Over de vooruitgang van de menselijke geest
Condorcet (Auteur), Henri Oosthout (Vertaler)
Beschikbaarheid en plaats in de bibliotheek
ARhus - De Munt magazijn
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Klement, 2008 |
MAGAZIJN : NON-FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : FRANKRIJK 947 DE CONDORCET |
Besprekingen
31/12/2008
Over de vooruitgang van de menselijke geest
'Optimist tot in de kist', zo kan Condorcet, vriend van Voltaire en D'Alembert, befaamd wiskundige en laatste van de 18e-eeuwse encyclopedisten, worden getypeerd. Deze schets van de tien tijdperken in de vooruitgang van de menselijke geest schreef hij toen hij op de vlucht was voor de guillotine van de Franse Revolutie, een revolutie waarin hij zich als geëngageerd intellectueel had laten kennen als een pleitbezorger van idealen die niet bleken te passen in de plannen van Robespierre en zijn kompanen.
Als verdediger van de rechtsstaat en de scheiding der machten, ijverde Condorcet onder meer voor de afschaffing van de slavernij in de kolonies, en voor gelijke rechten voor vrouwen. Hoewel hij een van de eersten was die zich uitsprak voor de republiek, stemde hij tegen de terechtstelling van Lodewijk XVI omdat hij de doodstraf principieel afwees. In de ogen van deze typische verlichtingsdenker en cultuuroptimist moesten politieke overtuigingen geïntegreerd worden in een filosofische visie op de samenleving, die de uitdrukking is van een mensbeeld. Als wezen begiftigd met rede, is de mens altijd te verbeteren. De rede is de motor van de "onbegrensde perfectioneerbaarheid van de menselijke soort", een opvatting die nog altijd springlevend is in bepaalde vormen van het (trans)humanisme. De vooruitgang oriënteert zich volgens Condorcet op de ontwikkeling van wiskunde en natuurwetenschap. De politiek moet ervoor zorgen dat de samenleving bestuurd wordt door de rede, met respect voor ieders natuurlijke rechten en kansen op geluk. In tegenstelling tot zijn leermeester Turgot, ontkent Condorcet dat de objectieve werking van het irrationele bijdraagt aan de vooruitgang, en ziet hij de geschiedenis als een onophoudelijke strijd tussen rede en bijgeloof. Later zouden Kant (list van de natuur) en Hegel (list van de rede) zich liever inspireren op ideeën als die van Turgot. Condorcet kon de middeleeuwen slechts zien als een vertraging in het vooruitgangsproces, dat zich continu doorzet. Hij was hierin veel optimistischer dan andere verlichtingsfilosofen als Montesquieu of D'Alembert. Uit deze 'schets' blijkt ook Condorcets afkeer van de illusieloze kijk op de geschiedenis en de politieke organisatie van de samenleving van Machiavelli. De Florentijn lijkt echter het gelijk aan zijn kant te hebben, hij had alvast meer oog voor de tragische paradoxen in het menselijke handelen dan de rationele markies.
Dit vrij beknopte werk, luxueus uitgegeven en overvloedig geannoteerd (met een register, een systeem van afkortingen, en icoontjes die niet zo gebruiksvriendelijk zijn), werd voorzien van een inleiding over leven en werk van Condorcet, en een nawoord over ontstaan en wedervaren van de vooruitgangsgedachte in de geschiedenis. Aan te raden voor wie kennis wil nemen van het onvervalste verlichtingsdenken in al zijn verblindende glorie. [Hedwig Billiet]
Peter Turk
De Franse wiskundige en filosoof Condorcet (1743-1794) belijdt met dit boek zijn geloof in de menselijke geest. Hij schetst met brede penseelstreken de vooruitgang van kennis en wetenschap sedert de vroegste tijden. De mens is in staat om onbeperkt zijn kennis te doen toenemen en zijn geest te ontwikkelen; aan die ontwikkeling zijn geen grenzen gesteld, anders dan door de bestaansduur van de aardbol en de natuur. Die perfectionering van de geest is noodzakelijk, want daarmee ontworstelt de mens zich aan vooroordelen, bijgeloof en allerlei vormen van dwinglandij, zowel van vorsten als van geestelijkheid. Condorcet ziet dus een opgaande lijn in de geschiedenis van de mens, onafhankelijk van de natuurwetten. Zijn optimisme doet in hedendaagse ogen enigszins naïef aan, maar Condorcet staat in een traditie van andere geschiedenisfilosofen en gaf met zijn werk aanleiding tot de latere wetenschappelijke bestudering van mens en maatschappij. Daarom is dit werk nu ook nog van belang. De vertaler (classicus, wiskundige en filosoof) voorzag zijn vertaling van een uitvoerige inleiding, talrijke verklarende aantekeningen en een nawoord over het vooruitgangsidee. Met literatuuropgave en register. Verzorgde uitgave.
Suggesties
Krijg een e-mail wanneer dit item beschikbaar is
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.