De aanslag
Harry Mulisch
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Uitgeleend
|
De Bezige Bij, 2022 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : MULI |
2 exemplaren
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
De Bezige Bij, 2002 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : MULI |
Magazijn |
De Bezige Bij, 1984 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : MAG F 5920 |
Redactie
De Amerikaan Norman Corinth gaat in de jaren vijftig naar een tandartsencongres in de door hem in de Tweede Wereldoorlog gebombardeerde stad Dresden. Het mismaakte gezicht van Corinth is een tastbare aanwijzing voor de verdierlijking van de mens. Het verleden in de vorm van de klassieke Oudheid en de Tweede Wereldoorlog speelt een dominerende rol in de verhouding die Corinth opbouwt met z'n gastvrouw Hella. De structuur van 'Het stenen bruidsbed' is gecompliceerd, te meer door de symbolische betekenis van de reien die analoog met de Ilias van Homerus ingepast zijn. In het uitgebreide oeuvre van Mulisch is deze roman uit 1959 een hoogtepunt; er zijn thema's in verwerkt die steeds weer opduiken, b.v. de aporie van Zeno over de hardloopwedstrijd tussen Achilles en het schildpad. Herdruk als deel van een goedkope reeks mooi verzorgde gebonden heruitgaven van moderne Nederlandse klassieken van de Bezige Bij. Kleine druk.
Rob Schouten
ru/eb/29 f
Op school leerde je dat 'Het stenen bruidsbed' van Harry Mulisch natuurlijk over liefde en oorlog ging en dat die misschien wel hetzelfde of tenminste keerzijden van dezelfde medaille waren. Want hoofdpersoon Norman Corinth, beleefde zijn korte (tweedaagse) liefdesaffaire met de 'oostduitse' Hella Viebahn op het in de oorlog door de Amerikanen, onder wie Corinth zelf, kapotgebombardeerde Dresden: een bruidsbed van steen.
En dat het boek op de Griekse mythe was gebaseerd, kijk maar, Hella verwees natuurlijk naar Hellas en in Norman Corinth ging zowel iets van oorlogslocatie Normandië als Corinthië schuil. En die Corinth zei het zelf ook nog eens, in de beroemdste zin van het boek: "Ik ben een onder Agamemnon gesneuvelde Griek, die nog leeft." En o ja, Norman Corinth is tandarts, net zoiets als een gevechtspiloot die bombardeert, iemand die in steen boort. Kon het allemaal duidelijker? 'Het stenen bruidsbed' was Gefundenes Fressen voor leraren Nederlands die de verschillende lagen in het literaire werk konden uitleggen. En voor leerlingen die het boek als een soort invuloefening op de eindexamenlijst konden opvoeren.
Heel anders dan die andere grote Nederlandse oorlogsromans, 'Pastorale 1943' van Vestdijk of Hermans' 'De donkere kamer van Damokles' die eigenlijk gewoon een verhaal vertellen, is 'Het stenen bruidsbed' een experimentele roman en eentje die getuigt van de virtuositeit van de schrijver, die van zichzelf al gezegd had 'Ik bén de Tweede We- reldoorlog', omdat hij geboren was uit het bruidsbed van een Oostenrijks-Hongaarse collaborateur en een Jodin en op die manier de waanzin van de oorlog belichaamde.
Het gekke van experimentele, dus vooruitstrevende literatuur is dat ze veel sneller veroudert dan literatuur die niet die drang heeft om te laten zien waar letteren allemaal toe in staat zijn. Mulisch' roman speelt zich daarbij ook nog eens af in een experimenteel land dat al niet meer bestaat, de DDR. En verder is het niet een pure oorlogsroman maar eigenlijk een post-oorlogsroman die zich afspeelt in de jaren vijftig van de vorige eeuw. Maar in ander opzicht doet het toch weer denken aan die andere typische oorlogsromans van Vestdijk en Hermans. Het trekt met zijn bombarderende bevrijder immers gemakzuchtige ideeën omtrent 'goed' en 'fout' in de oorlog in twijfel. En dat lijkt het voornaamste streven van de oorlogsromans uit die tijd, om ons morele kompas te ontregelen.
Een kleine twintig jaar geleden schreef ik in deze krant een stuk over dit boek getiteld 'Een groen uitgeslagen bruidsbed', suggererend dat Mulisch' oorlogsroman bejaard was geraakt en als je naar de volvette knipogen naar de mythe en dat haast obligate dilemma van goed en fout kijkt is dat ook zo. Maar in ander opzicht is 'Het stenen bruidsbed' juist enorm bij de tijd. Ik kon bij herlezing niet nalaten te denken aan Nine Eleven of Aleppo, bombardementen uit onze tijd. 'Het stenen bruidsbed' gaat over verwoeste levens die er nog wat van proberen te maken, maar het goeie is dat je er ook nog wat meer dan zo'n eenvoudige boodschap in kunt lezen. Dat is bij de alchemistische tovenaar Mulisch altijd zo: nooit schrijft hij eendimensionaal. Dat kan ook wel eens hinderen maar in 'Het stenen bruidsbed' klopt het: het gaat over de puinhopen van de oorlog, de verbrokkeling van het bestaan.
Zo is er voor de liefhebbers een erotische scène die wordt onderbroken door een homerische zang, bijna alsof de schrijver zich schaamt voor het al te seksuele, maar dat is natuurlijk niet zo. Hij onderbreekt de liefde omdat niets heel is: "'Hoe heet het in het Engels?''Fuck, fuck, fuck...' 'Ficken, bijna hetzelfde...' Snikkend, roepend gleden zij in elkaar. De nacht brak, ikonen begonnen te glanzen en de kamer". Daar breekt het af, ten teken dat je heftige gebeurtenissen nooit echt goed kunt beschrijven. Ik denk dat Mulisch, anders dan zijn collega's Vestdijk en Hermans, zich heel goed realiseerde dat een nauwkeurig verslag van voorbije gebeurtenissen, ook die in of na de oorlog, niet hielp om het geheim te ontraadselen. Dat je er als het ware wel mythisch, of iconisch over moest schrijven.
In 'Het stenen bruidsbed' is de oorlog dan ook niet in de eerste plaats een historische gebeurtenis maar een trauma met alles erop en eraan: dissociatie, overleven en verwerking.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.