James Hond en de Elfenbank
Noëlla Elpers
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Van Goor, 2008 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : MAG F 7024 |
31/12/2007
Elpers laat Dolores leven
"Soms word ik bij het schrijven door een van mijn eigen personages op een zijspoor gezet", vertel Noëlla Elpers op haar website www.kapersnest.be. "Zo werk ik sinds jaren aan een roman voor volwassenen: Johanna, over het leven van Johanna de Waanzinnige (1479-1555), de moeder van Keizer Karel, De meeste personages in het boek hebben echt bestaan, maar soms neem ik een loopje met de geschiedenis. Zo heb ik Johanna een dwergje als nar gegeven. Het houden van dwergen als nar was wel een gewoonte aan het Spaanse Hof, maar of Johanna ook werkelijk een nar had? De dwerg heet Dolores. Toen ik klaar was met het verhaal van Dolores in het boek Johanna, merkte ik dat Dolores nog lang niet klaar was met mij".
Noëlla Elpers heeft er verstandig aan gedaan te luisteren naar het levensverhaal van deze zeer oorspronkelijke, fictieve dwergvrouw. Dolores is een opmerkelijke en indringende historische jeugdroman geworden, die bewijst dat historische fictie het best werkt met een hoofdfiguur die de gebeurtenissen van zijn of haar tijd vanaf de zijlijn meemaakt. Juist doordat het verhaal wordt verteld vanuit Dolores' perspectief, die wanneer ze eenmaal hofnar is als emotionele spiegel van de uiterlijk kalme, maar innerlijk heftig emotionele prinses Johanna functioneert, vermijdt Elpers de voor de hand liggende valkuil van de historische roman: de overgedetailleerde beschrijvingen van geschiedkundige bekende figuren en wetenswaardigheden. Heel geleidelijk aan word je, zoals Dolores zelf, meegetrokken in het starre, stoffige hofleven in het Spanje van de 15e eeuw. Zo ontstaat er een verontrustend beeld van de uiterst intolerante en geloofsfanatieke Reyes Catoólicos (de katholieke majesteiten); de gebruikelijke benaming voor het Spaanse koningspaar Ferdinant II van Aragón en Isabella I van Castilië (de ouders van prinses Johanna). Hun naam verwijst naar hun door angst gedreven verovering in 1492 van het Moorse Koninkrijk Granada en de daaropvolgende verbanning en vervolging van de in hun ogen 'ketterse' moslims en joden.
Ondanks de langzame opbouw van het boek en het gebrek aan avontuur, is Dolores een spannende roman; een verhaal dat vooral door het intrigerende, onheilspellende begin en de knappe compositie nieuwsgierig maakt en prikkelt tot verder lezen: "Het schip hangt scheef en begint te hellen. Als een oprukkend leger schuiven de kratten en pakken in mijn richting. [...] Alles schuurt, kolkt, slurpt, breekt en zuigt. Ik zie hoe de mast omvalt als een twijgje. Het grote zeil bolt nog een laatste keer op en valt als een sneeuwvlok op het water. Ik klamp mij vast aan de leuning van de trap. De wereld kantelt. [...] Waarom zou ik springen? Ik kan niet zwemmen. Ik sta op het scheve dek en houd mij nog even vast. Vandaag is het de tweede september van het jaar 1496. Het is rond het middaguur, want de waterige zon van Engeland staat op haar hoogste punt. Deze zon verwarmt mij niet.
In Biar gloeit de zon nog tot september... De tijd staat stil. Ik denk aan thuis. Dat heb ik altijd gedaan voor het slapengaan. Altijd, waar ik ook was."
Na dit begin volgt een deel met flarden herinneringen van Dolores, die zo kleurrijk en poëtisch zijn beschreven dat je ze zelf aan je voorbij ziet trekken. Ze laten zien hoe Dolores op haar vijf jaar voor het eerst besefte dat ze anders was dan haar broers en zussen en tonen het eenvoudige pachtersgezin waaruit ze komt. Verder krijg je ook beelden van het buitenspelen in een berglandschap dat oranje oplicht in de avondzon, en het bidden om de angst voor "heksen, spoken en tovenaars, voor noodweer, voor de duivel, voor honger, voor oorlog en voor de Zwarte Dood" in te tomen. Je ontdekt dat haar vader haar een "vergissing" vindt en dat haar moeder haar een "schepsel Gods" noemt en onvoorwaardelijk van haar houdt. "Ik ben een dwerg, maar mijn moeder houdt van mij", luidt de laatste zin van dit deeltje.
Pas aan het einde kom je te weten of het haar allerlaatste zin zal zijn. Dan komen we weer terug op het kantelende schip, dat met prinses Johanna en haar Moorse kamermeisjes op weg blijkt naar de Nederlanden, waar de 16-jarige prinses zich bij haar nog ongeziene echtgenoot Filips de Schone zal voegen.
Tussen vraag en antwoord in neemt Elpers zelf het woord. Met een klassieke vertelstem verhaalt zij over de 17-jarige leeftijd Dolores, die haar ouderlijke huis verlaat om in het nabijgelegen kasteel van Don Pedro zijn dochter Lucinda als nar te vermaken en hoe haar talent wordt ontdekt door de gezanten van koning Ferdinand, die Dolores vervolgens wil verkopen voor zijn sombere dochter Johanna. Dolores' vader twijfelt geen moment: geld is altijd welkom. En Dolores moet voorgoed afscheid nemen van haar thuis en moeder. "Dat was het ergste".
Herkenbaar beschrijft Elpers vervolgens hoe Dolores opgroeit en leeft tussen hoop, heimwee en vrees. Het verlangen naar haar kinderjaren in Biar is groot. Tegelijkertijd gaat aan het hof een nieuwe wereld voor haar open: ze leert lezen en schrijven en de wondere wereld van de verhaalkunst kennen. Ze ontdekt ook wat vriendschap is, hoe het voelt om vernederd te worden, en leert de schoonheid van Spanje en de groot(s)heid van de wereld kennen. Bij de Moorse kamermeisjes ziet ze hoe het is om stiekem je geloof te moeten belijden. Ten slotte komt ze weten wat verlangen is en daarmee ziet ze hoe uitzichtloos haar leven als dwergvrouw is.
Behalve een historische roman, is Dolores ook een eigentijdse, volwaardige jeugdroman, die het moeilijke proces van volwassen worden mooi verbeeldt. Dolores en Johanna doen inzichten op over zichzelf, elkaar, hun directe omgeving en de "grote buitenwereld". Die inzichten ? en daarin ligt de literaire waarde van het boek ? prikkelen en ontregelen.
Elpers maakt daarbij wel enkele slippertjes. Zou een middeleeuwse jonge dwergvrouw zich bv. echt afvragen waarom ridders altijd mannen zijn en waarom God een man is? En is Johanna's weigering om met de hofhouding een hele reeks 'autodafe's' (ketterverbrandingen) bij te wonen niet te eigentijds? Maar al bij al storen die anachronistische trekjes van Dolores en Johanna niet. Elpers gebruikt ze slim om te tonen dat er voor eigenzinnige vrouwen geen plaats was in de middeleeuwen. Niet voor niets staat aan het begin van Dolores te lezen dat "het leven en de gebaren van een dwergvrouw nu eenmaal soms te groot zijn voor haar lichaam". En van Johanna is bekend dat ze na het overlijden van 'haar' Filips in eenzaamheid werd opgesloten op een Spaans kasteel, vanwege onevenwichtig gedrag en krankzinnigheid.
De suggestieve vragen die Dolores oproept blijven je bezighouden en maken de roman actueel zonder enig moment belerend te zijn. Na Juffrouw Dondersteen (1997), Beloega (2001) en Geheimen van de wijde zee (2003), bewijst Elpers opnieuw dat ze kan schrijven en personages creëren die zo levensecht zijn dat ze zelfs best hun eigen verhaal kunnen vertellen. [Mirjam Noorduijn]
Elma Draaisma
Dolores (ik-figuur) is een van de kinderen van een boerenpachtersgezin; het gezin woont in Biar in het 15e-eeuwse Spanje. Dolores is geen gewoon meisje; zij is een dwerg. Zij is kleiner en onhandiger dan de anderen, maar ze is slim en adrem. De heer van het kasteel van Biar vindt Dolores een goed speelmaatje voor zijn dochter. Op 8-jarige leeftijd komt Dolores op het kasteel wonen, waar ze haar kost, inwoning en educatie verdient door gezelschapsmeisje en nar te zijn. Wanneer een aantal jaren later de koning komt logeren, koopt deze Dolores van haar vader om zijn sombere dochter Johanna (de Waanzinnige) op te vrolijken. Dolores verhuist naar het hof en maakt kennis met de gruwelen van de inquisitie die in die tijd begon. Een boeiend verhaal, vooral omdat het een goed beeld geeft van de tijd van de inquisitie. Winnaar van de Thea Beckmanprijs 2007, Boekenleeuw 2008 en Kleine Cervantes 2009. Inmiddels is een vervolg verschenen, 'De vuurkraal'*. Vooral geschikt voor jongeren die geïnteresseerd zijn in geschiedenis. Vanaf ca. 13 jaar.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.