Webben & wargaren
Hubert van Herreweghen
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Uitgeverij P, 2020 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : POEZIE : VANH |
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Gottmer, 1977 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : * 876 VANH |
Paul Demets
i /ul/18 j
Hubert Van Herreweghen (1920-2016) was journalist en vooral televisiemaker. Bij de BRT was hij de collega van een andere dichter die een bijzonder oeuvre heeft nagelaten: Jos De Haes. Ze waren goed bevriend, en er was poëticale verwantschap: beide dichters integreerden elementen van de experimentele poëzie in hun eerder traditionele gedichten. In de poëticale ontwikkeling van Hugo Claus en Paul Snoek, weliswaar van een iets jongere generatie, kon je een tegenovergestelde beweging merken: traditionele elementen doken in hun eerder experimenteel werk op. In beide gevallen zou het al te rigide zijn om deze dichters louter in de traditionele of in de vernieuwende hoek te situeren. Vaak is het niet meer dan een vorm van gemakzucht van critici om een dichter als een meubelstuk een bepaalde vaste plaats in het huis van de poëzie toe te wijzen, zonder rekening te houden met poëticale dynamiek en verandering binnen een oeuvre.
Van Herreweghen is dan ook lange tijd als een traditionele dichter weggezet, hij werd getypeerd als een dichter met een klassieke poëtica. Toegegeven: hij was geen hemelbestormer. Toch merkte Jan Walravens, die als hoofdredacteur van het legendarische tijdschrift Tijd en Mens (1949-1955) plaats maakte voor het experiment in het naoorlogse Vlaanderen, al vroeg dat Van Herreweghens poëzie een eigen signatuur had. In 1948 vroeg hij aan Van Herreweghen en Hugo Claus om samen de redactie van het vernieuwende tijdschrift Janus te vormen. Het bleef bij plannen. Maar het zegt wel iets. En misschien is het wel zoals Van Herreweghen schreef in De bulleman & de vogels, zijn laatste bundel, die hij op zijn 95ste publiceerde. In het gedicht 'Avant-garde' lezen we: 'een vers is altijd ouderwets/ van als 't geschreven is.// Laat het daarom een eeuw of wat/ slapen en geeuwen op zijn blad./ Wat er van blijft, kap het in steen,/ (dat kan men lezen op de tast),/ porfier bijvoorbeeld, uit Quenast./ Begraaf die diep. Ga rustig heen.'
Absurde wereld
Van Herreweghen schrijft vanaf zijn debuut in 1943 al anders dan Pieter Geert Buckinx of Jan Vercammen. Het gaat weliswaar om vormvaste poëzie, maar ze zit vol spanning. Beïnvloed door het existentialisme gaat dit vroege werk over de mens die zich verloren voelt in een wereld die absurd aanvoelt. Als 23-jarige debutant schrijft hij geen efemere gedichten, maar staat de dood in Het jaar der gedachtenis centraal. De ik-figuur in zijn vroege gedichten kan echter niet altijd zomaar met de dichter vereenzelvigd worden. In Van Herreweghens poëzie is de meerstemmigheid een constante factor, die des te meer opvalt wanneer we het verzameld werd lezen. Taal en werkelijkheid hebben een complexe verhouding.
In zijn latere bundels wordt het ik heel vaak in relatie tot de natuur getoond. We zouden deze poëzie kunnen interpreteren als een getuigenis van de verdwijnende platteland. Dat is zeker een legitieme lezing, maar deze gedichten gaan ook over de nietigheid van de mens ten opzichte van de natuur die op een subtiele manier overweldigt. Het bezorgt de dichter vitaliteit, die de melancholie, een constante in zijn werk, countert. Het opent de donkere blik die het vroege werk van Van Herreweghen kenmerkt.
Wat maakt de poëzie van Van Herreweghen het waard om nog gelezen te worden? De ambivalentie in zijn werk. De taal, met gebruik van streektaal en in onbruik geraakte woorden, en zijn fascinatie voor de natuur en het landelijke zorgen ervoor dat zijn gedichten tegelijk vertrouwd en vreemd aandoen. Door de klankkleur die herinnert aan het werk van Guido Gezelle en de typografische experimenten, geïnspireerd door Paul van Ostaijen heeft Van Herreweghens poëzie enerzijds een speels karakter. Anderzijds is ze doordesemd van een sterk vergankelijkheidsbesef: het landschap verandert, de echte natuur verdwijnt en de mens is sterfelijk. Hoe om te gaan met deze ambivalentie, eigen aan het leven? In Van Herreweghens poëzie merken we vaak een tendens tot identificatie met de natuur, die zelfs een mystiek karakter krijgt. Dit is poëzie van een wandelaar die alles met alles verbindt, zoals in het eerste gedicht uit de prachtige cyclus 'Kornoeljebloed' uit de gelijknamige bundel uit 2000. De overdadige natuurpracht draagt de vergankelijkheid al volop in zich, want 'morgen is al 't zilver lood'. De versregels die inspringen geven extra dynamiek aan het gedicht en benadrukken de vergankelijkheid. We krijgen een juxtapositie van beelden, net als in het werk van Paul van Ostaijen, dat duidelijk zijn stempel op het werk van Van Herreweghen gedrukt heeft.
Geweld
Is dit dan poëzie die losstaat van maatschappelijke veranderingen en kritiekloos is? Helemaal niet. Van Herreweghen is zich bewust van de toenemende ongelijkheid en de polarisatie. In 'Een kortwoonst in de heuvels' (2002) lezen we: 'Geweld van wapenen en geld,/ 't uitzichtloos lot der uitgebuiten,/ het offer dat niet wordt geteld,/ gastvrijheid sluit de welvaart buiten,/ de schreeuw der armoe dat mijn oren tuiten,/ het kwaad maakt burgers welgesteld.'
De mooi verzorgde uitgave van de Verzamelde gedichten is de kroon op het werk van Leo Peeraer, de onvermoeibare Leuvense uitgever van poëzie, die de laatste tien jaar van Van Herreweghens leven zijn poëzie publiceerde. Met Dirk De Geest en Patrick Lateur kon hij zich geen betere editeurs voorstellen. Ik ben er zeker van dat Van Herreweghens werk niet opgesloten zal raken door deze uitgave, maar dat ze de lezers een beeld zal bieden van hoe vitaal een poëticale ontwikkeling van zeventig jaar kan zijn. Het toont ons een oeuvre van lange, krachtige adem.
P, 976 blz., 44,50 €.
Albert Hagenaars
De definitieve uitgave van het lyrische oeuvre van Hubert van Herreweghen (1920-2016) is een monumentaal boek: niet alleen telt het bijna 1000 bladzijden (maar lang niet álle verzen), het biedt ook tal van hoogtepunten. Van Herreweghen, tevens actief als o.a. journalist en mediaman, ontwikkelde zich van een traditionalist tot de schepper van een volstrekt eigen oeuvre. Zijn reputatie kende toppen en dalen, maar juist de laatste jaren, en terecht, weer een piek. Op veel plaatsen etaleert de dichter in een bedrieglijk toegankelijke zegging geraffineerde effecten, zoals in: 'Twee buizerds met gerekte halzen / en kringend met elkaar aan ’t baltsen, / draaien spiralen opwaarts tot / de hoogte tot een punt versmalt ze.' De gedichten zijn serieus én speels tegelijk, verweven archaïsmen én moderne vondsten en spreken mede hierdoor meerdere generaties aan. Omdat Van Herreweghen zich steeds opnieuw wist te manifesteren, omdat zijn nu duidelijk bepaalde nalatenschap nog groei suggereert én omdat het boek dat tientallen bundels bevat geprijsd is voor die van drie, kan een bestelling moeilijk achterwege blijven. Met bondige en duidelijke verantwoording.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.