Het spoor van Orwell
Marco Daane
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Atlas, 2008 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : DAAN |
31/12/2008
Zes schrijvers en de impact die een tijdelijk verblijf op een klein eiland op hun werk gehad heeft, daar gaat het over in Marco Daanes Een eigen koninkrijk. De eilanden zijn Skokholm voor de kust van Wales, Wyre in de Orkneys, Whalsay in de Shetlands, Jura in de Hebriden, de vuurtoren Armen voor de kust van Bretagne en Rackwick in de Orkneys.
George Orwell is veruit de bekendste van de auteurs. Edwin Muir was naast dichter ook criticus en romanschrijver. De Schotse auteurs George Mackay Brown en Hugh MacDiarmid zijn 'lokale' beroemdheden ? Reve borstelde in Op weg naar het einde wel een satirisch en negatief portret van de in ethisch opzicht conservatieve MacDiarmid. Jean-Pierre Abrahams werk heeft in een beperkte kring een cultstatus verworven. Ronald Lockley ten slotte, is als auteur van een aantal werken over de natuur veel belangrijker dan als literator.
Daane besteedt veel aandacht aan de verhouding die de auteurs hadden met het eiland waarop ze verbleven. De titel suggereert dat de schrijvers zich begonnen te vereenzelvigen met hun eiland en er op een bepaalde manier hun stempel op wilden drukken. Lockley kreeg op Skokholm grote belangstelling voor de Noordse stormvogel, maar broedde ook op agrarische plannen die diens habitat grotendeels zouden vernietigen. MacDiarmid had een haat-liefdeverhouding met de inwoners van Whalsey, waar hij in bittere armoede negen jaar van zijn leven doorbracht. Edwin Muir droeg zijn hele verdere leven de herinnering aan het "geluk van een gevulde jeugd" op Wyre met zich. Orwell zocht in 1946 en 1947 (minder dan twee jaar voor zijn longziekte hem fataal zou worden) in Barnhill op Jura de nodige rust en een "intens Crusoegevoel" om zich aan 1984 te wijden. Zijn verblijf schijnt ook zijn opinie over de Schotten (hij leed aan "scottofobie") positief beïnvloed te hebben. Abraham was de eerste intello ooit op een vuurtoren; de periodes die hij daar doorbracht waren voor hem een "innerlijke verkenningstocht". George Mackay Brown voelde zich dan weer ongemakkelijk bij de toenemende zakelijkheid en het voortschrijdende pragmatisme van de Orcadians.
Daane schetst ook de impact die de eilanden op het literaire werk van de auteurs gehad hebben. Muirs herinneringen aan zijn jeugd zijn via sensitieve beelden in zijn poëzie blijven doorklinken. De controversiële nationalist (met politieke sympathieën die varieerden van uiterst links tot uiterst rechts en terug) en pleitbezorger voor een eigen Schotse taal MacDiarmid toonde zijn affectie voor Whalsay in zijn uitgebreide publicaties over het eiland. Orwell vond op Jura de inspiratie voor een van de sleutelscènes van 1984. Abrahams Armen is "een opeenvolging van dagboekaantekeningen, impressies en herinneringen" met de gelijknamige vuurtoren als de echte protagonist. George Mackay Brown is de "Bard of Orkney": zijn hele oeuvre heeft het eiland (en dan vooral de zee en het platteland) als onderwerp.
Een eigen koninkrijk is echter meer dan een verzameling schrijversportretten. Marco Daane bezocht ook zelf de eilanden waar de auteurs verbleven. Eén keer is hem dat niet gelukt. 'Ascese in de hel' is het relaas van een mislukking: met de onderhoudstechnici mocht hij niet mee; de lokale vissers en duikers toonden geen interesse wegens "te gevaarlijk" en "verboden": de vuurtoren van Armen wordt niet voor niets "l'Enfer des Enfers" genoemd. Ook elders verliepen zijn zoektochten naar de plaatsen waar de auteurs verbleven niet altijd van een leien dakje. Op Whalsay constateerde hij een grote onverschilligheid tegenover bezoekers, en over MacDiarmid weet men er zogoed als niets meer. Barnhill, waar George Orwell verbleef, bleek privébezit. Daane wisselt beschrijvingen van de situatie zoals ze vroeger was af met impressies van de toestand nu. De eertijds alles overheersende eenzaamheid wordt het best geïllustreerd door Armen met zijn nauwe en cellulaire ruimten waar zelfs "de meest ascetische monnik" de moed verloren zou hebben. Die eenzaamheid oefent ook heden ten dage nog een aantrekkingskracht uit: Orkney bv. fungeert als toevluchtsoord voor ontgoochelde en naar rust zoekende stedelingen. Maar ook eilanden ontsnappen niet aan de toenemende tendens tot standaardisatie en worden in hun insulair bestaan bedreigd door allerlei plannen voor dure verbindingen via tunnels en/of bruggen.
Wat maakt een boek als Een eigen koninkrijk nu zo interessant? Er is natuurlijk het literaire aspect; verder geeft het rotsige en ruige karakter van deze eilanden ze een exotisch tintje; en, ook al wordt het biografisme in literatuurwetenschappelijke kringen vaak met een scheef oog bekeken, toch willen heel wat lezers de schrijver achter het werk leren kennen. [Johan Waumans]
Albert Hagenaars
In snel tempo worden de meest lege en onbekende plekken op de wereld ook literair steeds scherper op de kaart gezet. De auteur, die al eer inlegde met een biografie van Richard Minne*, zet zijn stempel op zes van die plaatsen, de ruige Britse eilanden Skokholm, Orkney, Wyre, Jura, Whalsay plus de Bretonse rots in zee Ar-Men. Hij koppelde zijn beschrijvingen van deze barre plaatsen aan schrijvers die er op verschillende wijze een relatie mee hadden en er ook woonden. Respectievelijk: Ronald Lockley, George Mackay Brown, Edwin Muir, George Orwell, Hugh MacDiarmid en Jean-Pierre Abraham. Deze naadloos tot stand gekomen teksten blinken stilistisch uit in zeker geschreven vloeiende zinnen, inhoudelijk in een schat aan prikkelende en gedetailleerde informatie en programmatisch nog eens in een eerbetoon aan de wereld van de verbeelding, die gestalte krijgt ondanks én dankzij alle tegenkrachten. Daane schreef een buitengewoon geslaagd boek op de kruising van reisbeschrijving en schrijversportrettering. Geïllustreerd met veelal kleine zwart-witfoto's en kaarten.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.