Wat je niet vertelde : een Russische familiegeschiedenis en de weg terug naar huis
Mark Mazower
Mark Mazower (Auteur)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Contact, 2009 |
VERDIEPING 4 : BLAUWE TOREN : GESCHIEDENIS : 928.2 MAZO XXL |
31/12/2009
De Britse historicus Mark Mazower heeft met Hitlers wereldrijk een indrukwekkend werkstuk afgeleverd. Het is een naar volledigheid strevende, uiterst leesbare geschiedkundige doorlichting van Hitlers Derde Rijk, ideologisch beschouwd vanuit de kern van het nazisme ? Hitlers heel persoonlijke Weltanschauung ? en praktisch, via de Duitse heerschappij tussen 1939 en 1945 over een groot (maar op het laatst tot nul gereduceerd) gedeelte van Europa. Door deze studie heen trekt Mazower één rode draad: Hitlers basisfilosofie was verre van origineel, maar zijn methoden overtroffen alles inzake radicalisme, brutaliteit en massamoord. De 'Drang nach Osten' was al een oud gegeven. Hetzelfde geldt voor het antisemitisme. De zoektocht naar lebensraum en de onderwerping van de Slavische volken maakten al lang deel uit van de Duitse imperialistische oogmerken, maar nooit streefde een Duitser ze met zulke niets en niemand ontziende passie na als Hitler. Die Oosten-hartstocht werd alleen overtroffen door zijn moorddadig antisemitisme. Hitlers houding tegenover West-Europa was anders, niet humaner, want eveneens doordrongen van zijn rassenwaan, maar pakte niettemin gunstiger uit voor Germaanse landen en volken, zelfs voor Frankrijk, dat aan het lijntje werd gehouden, maar waarvoor de Führer weinig goeds in petto had ? hoezeer het Vichy-regime van maarschalk Pétain zich ook uitsloofde in de collaboratie. En nu we toch in de buurt zijn: Mazower vergeet België niet. In 1939 zei Hitler al tot een van zijn getrouwen dat hij België uiteindelijk zou annexeren. Ook dat was niet zo origineel. De democratische en met de Nobelprijs voor de vrede vereerde Duitse politicus Stresemann had in de Eerste Wereldoorlog al een verlangend oog laten vallen op de haven van Antwerpen.
Hitler, Himmler en hun trawanten werden in beslag genomen door grootse plannen met "het Oosten" dat ze gingen koloniseren, terwijl daar onder de "edelgermanen" weinig geestdrift voor bestond. Al in die tijd hadden de Duiters in eigen land de neiging hun geluk westwaarts te zoeken. Overal was er sprake van collaboratie en accomodatie. In Frankrijk, waar Maurice Chevalier tot bij de krijgsgevangenen de lof zong van maarschalk Pétain, en Jean Cocteau kronkelde van le maréchal naar le général (de Gaulle). Dikwijls was het een kwestie van aanpassen, overleven. Overal ging het leven voort, terwijl joden op transport werden gesteld. Van Auschwitz tot Oradour-sur-Glane raasde een orkaan van moord- en vernielzucht over Europa, en toch trachtten hele volken er nog het beste van te maken. Ook in Joegoslavië, al slachtten daar de communistische partizanen van Tito en de Kroatische Ustajafascisten mekaar af op een manier die zelfs SS-ers met verbazing sloeg. De Denen waren het best af, die mochten in 1943 zelfs vrije verkiezingen houden ? de nazi's haalden 2 %. Daarna ging het wat stroever op het Scandinavische eilandje, terwijl miljoenen Russische krijgsgevangen omkwamen van honger en ontbering. Het ene land kreeg een burgerlijk nazibestuur, zoals Nederland, terwijl België met generaal von Falkenausen onder Wehrmachtverwaltung kwam. Zeer tot ongenoegen overigens van SS-leider Himmler, die traag maar zeker inzicht kreeg in het economisch belang van West-Europa. Mazower wijst op de niet te onderschatten rol van de Belgische industrie en handel. Ook dat heeft twee kanten. Toen de Belgische regering reeds na enkele dagen oorlog Brussel moest verlaten, riep minister Paul-Henri Spaak de hoogste ambtenaren en de kopstukken van de economie bij zich en droeg hen op België in stand te houden, besluitend: "Messieurs, nous vous confions la Belgique". Dat staat niet in Mazowers boek. Maar wel de namen van enkele aanwezigen, zoals Alexandre Galopin, gouverneur van de toen oppermachtige Société Générale (volgens Mazower noemden de Duitsers hem "de ongekroonde koning van België") en van de bankier baron de Launoit. Ter verduidelijking: de Launoit was voor de oorlog een vrijgevige geldschieter van de fascist Léon Degrelle. Een Duitse bewonderaar noemde de Launoit "een ware Eurovisionair". Ook na het kantelen van de oorlogskansen bleven de Duitse en Belgische heren van handel en industrie overleggen over een kolen-en-staalsamenwerking tussen het Ruhrgebied, Nederland, België, Luxemburg, Lotharingen.
Werd in mei 1945 alleen (nazi-)Duitslands lot bezegeld? Vergaten de Europeanen in het zegevierende kamp niet te gemakkelijk hun eigen imperialistische en koloniale wandaden? Het was wel niet "het einde van Europa". "Maar het was wel het einde van Europa als de maker van de normen en de wereldpolitieagent". De internationale orde zou geleid worden door "andere handen". [Robert Schoeters]
Dr. J.L.G. v. Oudheusden
De Britse historicus Mark Mazower, docent aan Columbia University in New York, doet zijn reputatie eer aan van scherp analyticus van de gecompliceerde geschiedenis van het Europa van rond de Tweede Wereldoorlog. Hij beschrijft de kortstondige, uiterst wrede heerschappij van de nazi’s over het grootste deel van Europa in al haar aspecten: de economische exploitatie, de politieke indoctrinatie, de geforceerde pogingen tot kolonisatie van Oost-Europa, de massale verdrijvingen, de vele vormen van collaboratie en de machinerie van de Endlösung. ‘Hitlers Wereldrijk’ is geen militair relaas van WO II, maar weegt doelstellingen en resultaten van Hitlers plannen tot expansie en overheersing. Mazower laat met nieuw ontsloten bronnenmateriaal zien waardoor die politiek tot mislukken gedoemd was: o.a. door competentiegeschillen tussen leiders, falende germaniseringsprojecten, vernietiging van (krijgs)gevangenen i.p.v. benutting van werkkracht. De hebzucht van de nazi's kwam voor Europese integratie. Een goed leesbaar, intrigerend boek voor een breed publiek. Met noten, register en zwart-witfoto's.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.