Lied van Solomon
Toni Morrison
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
De Bezige Bij, 2008 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : MORR |
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
De Bezige Bij, 2008 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : MAG F 5268 |
31/12/2008
1682, koloniaal Amerika. Jacob Vaark is uit Europa geëmigreerd naar Virginia. Het land is nog een wildernis, de maatschappelijke structuren onzeker. Er is groot geld te verdienen met suikerriet op Barbados, maar Vaark wil daar aanvankelijk niet aan beginnen. De slavenhandel staat hem tegen. Slavernij is weliswaar gangbaar en Vaark heeft zelf ook slaven, maar er is een verontrustende ontwikkeling aan de gang. Zowat tien jaar eerder was de "oorlog van het volk" (Bacon's Rebellion, 1673) neergeslagen, waarin eigenaars, slaven en vrijen ? blanken, zwarten en indianen ?, samen vochten tegen het grootgrondbezit. Het gevolg was een hele reeks wetten om de financiële belangen van de landeigenaren te beschermen. Wetteloze wetten, vindt Vaark, die elke blanke het recht verlenen om welke reden dan ook elke zwarte te doden. De zwarten zullen er gaandeweg systematisch en volledig door geïsoleerd raken. We bevinden ons op een cruciaal moment in de geschiedenis, waar de grondvesten voor de Verenigde Staten worden gelegd. Thomas Jefferson schrijft in 1776 de gelijkheid en de vrijheid van iedereen in de 'Declaration of Independence' in, terwijl "The great American experiment" berust op slavernij, gekoppeld aan racisme.
Jacob en Rebekka hebben drie vrouwen in 'onbetaalde dienst' op hun bescheiden boerenbedrijfje: Lina is gekocht, ze is indiaanse en haar stam is uitgeroeid door de pokken. Sorrow is de blanke dochter van een zeekapitein die in een schipbreuk is omgekomen, en mentaal beschadigd; Jacob heeft haar "aanvaard" van de mannen die haar redden en vervolgens verkrachtten. Florens is een zwarte slavin, die Jacob aannam als aanbetaling van een schuldenaar. Een daad van barmhartigheid draait in hoofdzaak om de vier vrouwen, en Florens vormt de kern ervan. Ze is bij aanvang van het boek onderweg om hulp te halen voor Rebekka, die stervensziek is. Jacob is al aan de pokken bezweken.
Er bestaat een sterke verbondenheid tussen de vrouwen en binnen hun relaties is met name de moeder-kindrelatie de belangrijkste. Rebekka heeft zelf haar vier kinderen verloren en zowel zij als Lina koesteren moedergevoelens tegenover Florens. En die is in meerdere opzichten slaaf van zichzelf. De oorzaak ligt in een wanhopige daad van moederliefde. Toen Jacob de tabaksplantage van Florens' vorige meester bezocht om een regeling te bespreken voor diens uitstaande schulden, bood de Portugese planter hem Florens' moeder en haar twee kinderen aan bij wijze van betaling. Jacob wees het aanbod af. De vrouw, die haar zoontje nog zoogde, smeekte Jacob om toch haar dochter, Florens, te nemen. Een kind van nauwelijks acht, met te vroeg ontwikkelde borstjes en de afgedankte schoenen van haar 'senhora' aan vanwege haar fragiele voeten. 'Senhor' had zijn oog al op haar laten vallen en Florens' moeder wilde het meisje weg van de plantage. Ze zag menselijkheid in Vaark en hoopte voor Florens op een beter leven bij hem. Florens kan haar moeders drijfveer onmogelijk begrijpen (in haar hoofd koos die ervoor haar zoontje te beschermen en haar op te offeren) en het zal haar ziel volledig uithollen. Ze zal haar gemis trachten op te vullen in een onderworpen liefde voor een vrije zwarte man, met tragische gevolgen.
Noch haar moeders liefde, noch Vaarks 'daad van barmhartigheid' hebben Florens uiteindelijk bescherming kunnen bieden. Niet voor het slavinnetje met de voeten van een Portugese dame, niet voor de komende generaties zwarte slaven. Want op hetzelfde moment dat Vaark zijn hart laat spreken en het meisje aanneemt, groeit in hem ook een verlangen naar de rijkdom die anderen met zoveel gemak vergaren. Hij zwicht en vergoelijkt: "er was een wezenlijk verschil tussen de intieme omgang met slavenlijven op [de tabaksplantage] en een ploeg arbeiders ver weg op Barbados. Nietwaar?" En met die historische keuze bouwt hij mee aan een racistisch Amerika dat zijn rijkdommen comfortabel vergaart door uitbuiting in gebieden ver buiten het gezichtsveld.
Het verhaal dat ik hier schets, kan onmogelijk zelfs maar een idee geven van de veelledigheid en complexiteit van Een daad van barmhartigheid. Er zijn dertien hoofdstukken, die telkens een deel van het verhaal van een van de zeven personages vertellen. Het boek opent met het ik-verhaal van Florens. De overige verhalen dragen elk vanuit een ander perspectief de context aan waarin dat van Florens begrepen moet worden. Elk verhaal bouwt vanuit een strikt eigen beleving voort op het ander en ze trekken als het ware concentrische cirkels rond het ik-verhaal van Florens. Ze raken elkaar hier en daar, maar komen nooit echt samen. Deze structuur wordt naar een dramatisch hoogtepunt opgebouwd in de laatste twee hoofdstukken, waarin Florens voor het eerst haar moeder aanspreekt, en de moeder zich in een innerlijke monoloog tot haar dochter richt. Zonder dat ze samen kunnen komen.
De individuele verhalen zijn sterk gefragmenteerd; Florens schakelt bv. in haar ononderbroken gedachtestroom zonder enige overgang van een periode naar een andere over, ze vertelt consequent in de tegenwoordige tijd, zonder enige chronologie of zichtbare logica te respecteren. Een moeilijke structuur, waarin geen enkel verhaal ooit op zich wordt afgerond en waarvan je de samenhang, en de verbanden die nodig zijn voor een goed begrip, slechts na herhaald lezen en regelmatig terugbladeren ontdekt. Morrison biedt haar lezers nooit het comfort van een eenvoudige verhaallijn of een klaar inzicht, en dat kan bij momenten best frustrerend zijn. Maar in die fragmentarische, ondoorzichtige structuur waarin de lezer vergeefs naar houvast zoekt, weerspiegelt zich de kwetsbaarheid en de onbestendigheid van al die onvrije, uiteengeslagen levens .
Een daad van barmhartigheid bevat van het mooiste poëtisch proza dat ik al gelezen heb. Morrisons taal is zoals altijd pregnant, bij momenten bezwerend en met een magische zweem, maar anders dan in bv. haar meest geroemde boek Beminde, is ze tegelijk sober van stijl en spaarzaam met woorden. Elk personage heeft een individuele stem en vooral die van Florens is bijzonder. Uit het Portugees dat ze met haar moeder sprak, de Bijbelse teksten die ze van de Eerwaarde Vader leerde, en de vreemde taal die er bij Vaark gesproken wordt, vormt ze een idiolect van eenvoudige zinnen, uitsluitend in de tegenwoordige tijd. Met een simpele, licht afwijkende syntaxis die wat naïef aandoet, een sterk visueel woordgebruik en een directe symboliek heeft Florens' taal toch ook iets gesofisticeerds. In de Nederlandse vertaling verliest deze taal wel nogal wat van zijn kleur. Nicolette Hoekmeijer heeft op bepaalde momenten het lichte exotisme niet kunnen bewaren en op andere te veel voor een echte pidgintaal gekozen. Maar ook Morrison heeft dit register niet over de gehele lijn even goed volgehouden en er zitten enkele vreemde stijlbreuken in het boek. Wat niet belet dat ik Een daad van barmhartigheid als een van Morrisons beste beschouw. [Jen de Groeve]
L. Torn
Deze roman speelt zich af in het Amerika van de 17e eeuw. De kolonist van Nederlandse afkomst Jacob Vaark ontfermt zich over de jonge zwarte slavin Florens. In Amerika is de slavernij in opkomst, maar Vaark moet niets van mensenhandel hebben. Zelf als wees opgegroeid heeft hij hart voor mensen die niet voor zichzelf kunnen zorgen. Vaark neemt Florens op in zijn huishouden, dat verder bestaat uit zijn vrouw Rebekka, de indiaanse dienstmeid Lina en het geadopteerde, getraumatiseerde meisje Sorrow. De drie eigen kinderen van Rebecca en Jacob zijn jong overleden. Jacob verdient een kapitaal in de rumhandel, waarna hij sterft aan de pokken. Hij laat een vrouwengemeenschap na zonder zijn bescherming en zonder eigen rechten. Dit verhaal is een pleidooi voor humaniteit en een kritiek op gevoelens van superioriteit vanwege ras, sekse en godsdienst. Morrisons stijl is rijk. De diverse vertelperspectieven, de innerlijke monologen en de vele flashbacks vereisen een ervaren leesniveau. De Afro-Amerikaanse schrijfster (1931) ontving in 1993 de Nobelprijs voor literatuur. Paperback; normale druk.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.