Zelfportret van een wild meisje : cahiers 1943-1949
Marguerite Duras
Jürgen Trimborn (Auteur)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Meulenhoff, cop. 2007 |
VERDIEPING 3 : FEESTPALEIS : OVER MUZIEK-FILM : 798.53 RIEFENSTAHL |
31/12/2008
Schuld en boete. Leni Riefenstahl heeft zichzelf er nooit toe kunnen brengen ook maar enigszins schuld te bekennen of toe te geven dat ze wel degelijk betrokken was bij de kwalijk riekende zaakjes van de nazi's in de periode 1933-1945. Had ze dat gedaan, dan had haar naoorlogse carrière er wellicht helemaal anders uitgezien.
Riefenstahl werd geboren in augustus 1902 en begon haar carrière als solodanseres. Ze nam te veel hooi op haar vork, wat ze meestal geneigd was te doen, en moest wegens blessures en lichamelijke uitputting na korte tijd al afhaken. Haar schoonheid was niet onopgemerkt gebleven en al heel vlug schitterde ze in de toen populaire bergfilms van Arnold Fanck. De natuur was een van de dramatische elementen in dit nog jonge medium, en de echte beelden ? niet de studiobeelden die het publiek meestal voorgeschoteld kreeg ? oefenden een sterke aantrekkingskracht uit. Riefenstahl solliciteerde en kreeg prompt de hoofdrol aangeboden in 'Der heilige Berg'. Ze leerde vlug als actrice én als regisseur, waarna het een kleine stap was om zelf te filmen. Haar debuut 'Das blaue Licht' was een geluidsfilm en de enige speelfilm die ze regisseerde voor Hitler aan de macht kwam. Later zou ze nog eens twintig jaar doen over 'Tiefland', waarvoor ze zigeuners liet opdraven uit Duitse concentratiekampen. Haar laatste film 'Impressionen unter Wasser', uit het laatste decennium van de 20e eeuw, heeft de onderwaterwereld als onderwerp. In de jaren '70 maakte ze naam als fotografe. In Soedan bracht ze enkele nog "authentieke" Nubastammen in beeld.
In de periode waarin Hitler aan de macht was, tussen 1933 en 1945, draaide ze films voor Hitler, en dat laatste kunnen we bijna letterlijk nemen, gezien de band die er tussen die twee bestond. Hitler was al vroeg gefascineerd door Riefenstahl en hield haar, tot op het einde van de oorlog, de hand boven het hoofd, waardoor ze ongelimiteerde mogelijkheden ter beschikking kreeg, waarvan haar collega's alleen maar konden dromen. 'Triumph des Willens', het verslag van de Reichsparteitag 1934 en 'Olympia', een tweedelig verslag van de Olympische Spelen 1936, werden en worden ? hoezeer ook doordrongen van de nazi-ideeën ? alom geprezen als "de mooiste filmbeelden ooit" (Staf Knop in 'Cinémagie', winternummer 2002) en "de twee grootste films die ooit door een vrouw werden geregisseerd" (Patrick Duynslaegher, 'Blik op zeven', 1995). Roger Boussinot stelt in L'encyclopédie du Cinéma (Bordas, 1980) dan weer: "Elle donne la pleine mesure à la fois de ses qualités techniques très réelles, de son goût pour l'effort physique, la beauté plastique et de son idéologie". Hier voegt hij fijntjes aan toe: "Mais le film, lui, est tout entier conçu dans l'esprit hitlérien et, comme dit Jacques Prévert, croque 'les durs pépins de la réalité'. Document non pas faux, mais subtilement falsifié, ..."
Jürgen Trimborn publiceerde in 2002, een jaar voor haar overlijden, een biografie van Riefenstahl, die pas nu in Nederlandse vertaling verschijnt. Trimborn heeft vooral een antwoord gezocht op twee vragen: "Wat is er waar van haar levensverhaal zoals zij het vertelt, en welke wijzigingen heeft ze doorgevoerd om een bepaald beeld van zichzelf te creëren? En waarom is Leni Riefenstahl, decennia na de beëindiging van de Tweede Wereldoorlog, in Duitsland nog steeds zo controversieel?" Hij heeft zich dan ook "ten doel gesteld als het ware met een schone lei te beginnen, de vooroordelen en ook Riefenstahls eigen beeld van zichzelf links te laten liggen en haar leven zo objectief mogelijk te benaderen".
Stukje bij beetje ontrafelt hij het verhaal dat Riefenstahl als een rookgordijn heeft opgehangen tussen haarzelf en het verleden. Dat zij zich altijd aan haar verhaal heeft gehouden, is haar niet in dank afgenomen. Zelfs bezwarende documenten legde ze naast zich neer. Getuigenissen deed ze af als laster, en ze was niet te beroerd om processen aan te spannen, die zij, dankzij koppig vasthouden aan haar waarheid, tot een goed einde bracht. Toen in de jaren '70 haar boeken over de Nuba verschenen, was de kritiek van Susan Sontag niet van de lucht. Ongenadig sabelde ze de leugens van Riefenstahl neer.
Het is zo dat de geschiedenis, ondanks het feit dat Riefenstahl het nazigedachtegoed in beeld heeft gebracht en het een gezicht heeft gegeven, milder over haar is gaan denken. Ze is als het ware toe aan rehabilitatie. Volgens de auteur heeft ze "zich heel lang aan dit verhaal gehouden, ook nadat deze versie van de gebeurtenissen allang was weerlegd via documenten die later aan het licht kwamen. Zelfs op hoge leeftijd heeft ze nog gezegd: 'Mijn hoogste gebod is de waarheid. Ik lieg niet. Ik heb nooit gelogen. Eerst ging dat onbewust. Later dacht ik bij mezelf: waarom zou ik? Liegen is lastig. Je spreekt jezelf zo snel tegen'." De vraag rest of je de kunstenaar kunt scheiden van de mens.
In het licht van al het voorgaande toch nog een laatste bedenking: hoort dergelijk verhaal wel in een reeks rond 'sterke vrouwen'? Wie wil graag in haar gezelschap vertoeven? [Walter Schoonbaert]
A. van Renssen
De gevierde en verguisde actrice, filmmaakster en fotograaf Leni Riefenstahl (1902-2003) was recent al onderwerp van een Nederlandse biografie door Thomas Leeflang*. Jürgen Trimborn publiceerde in Duitsland in 2002 een uitgave waarvan nu de Nederlandse editie verschijnt. Leeflang heeft zeker ook Trimbos geraadpleegd. Trimborn schetst de carrière van Riefenstahl, begonnen als danseres en actrice, van cineaste naar fotografe. De teneur van beide auteurs ontloopt elkaar niet veel: als regisseur zowel als fotograaf is Riefenstahl sterk overschat, met name in de VS, waar Jody Foster en Madonna elkaar verdrongen om haar leven te verfilmen, echter zonder resultaat. Bovenal zijn beiden van mening, dat Riefenstahl ondanks haar ontkenning verantwoordelijk moet worden gehouden voor haar schaamteloze nazi-propaganda. Trimborns boek bevat minder illustraties, maar omdat ze grotendeels verschillend zijn, vullen beide boeken elkaar in dit opzicht goed aan. Qua tekst is Trimborns werk uitvoeriger en meer historisch, maar het is ook boeiend en vlot geschreven (en tevens goed vertaald). En, anders dan Leeflang, van een notenapparaat voorzien. Ook bibliografie en register zijn uitvoeriger. Een filmografie als bij Leeflang ontbreekt echter. Voor filmisch én historisch belangstellenden.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.