrijfster (1955), veelal vol absurde fantasie. Over een kantoormedewerkster die de overkant bespioneert, een elektrisch mes dat vingers afsnijdt, een relatie van een man met een verstandelijk gehandicapte vrouw, een nieuwe tweede relatie en over een vrouw die een hamer uit de trein steelt. Bepaald niet alledaagse stof. De verhalen zijn in hoofdstukjes verdeeld; deze zijn weer in korte alinea's opgeknipt. Volle pagina's tekst, maar het vele wit tussen de alinea's geeft de beginnende lezer bemoediging. Korte zinnen, makkelijk taalgebruik. Geschikt voor volwassenen die nog niet zo bedreven zijn in het lezen van Nederlandse teksten. Normale druk.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.