Radetzkymars
Joseph Roth
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
De Lange, 1980 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : ROTH |
28/02/2013
Andreas, een clochard die aan de oevers van de Seine slaapt, ontmoet een heer die hem tweehonderd franc overhandigt. Toeval, een wonder. Het enige wat de man wil, is dat Andreas die tweehonderd franc gaat schenken aan de priester van de kapel waar het beeld van de heilige Thérèse van Lisieux staat.
Het is het begin van een dwaaltocht langs bars, hotelletjes en bordelen. De tweehonderd franc wekken het ingeslapen zelfbewustzijn van de clochard. In een café durft hij voor het eerst sinds lang weer in de spiegel te kijken, hij herinnert zich zijn geboortedag, hij vindt een beetje zelfverzekerdheid terug. Ooit was hij uit Pools Silezië naar Frankrijk geëmigreerd om in de steenkoolmijnen te gaan werken. Hij woonde in bij een eveneens Pools echtpaar. ‘En hij hield van de vrouw, en toen de man haar op een dag dood wilde slaan, sloeg hij, Andreas, de man dood. Daarna zat hij twee jaar in de gevangenis.’ Met die kenmerkend lapidaire zinnen is Andreas’ voorgeschiedenis samengevat. Wat volgde, was een vormeloos, tijdloos continuüm van drank, bittere armoede, het wegdeemsteren van een identiteit.
Tot driemaal toe staat Andreas op het punt om zich van zijn plicht te kwijten, tot driemaal toe wordt hij door een ontmoeting, geldgebrek of te laat komen daarvan weerhouden. Het zalig-onzalige duo Weib und Bier (of in dit geval Weib und Pernod) zorgt ervoor dat hij geen recht pad bewandelt, maar ronddoolt, van ontmoeting naar ontmoeting, van café naar café, van hotel naar hotel. Hij laat zich leiden door het toeval ‘of liever gezegd, door het lot’.
Uiteindelijk strandt hij in een café recht tegenover de kapel waar hij zijn tweehonderd franc moet overhandigen. Maar, helaas, opnieuw laat hij zich vangen door de drankduivel. Als hij al behoorlijk laveloos is, komt een engelachtig meisje het café binnen, Thérèse. Hij ziet in haar de heilige Thérèse van Lisieux, wil haar het geld geven, maar beseft dat hij te weinig op zak heeft. Het kind geeft hem honderd franc om zijn schuld alsnog af te lossen. Andreas echter zakt ‘als een zak meel’ om, wordt naar de sacristie gebracht, ‘omdat priesters toch enig verstand van sterven en dood hebben, zoals de ongelovige kelners ondanks alles geloven’ en spreekt daar zijn laatste woorden uit: ‘Juffrouw Thérèse!’
Joseph Roths laatste woorden, die hij een paar weken na voltooiing van het manuscript van deze legende uitsprak, zouden volgens de overlevering de volgende zijn geweest: ‘Mon cher Victor, une fine! Jean, un boc!’ De dokter constateert delirium tremens en een longontsteking. Een van Europa’s grootste schrijvers, sterft berooid en eenzaam in een Parijs' armenhospitaal.
Joseph Roth, zelf een meer dan verstokt drinker, strooit in De legende van de heilige drinker gul melancholisch-geestige drinkersaforismen rond, die tot de beste uit de drinkersliteratuur behoren. Wie het schoentje past trekke het aan: ‘En vastbesloten tot de trage ondergang waartoe drinkers altijd bereid zijn [...]’, ‘[...] want zoals alle arme mensen was hij geneigd kleine bedragen die hij op zak had (en vooral arme drinkers zijn daartoe geneigd) voor grote bedragen te houden’. Of nog deze: ‘Hij dronk echter net te veel om nog met de vaste blik en het instinct dat alleen de armoede iemand schenkt, het allergoedkoopste hotel in die buurt te kunnen vinden’.
Wie vertrouwd is met Roths werk, zal Andreas herkennen: hij is een van die verloren personages die Roths romans bevolken, luitenant von Trotta uit Radetzkymars (1932), Franz-Ferdinand Trotta in De Kapucijner Crypte (1938) of nog Andreas Pum in De rebellie (1924) om de voornaamste te noemen. Andreas is een thuisloze, een man op de dool, precies zoals Roth dat ook was. Hij is op de vlucht voor de werkelijkheid, belandt herhaaldelijk op onpersoonlijke plekken als een bioscoop of een hotel (zie Hotel Savoy!). Hoe verschillend zijn boeken ook zijn, Roth is een van die schrijvers die zichzelf trouw blijven. Tot in de dood.
De legende van de heilige drinker is opgeluisterd met tekeningen van illustrator Bert Dekker. Er werd voor gekozen om de dialogen in scène te zetten en verder de monologische stukken hooguit met een sfeerbeeld te doorbreken. Het zijn donkere prenten, geheel in overeenstemming met het verhaal, soms de melancholie versterkend, soms een beetje houterig en voorspelbaar — ik ben er niet van overtuigd dat ze een meerwaarde voor het werk vormen.
Dit is Wilfred Oranjes laatste vertaling in een lange reeks Roth-vertalingen. De laatste ademtocht van een van de grote vertalers uit het Duits die we in de Lage Landen hebben. Ook deze Roth-vertaling verschijnt onder de eindredactie van Elly Schippers. Het levert opnieuw een heldere, trefzekere tekst op. [Kris Lauwerys]
Prof. dr. K.A.D. Smelik
De hoofdpersoon in deze novelle, Andreas, is een Pool die als mijnwerker naar Frankrijk is gekomen en na een tijd in de gevangenis te hebben gezeten al jaren op straat leeft. Hij verspilt het weinige geld dat hij in handen krijgt, aan drank. Totdat op een dag een geheimzinnige man hem 200 frank schenkt. Vanaf dat ogenblik stapelt wonder zich op wonder. Andreas krijgt steeds weer geld, als hij het nodig heeft, en kan zijn levenswijze veranderen. Maar zijn plechtige belofte aan de schenker om de schuld te vereffenen in de kerk van de heilige Thérèse van Lisieux drukt op zijn gemoed. Telkens als hij die schuld wil gaan aflossen, komt er iets tussen en kan hij zijn belofte niet nakomen. Hoe lang zal zijn fortuin nog duren? De auteur, de Oostenrijks/joodse Joseph Roth leidde zelf een zwervend leven, toen hij deze novelle schreef, die na zijn dood bij de Amsterdamse uitgever Allert de Lange in 1939 verscheen. De illustraties van Bert Dekker vormen een goede aanvulling op dit indringende verhaal. De magische sfeer komt terug in de vele tekeningen en stripfragmenten in zwart-wit tussen de tekst, die het morsige Parijs van de jaren dertig laat herleven. Geslaagde vertaling, de elfde Roth-vertaling van Wilfred Oranje. Duidelijke druk.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.