Het land is moe : verhandeling over onze ontevredenheid
Tony Judt
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Contact, 2008 |
VERDIEPING 4 : BLAUWE TOREN : GESCHIEDENIS : EUROPA 945.6 |
31/12/2007
De Britse tophistoricus Tony Judt vatte bij een bezoek aan Wenen in 1989 het plan op de eerste grote synthesegeschiedenis van het naoorlogse Europa te schrijven (dus inclusief het vroegere Oostblok). De opdracht was niet min: het gaat om de geschiedenis van 34 Europese landen over een periode van 60 jaar met alle maatschappelijke facetten. Judt reisde kriskras door Europa, las honderden boeken en schakelde een indrukwekkend netwerk aan bevriende professoren in. Het resultaat is een prachtige, magistrale studie van meer dan duizend bladzijden, die op dit ogenblik zijn gelijke niet kent. Na de oorlog is een breed encyclopedisch naslagwerk (met een uitstekend register, de voetnoten en de bibliografie staan op een website), maar ook een meeslepend, organisch epos vol pittige anekdotes en aansprekende faits divers, die het grote geschiedenisverhaal duiden en tastbaar maken. Alle maatschappelijke aspecten worden op evenwichtige wijze behandeld: politiek, economie, recht, welzijn, sport, filosofie, religie, cultuur etc. Ook alle landen en regio's komen op redelijk gelijkwaardige wijze aan bod. Aan het merkwaardige vraagstuk België wordt een uitermate interessante beschouwing van zeven bladzijden gewijd, die ? los van enkele detailfouten ? een correct beeld van ons land schetst in Europees perspectief.
De aanpak is klassiek chronologisch met vier grote delen: 'De naoorlogse periode' (1945-1953), 'Welvaart en onbehagen' (1953-1971), 'Recessie' (1971-1989) en 'Na de val' (1989-2005). Judt wil geen grote theorie over de hedendaagse Europese geschiedenis brengen. Het boek bevat geen overkoepelend thema en biedt geen alomvattend verhaal. Onomstootbare waarheden zijn zeldzaam, er bestaat geen vooropgezet historisch plan, en nuances en speelse ironie zijn belangrijk. Kortom: Judt beklemtoont sterk het toeval en de relativiteit van de geschiedenis. Hij citeert graag de Britse conservatieve premier Harold Macmillan, die stelde: "Events, dear boy, events". Toch heeft Judt onder zijn weergaloze verhaal een geraamte aangebracht, bestaande uit vijf grote lijnen, die de structurele laag van het boek vormen. In de eerste plaats is dit het verhaal van Europa's tanende macht. Na 1945 was Europa niet langer de leidinggevende wereldmacht. Europa hield zich vooral met zichzelf bezig: met de wederopbouw en met de interne eenmaking. Tweede lijn is de geleidelijke teloorgang van de ideologieën na 1945. Na 1989 bestond er geen overkoepelende ideologie meer van links of rechts die Europa kon omarmen, behalve dan het vrijheidsideaal. In de plaats van die grote ideologieën ? en dat is de derde lijn ? kwam er een pragmatische mix van socialistische, liberale en christendemocratische wetgeving, die leidde tot onze fameuze sociaal-gecorrigeerde markteconomie. De Europese Unie neemt dat model over en brengt zo nieuwe landen in een opwaartse spiraal. Volgens Judt is het Europese model dé concurrent voor de American way of life. De vierde onderlaag van het boek is de gecompliceerde relatie tussen Europa en Amerika, die gekenmerkt wordt door aantrekking en afstoting. Ten slotte wordt de geschiedenis van het naoorlogse Europa overschaduwd door "stiltes en afwezigheid". Judt toont op indrukwekkende wijze aan hoe het multiculturele Europa van de periode 1914-1945 met de grond gelijk werd gemaakt. Na de Tweede Wereldoorlog leefden ? op Joegoslavië en de Sovjet-Unie na ? de Europeanen veertig jaar lang in hermetische nationale enclaves, waar religieuze en etnische minderheden ofwel marginaal aanwezig waren, ofwel geheel geïntegreerd waren in de culturele en politieke hoofdstroom. De toevloed vanaf de jaren '70 en '80 van migranten en vluchtelingen uit de hele wereld leidde tot groeipijnen en spanningen. "Deze nieuwe aanwezigheid van Europa's levende 'anderen' ? bv. de 15 miljoen moslims in de huidige EU, plus nog eens 80 miljoen bij toetreding van Bulgarije en Turkije ? werpt niet alleen een helder licht op de huidige bezorgdheid in Europa over de groeiende verscheidenheid, maar benadrukt ook het gemak waarmee de dode 'anderen' in Europa's verleden steeds zijn genegeerd".
In het merkwaardige, erg betrokken slotessay "Uit het Huis van de Doden" stelt Judt dat Europa de Tweede Wereldoorlog nu eindelijk heeft verwerkt. Ook landen als Polen en Roemenië erkennen nu hun schuld in het uitroeien van de Joden. Judt stelt echter dat het geheugen van de nieuwe generaties steeds moet worden opgefrist. Hij waarschuwt voor de etnische en religieuze spanningen in vele Europese landen. Het unieke Europese sociale-zekerheidssysteem wordt ook niet altijd voldoende geapprecieerd door de nieuwe generaties: "Als het verleden van Europa het Europese heden wil blijven voorzien van waarschuwende betekenis en morele richting, dan zal dat aan elke nieuwe generatie opnieuw moeten worden onderwezen". Dit fantastische meesterwerk kan daar alvast toe bijdragen. [Gunter Bousset]
Joost Jonker
Met een citaat van Thomas Mann toont het voorwerk van dit boek al dadelijk Judts intentie: over de recente geschiedenis bestaan vaak meer legendes dan over lang vervlogen tijden, die al door generaties doorvorst zijn. Judt verdeelde de stof in vier perioden: de nasleep van de oorlog, afgesloten met de economische kentering en Stalins dood in 1953; de fenomenale economische groei van 1953-1971; het tijdperk van recessie 1971-1989; en het nieuwe Europa na de val van het communisme. Het is een prachtige synthese geworden die alle levensgebieden evenwichtig behandelt: politiek en economie, maar tevens cultuuruitingen en dagelijks leven. Uit het relaas blijkt ook duidelijk dat Judt houdt van Europa en gelooft in de toekomst van het continent. Tekortkomingen en zwarte bladzijden in de geschiedenis worden niet verbloemd, maar in hun context begrijpelijk gemaakt. Het boek bevat talrijke goedgekozen zwart-witfoto's en een spaarzame annotatie met bronverwijzingen, maar de onbegrijpelijke afwezigheid van een bibliografie doet afbreuk aan het karakter van standaardwerk.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.