God in de mens : de Christusidee in de evangeliën : een kritisch essay
George Santayana (Auteur)
Beschikbaarheid en plaats in de bibliotheek
ARhus - De Munt magazijn
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Pelckmans, 2007 |
MAGAZIJN : NON-FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : 157.2 SANT |
Besprekingen
31/12/2008
De Spaans-Amerikaanse filosoof, literair criticus en romanschrijver Georges Santayana (1863-1952) heeft een omvangrijk en veelzijdig oeuvre op zijn naam staan. Toch is hij in Nederlandse taalgebied nagenoeg onbekend. Zijn belangrijkste filosofische werken zijn 'The Life of Reason' (1905-1906, 5 delen) en 'Realms of Being' (1927-1940, 4 delen). Zij handelen resp. over de voornaamste takken van het menselijk denken (common sense, maatschappij, religie, kunst, wetenschap) en over de verschillende zijnssferen (ideële objecten, de materie, de waarheid, de geest). God in de mens is het eerste van zijn werken dat in het Nederlands wordt vertaald. Santayana schreef het in 1946 aan het einde van zijn leven, toen hij zich had teruggetrokken in een klooster in Rome. Deze vertaling wordt voorafgegaan door een uitgebreide inleiding over leven en denken van Santayana door de Nederlandse filosoof Paul Juffermans, die tevens de vertaler van het boek is.
In God in de mens gaat Santayana niet op zoek naar de historische Jezus, maar naar wat hij de Christusidee noemt: het geheel van theologische en filosofische opvattingen die impliciet en vaak ook onuitgewerkt in de evangelieteksten opgesloten liggen. Deze Christusidee kan volgens Santayana ontdekt worden door een empathische literaire interpretatie en een verhelderende filosofische analyse van onopgehelderde termen als Zoon van God, Mensenzoon en Messias. Je krijgt hier het gevoel dat de werkmethode van Santayana niet echt nieuw is maar al langer door de Bijbelse literaire kritiek wordt toegepast. Toch legt hij enkele nieuwe accenten door de verhalen te benaderen vanuit hun religieus geïnspireerde verbeelding in plaats van de historische waarde. Volgens Santayana is de Christusidee gegroeid als een samenstel van vermoedens en intuïties die door gelovige inspiratie in de geest van de evangelieschrijvers zijn ontstaan. Bovendien bezigt Santayana in zijn analyse voortdurend termen uit zijn eigen filosofie: geest, animale psyche, essentie, zelftranscendentie, enz. Dit kleurt zijn visie op het Christusbeeld op een specifieke wijze, vanuit een menselijk perspectief.
Het eerste deel van het boek is een literaire kritiek van de belangrijkste elementen uit de evangelieverhalen: wonderen, parabels, profetieën, lijdensverhalen, verrijzenis. Hier volgt Santayana expliciet de teksten en verhaalde feiten van zeer nabij, maar brengt toch wel gevoelige en vooral spirituele interpretaties. In het tweede deel onderzoekt hij vanuit zijn eigen filosofie enkele belangrijke voorstellingen uit de joodse en christelijke traditie, zoals theïsme, vaderschap van God, moralisme, Gods liefde tot de mens enz. Hier staat hij verder af van de evangelieteksten.
In dit boek word je als lezer voortdurend gecounterd. Je volgt de lijn van de goddelijke inspiratie, maar plots slaat het om naar een menselijke voorstelling. Of je voelt innig mee met de menselijke figuur van Jezus, die dan plots weer verandert in een goddelijke kracht. Literair gezien is het een sterk boek, maar de spirituele, soms zelfs enigmatische schrijftrant van de auteur maakt het lezen meermaals tot een inspanning. Santayana laat in ieder geval zien dat de verbeeldingskracht van de evangelieschrijvers een grote rol heeft gespeeld in het verwoorden van een Christusbeeld dat al enkele decennia onder zijn leerlingen leefde. Niet zozeer als historisch getuigenis, maar als product van poëtische verbeelding, eigen aan goede verhalen. Je zou kunnen zeggen dat God vermenselijkt wordt, maar vooral dat de mens 'verheerlijkt' wordt. [Willy Deckers]
Drs. C.G. Kok
Santayana (1863-1952), een Spaans-Amerikaanse filosoof/essayist/literaire criticus/dichter, schreef dit boek tijdens de Tweede Wereldoorlog. In de uitvoerige inleiding geeft de vertaler een samenvatting van zijn eerdere mystiek-filosofische werk (negen delen). In het eerste deel behandelt de auteur de evangelieverhalen vanuit mystiek-filosofische categorieën, waarmee hij op eigen wijze in de gnostieke traditie staat. Dat roept vele vragen op. Zo ziet hij ziet het christendom als een geheel nieuwe en hogere religie ten opzichte van het jodendom; de liefde is in het 'Oude Testament' slechts een bijkomstigheid. Het evangelie van Lukas is 'nooit grondig geredigeerd' en onevenwichtig. Dat laatste heeft wellicht te maken met het feit dat verlossing voor Santanaya vooral een innerlijk-spirituele categorie is, waar het Lukas meer gaat om moreel, politiek-maatschappelijk handelen. In het tweede deel bespreekt hij een aantal centrale christelijke thema's vanuit grotere afstand. Het geheel biedt een niet oninteressante, maar exegetisch-theologisch verouderde visie op 'de idee van de gekruisigde Christus'.
Suggesties
Krijg een e-mail wanneer dit item beschikbaar is
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.