De avant-gardisten : de Russische Revolutie in de kunst, 1917-1935
Sjeng Scheijen
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Bakker, 2009 |
MAGAZIJN : NON-FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : 791 DIAG |
31/12/2009
De jonge Sergej Diaghilev (1872-1929) had aanvankelijk Sint-Petersburg, de toenmalige culturele hoofdstad van het Russische keizerrijk, als geliefkoosd werkterrein. Hij was uitgever van een tijdschrift ('Mir Iskoetssva'), en als impresario realiseerde hij tentoonstellingen en concerten. Op het einde van de 19e eeuw ? toen hij een belangrijke functie had bij de keizerlijke theaters ? ontwikkelde hij ambitieuze plannen voor de productie van 'Sylvia', een balletstuk van Delibes dat nog nooit eerder was opgevoerd. In 1901 kwam hij echter in conflict met de theaterdirecteur Volonski en werd hij ontslagen. Als autodidactische kunsthistoricus had hij echter een grote kennis opgebouwd van de 18e-eeuwse en vroeg 19e-eeuwse Russische schilderkunst, en met de organisatie van de 'Tentoonstelling van kunstzinnige en historische portretten' in februari 1905 in het Taurische Paleis te Sint-Petersburg behaalde hij de grootste triomf die hij in Rusland zou beleven, en kwam hij weerom volop in de belangstelling.
In 1906 stelde Diaghilev te Parijs een grote Russische tentoonstelling samen, in de rand van het beroemde Salon d'Automne te Parijs. Het jaar daarop organiseerde hij vijf grote 'historische' concerten in de Grand'Opéra te Parijs, nog een jaar later een grootse uitvoering van 'Boris Godoenov' van Rimski-Korsakov, waarvoor hij het koor van het Bolsjoj Theater van Moskou en een hele ploeg Russische theatertechnici liet overkomen. De aankleding was een samenraapsel van allerlei traditionele stoffen uit diverse landen en streken, en had uiteindelijk niets te maken met een authentieke presentatie van het historische middeleeuwse Rusland. Het publiek reageerde echter uitzinnig en de voorstelling werd een triomf.
Op 18 mei 1909 presenteerde Diaghilev te Parijs voor het eerst zijn 'Ballets Russes', met 'Le Pavillon d'Armide', 'Prince Igor' en 'Le Festin' op het programma, en met de jonge Nijinski als sterdanser. De superlatieven in de reacties overtroffen elkaar, en deze datum wordt door velen beschouwd als de geboorte van het moderne ballet ? niet zozeer door de originaliteit van het geheel, maar wel door de zorgvuldige manier waarop de verschillende onderdelen van de voorstelling op elkaar waren afgestemd en in elkaar vloeiden. Het succes van de 'Ballets Russes' bleef zowat twintig jaar duren, tot Diaghilev op 21 augustus 1929 in Venetië stierf, aan de gevolgen van een verwaarloosde suikerziekte.
Diaghilev schakelde voor zijn 'Ballets Russes' een schare van uitgelezen kunstenaars in. Hij gaf schrijfopdrachten aan vernieuwende componisten zoals Stravinsky, Ravel, Debussy, Poulenc en Milhaud. Hij liet decors en kostuums ontwerpen door jonge beeldende kunstenaars zoals Braque, Matisse, Picasso en Léger, die later zouden uitgroeien tot beroemdheden. De choreograaf Michael Fokine schitterde met balletten zoals 'Het zwanenmeer' en 'De schone slaapster' (beide op muziek van Tsjaikovski) en 'Petroesjka' (Igor Stravinsky). Voor 'L'après-midi d'un faune' van Claude Debussy lieten scenograaf Bakst en choreograaf Nijinsky zich inspireren door dansfiguren op antieke Griekse vazen. 'Le sacre du printemps', een choreografie van Nijinsky op muziek van Stravinsky, groeide van schandaalstuk uit tot een klassieker. Het populairste ballet was misschien wel 'Shéhérazade', een choreografie van Fokine op muziek van Rimski-Korsakov. De decors voor deze balletten waren in de beginperiode uitbundig van kleur en vormgeving en hadden als 'levend schilderij' een bijzondere poëtische uitstraling. Met zijn 'Ballets Russes' gaf Diaghilev gastvoorstellingen over geheel West-Europa, en beïnvloedde hij op indringende wijze de verdere ontwikkeling van de dans. Tot zijn groot verdriet kon hij echter, door het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog en de Russische Revolutie, niet meer terugkeren naar zijn vaderland.
Sjeng Scheijen, de auteur van deze biografie, werkte bij de voorbereiding van dit boek enkele jaren in diverse bibliotheken en archieven (van o.m. Sint-Petersburg, Moskou, Parijs, Londen, New York en Washington), waar hij een enorme schat aan nooit eerder gepubliceerde brieven en documenten ontdekte. Elena Diaghilev, de dochter van de halfbroer van Sergej Diaghilev, was een belangrijke bron voor deze biografie. Niet enkel het leven en het werk van Diaghilev als briljante organisator en artistieke pionier van de 20e eeuw wordt in dit boek op een bijzonder boeiende manier verhaald, de auteur slaagt er ook in om een indringend en levendig beeld te schetsen van het sociale en artistieke klimaat in Rusland en West-Europa eind 19e, begin 20e eeuw.
Op basis van nieuw historisch materiaal krijgen we een mooi beeld van Diaghilevs onaflatende drang naar vernieuwing, zijn verdriet over het verlies van zijn in Rusland achtergebleven familie, zijn eenzaamheid ondanks zijn vele vrienden. Heel wat legendes en mythes omtrent Diaghilev en de 'Ballets Russes' worden daarbij door de auteur doorgeprikt en tot hun ware proporties herleid. De ontstaansgeschiedenis van de beroemde creaties van de 'Ballets Russes', waarvan er vele nog steeds tot het vaste repertoire van de meest prestigieuze dansgezelschappen behoren, wordt omstandig en met historische verwijzingen toegelicht. Verder is er aandacht voor Diaghilevs evenwichtsoefening op de rand van het uitbundige succes en het dreigende bankroet. Verder wordt ingegaan op de schandaalsfeer die steeds rond Diaghilevs homoseksualiteit heeft gehangen, in een tijd waarin homoseksualiteit niet alleen als verfoeilijk werd beschouwd maar zelfs strafbaar was. Dit feit heeft nl. ook een belangrijke rol gespeeld in het leven en werk van Diaghilev: door zijn tumultueuze verhouding met sterdanser Nijinsky en door zijn onconventionele en promiscue levenswijze geraakte Diaghilev meermaals in opspraak, en herhaaldelijk dreigde zijn schitterende carrière brutaal te worden afgebroken. Gelukkig verliest de auteur zich hierbij niet in sensationele details.
Deze uitstekend geschreven, vlot lezende en uitvoerig geannoteerde biografie geeft een nieuwe kijk op het leven en het werk van Diaghilev en van het culturele milieu van de tijd waarin hij leefde. Voor kenners van de moderne dans is dit een onmisbaar boek, maar ook voor wie nog nooit een dansvoorstelling heeft gezien, betekent de lectuur van Een leven voor de kunst een uiterst boeiende ervaring. [Toon Brouwers]
Redactie/AD
Charmant, emotioneel, wispelturig, vastberaden, passioneel, hardwerkend, een dromer, doener, inspirator, visionair... al deze termen zijn toepasbaar op de legendarische Russische balletmeester Sergej Diaghilev (1872-1929), de oprichter van het Ballets Russes. De slavist Sjeng Scheijen (1972) verwerkte in deze biografie zijn vondsten uit archieven in Rusland, Amerika, Parijs en Londen. Eerder publiceerde hij ook al over Dhiaghilev*. Dit levert een prachtig boek op dat een boeiend inzicht geeft in het leven van de man die een stempel drukte op ontwikkelingen in kunst en cultuur in Rusland, West-Europa en Amerika. Nijinsky, Mata Hari, Stravinsky, Pavlova, Picasso, Prokofjev, Tolstoj ('Een heilige, hij is werkelijk een heilige! We waren zo aangedaan dat we bijna huilden', schrijft Dhiaghilev als student over zijn ontmoeting met de schrijver) en nog vele anderen passeren de revue. Scheijen heeft een talent voor schrijven, hij brengt een wervelende tijd tot leven in een aanstekelijk, vlot geschreven boek met veel sappige details. Naast een aantal zwart-witfoto's bevat het boek tientallen fraaie portretjes de de kunstvrienden van elkaar maakten. Met literatuur/noten/register. Voor geïnteresseerden in cultuurgeschiedenis, Rusland, ballet, theater en beeldende kunst.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.